Η διαχρονική σχέση του ανθρώπου με το θαλάσσιο περιβάλλον και ειδικότερα με τις θαλάσσιες χελώνες, ενός εμβληματικού είδους των θαλασσών, είναι το θέμα της έκθεσης φωτογραφίας που διοργανώνει ο Μεσογειακός Σύνδεσμος για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών MEDASSET στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, από την Τρίτη 14 έως την Κυριακή 19 Ιουνίου 2022 στην αίθουσα «Αποθήκη». Αφορμή είναι η παγκόσμια ημέρα θαλάσσιας χελώνας που τιμάται στις 16 Ιουνίου. Την έκθεση θα πλαισιώσουν οι προβολές δυο οπτικοακουστικών έργων: Μιας ταινίας μικρού μήκους με θέμα την παρεμπίπτουσα αλιεία και ενός ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστή τη θαλάσσια χελώνα. Οι προβολές θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 18 Ιουνίου στο Αεριοφυλάκιο 1 - Αμφιθέατρο «Μιλτιάδης Έβερτ».
Το μήνυμα που φιλοδοξεί να μεταδώσει η έκθεση έχει να κάνει με την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπων και θαλάσσιων χελωνών, μέσα από ένα φωτογραφικό πανόραμα εικόνων και στιγμών από δράσεις προστασίας σε όλη τη Μεσόγειο.
Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το πανμεσογειακό περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Προστασία των θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο», που λαμβάνει χώρα σε δεκατρείς μεσογειακές χώρες (Ελλάδα, Τυνησία, Λίβανος, Τουρκία, Αλβανία, Αλγερία, Αίγυπτος, Κύπρος, Μαρόκο, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και Λιβύη) και ενώνει κάτω από μια κοινή ομπρέλα επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισμού (όπως τα Ηνωμένα Έθνη), εθελοντές και τοπικές κοινωνίες για την προστασία αυτού του ευάλωτου είδους.
Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται με την ευγενική υποστήριξη της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων και την χορηγία επικοινωνίας του ραδιοφωνικού σταθμού Αθήνα 9,84.
Οι θαλάσσιες χελώνες στη Μεσόγειο
Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη προγράμματος του MEDASSET, Αμέρσσα Τσιριγώτη, τρία είναι τα είδη των θαλάσσιων χελωνών που απαντώνται στη Μεσόγειο. Η χελώνα Καρέττα καρέττα (Caretta caretta), καθώς και η Πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) φωλεοποιούν στη Μεσόγειο, ενώ η Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea) είναι συχνός επισκέπτης από τους πληθυσμούς του Ατλαντικού προς αναζήτηση τροφής.
Και τα τρία είδη θαλάσσιων χελωνών βρίσκονται στον «Κόκκινο Κατάλογο της IUCN» με τα κινδυνεύοντα είδη. Ο υποπληθυσμός της καρέττα καρέττα στη Μεσόγειο έχει κατηγοριοποιηθεί ως «Απειλούμενο Είδος Μειωμένης Ανησυχίας», αλλά είναι σημαντικά εξαρτώμενος από τα προγράμματα διατήρησης του πληθυσμού της που πραγματοποιούνται στην Μεσόγειο εδώ και δεκαετίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο ταξινομείται ως «Ευάλωτο Είδος».
Η Πράσινη χελώνα ταξινομείται σε παγκόσμιο και μεσογειακό επίπεδο ως «Κινδυνεύον» είδος και η Δερματοχελώνα ως «Ευάλωτο» είδος.
Όπως επισημαίνει η κ. Τσιριγώτη, σύμφωνα με το Marine Turtle Specialist Group Report για το 2018, υπάρχουν περίπου 1.822 θηλυκές χελώνες Caretta caretta και περίπου 800 θηλυκές πράσινες χελώνες που φωλεοποιούν στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την έρευνα της Σάντρα Χοτσχάιντ και άλλων επιστημόνων το 2018.
Ο συνολικός αριθμός των φωλιών των χελωνών Caretta caretta στη Μεσόγειο είναι περίπου 8.179, ενώ των Πράσινων χελωνών περίπου 2.204, σύμφωνα με την έρευνα του Πάολο Καζάλε και άλλων επιστημόνων το 2018.
Οι κύριοι βιότοποι θαλάσσιων χελωνών στην Ελλάδα είναι ο Κόλπος του Λαγανά στη Ζάκυνθο και ο νότιος Κυπαρισσιακός Κόλπος.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τις θαλάσσιες χελώνες
Η υπεύθυνη προγράμματος του MEDASSET, αναφέρει ακόμα μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι εκτός από τις φυσικές απειλές, οι θαλάσσιες χελώνες αντιμετωπίζουν και πολλές ανθρωπογενείς απειλές, όπως είναι η παράκτια δόμηση που μεταβάλλει τη μορφολογία των παραλιών φωλεοποίησης αλλά και οι παράκτιες δραστηριότητες που προκαλούν οχλήσεις και ατυχήματα όπως για παράδειγμα συγκρούσεις σκαφών με θαλάσσιες χελώνες.
Εν τω μεταξύ, έχουν γίνει πολλές φορές τυχαίες συλλήψεις κατά το ψάρεμα (παρεμπίπτουσα αλιεία ή bycatch) κάτι που αποτελεί και μια από τις βασικές απειλές για τις θαλάσσιες χελώνες.
Παράλληλα με τα είδη-στόχους, οι αλιείς συλλαμβάνουν τυχαία και ευάλωτα είδη, όπως οι θαλάσσιες χελώνες. Σύμφωνα με έρευνα, έχει εκτιμηθεί ότι ετησίως λαμβάνουν χώρα περίπου 132.000 περιστατικά τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο, που οδηγούν σε περίπου 44.000 θανάτους σύμφωνα με την έρευνα του Πάολο Καζάλε το 2011.
Βασικό πρόβλημα αποτελεί ακόμα η άδηλη αλιεία λέει η κ. Τσιριγώτη, δηλαδή τα δίχτυα που εγκαταλείπονται ή τυχαία χάνονται στη θάλασσα, γνωστά ως «δίχτυα- φαντάσματα». Αυτά αποτελούν θανάσιμη απειλή για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Τα αλιευτικά αυτά εργαλεία λειτουργούν ως παγίδες θανάτου, καθώς συνεχίζουν να «ψαρεύουν» παθητικά, με αποτέλεσμα ευάλωτα είδη της θαλάσσιας μεγαπανίδας, όπως δελφίνια, φώκιες, καρχαρίες και θαλάσσιες χελώνες να προσελκύονται από μικρότερους θαλάσσιους οργανισμούς που έχουν εγκλωβιστεί σε αυτά και με τη σειρά τους να εγκλωβίζονται και εκείνα. Δυστυχώς, καταλήγουν να ασφυκτιούν μέχρι θανάτου στην προσπάθειά τους να απελευθερωθούν. Το πρόβλημα της άδηλης αλιείας είναι ταυτόχρονα μέρος μιας άλλης απειλής, αυτής της θαλάσσιας ρύπανσης, καθώς τα σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία είναι κατασκευασμένα από νάιλον, ώστε να είναι ανθεκτικά στο χρόνο και εύκολα διαχειρίσιμα από τους αλιείς. Κατ’ επέκταση από τη στιγμή που βρίσκονται ανεξέλεγκτα στη θάλασσα, μπορεί να παραμείνουν σε αυτή έως και 600 χρόνια.
Οι θαλάσσιες χελώνες αντιμετωπίζουν σοβαρή απειλή και από την ρύπανση της θάλασσας. Ειδικότερα η Μεσόγειος, σημειώνει η κ. Τσιριγώτη, θεωρείται μία από τις πιο επιβαρυμένες θάλασσες παγκοσμίως, με τα πλαστικά απορρίμματα να κυριαρχούν σε ποσότητα μεταξύ άλλων απορριμμάτων. Η πλαστική ρύπανση της Μεσογείου αποτελεί από τις κυριότερες απειλές για τα θαλάσσια είδη. Οι χελώνες συχνά συγχέουν τις πλαστικές σακούλες με τις μέδουσες, αγαπημένη λιχουδιά των θαλάσσιων χελωνών, καθώς έχουν την ίδια όψη και οσμή.
Καταναλώνοντας πλαστικά απορρίμματα, το πεπτικό τους σύστημα φράζει, δημιουργώντας το ψευδές αίσθημα του κορεσμού, οδηγώντας τις θαλάσσιες χελώνες σταδιακά στο θάνατο.
Θαλάσσιες χελώνες και Κλιματική Αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ακόμα μια απειλή για τις θαλάσσιες χελώνες, τονίζει η Αμέρσσα Τσιριγώτη. Οι αλλαγές στο κλίμα αποτελούν φυσικό φαινόμενο του πλανήτη μας, ωστόσο μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση το 1850 και την εντατική απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου, παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Οι θαλάσσιες χελώνες προσαρμόστηκαν και εξελίχθηκαν για να επιβιώσουν από αλλαγές στο κλίμα της Γης κατά το παρελθόν. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται η κλιματική αλλαγή σήμερα, συνδυαστικά με τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον των χελωνών, μας γεμίζουν ανησυχία για το κατά πόσο θα μπορέσουν να επιβιώσουν. H αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής αποτελεί βασική απειλή για τη θαλάσσια χελώνα επειδή το φύλο της χελώνας καθορίζεται από τη θερμοκρασία της άμμου για την επώαση των αυγών, με τα θηλυκά να παράγονται σε υψηλότερη θερμοκρασία από τα αρσενικά. Συνεπώς, η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε μείωση των γεννήσεων αρσενικών νεοσσών, γεγονός που μεταβάλει την αναλογία γένους στον πληθυσμό.
