Ο «πόλεμος της μάσκας» διχάζει την ΕΕ, το δίλημμα της Ελλάδας

Μπορεί η συζήτηση για τις παραδόσεις εμβολίων του κορωνοϊού στην Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει κοπάσει, ωστόσο έχει ανοίξει νέο πεδίο αντιπαράθεσης. Αυτή τη φορά για τις μάσκες, και συγκεκριμένα ποιος τύπος προστατεύει καλύτερα από τη μετάδοση του ιού.

Πριν από ένα χρόνο, οι επιστήμονες και ειδικοί καλούνταν να αποφανθούν εάν η χρήση μάσκας προστατεύει ή όχι. Σήμερα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να βρίσκεται να βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο και τους νεκρούς από την πανδημία να ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες, τα κράτη – μέλη ακολουθούν διαφορετική στρατηγική σχετικά με τις μάσκες, με τη χρήση διπλής να κερδίζει έδαφος όσο περνούν οι μέρες, όσο οι μεταλλάξεις είναι εδώ. Μάλιστα, σχετικές αποφάσεις αναμένονται -πιθανότατα εντός της εβδομάδας- και στη χώρα μας, όπου φαίνεται να προκρίνεται η διπλή μάσκα σε ΜΜΜ και σουπερμάρκετ.

Αρκετές κυβερνήσεις επιβάλλουν τη χρήση ιατρικών, χειρουργικών μασκών, υποστηρίζοντας πως οι υφασμάτινες μάσκες δεν προστατεύουν επαρκώς. Ωστόσο, πολλές άλλες εξακολουθούν, όπως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, να υποστηρίζουν πως οι υφασμάτινες μάσκες είναι εξίσου αποτελεσματικές, ακόμη και απέναντι στα νέα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωνοϊού, καθώς ο τρόπος μετάδοσης του ιού παραμένει ο ίδιος.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, οι επιστήμονες που ζητούν ευρεία χρήση πιο προστατευτικών μασκών εξηγούν πως η αντιπαράθεση που έχει ξεσπάσει οφείλεται στο ότι οι απόψεις διίστανται όσον αφορά στην επάρκεια των επιστημονικών δεδομένων σχετικά με τα πλεονεκτήματα της χρήσης χειρουργικών μασκών.

Αυτή η επιστημονική διαφωνία, μαζί με τις ανησυχίες όσον αφορά το κόστος, την προμήθεια και τη διάθεση μασκών υψηλής προστασίας, καθυστερούν σε πολλές χώρες την επικαιροποίηση των συστάσεων όσον αφορά τις μάσκες. 

Οι πρώτες διαφωνίες
Τον Μάρτιο του 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, δηλώνοντας πως «εάν είσαι υγιής δεν χρειάζεται να φοράς μάσκα», υποστήριζε πως μάσκα πρέπει να φορούν μόνο οι επαγγελματίες υγείας και όσοι προσβάλλονται από τον ιό. Ωστόσο τον επόμενο μήνα υιοθέτησε πιο διαλλακτική στάση ενώ ο Τέντρος Αντχανόμ Γκεμπρεγεσούς, ο επικεφαλής του ΠΟΥ, αναγνώρισε πως η σύσταση για περιορισμένη χρήση μάσκας αποσκοπούσε εν μέρει και στο να μην σημειωθούν ελλείψεις.

Τελικά, κάνοντας στροφή 180 μοιρών, ο ΠΟΥ αποδέχτηκε πλήρως τα πλεονεκτήματα της χρήσης μάσκας από τον γενικό πληθυσμό. «Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συμμορφώθηκαν, καταλήγοντας, αναπάντεχα, να παράσχουν οδηγίες για το φτιάξιμο υφασμάτινων μασκών».

Έκτοτε, πέρα από κάποια σποραδικά ξεσπάσματα κατά των όποιων περιοριστικών μέτρων και της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας, η αντιπαράθεση για τις μάσκες στην Ευρώπη ουσιαστικά έληξε, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση, λαμβάνοντας, μάλιστα, πολιτικές διαστάσεις, όπως στις ΗΠΑ, με τραγικά αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία και τον έλεγχο της πανδημίας.

Πλέον, στην Ευρώπη η χρήση μάσκας παντού θεωρείται δεδομένη. Ενώπιον, όμως, της διάδοσης μεταλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού ανά την ευρωπαϊκή επικράτεια, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Αυστρία επικαιροποίησαν, προς το αυστηρότερο τις συστάσεις τους, καθιστώντας σε ορισμένες περιπτώσεις υποχρεωτική τη χρήση μάσκας τύπου FFP2 όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων, στο εσωτερικό των καταστημάτων, για παράδειγμα, ή στα ΜΜΜ.

Πρώτη, η Βαυαρία επέβαλε τη χρήση μάσκας τύπου FFP2, στις αρχές του προηγούμενου μήνα, ενώ αμέσως μετά κατέστη υποχρεωτική η χρήση ιατρικής μάσκας σε ολόκληρη τη Γερμανία. Στις 25 Ιανουαρίου, και η Αυστρία κατέστησε υποχρεωτική τη χρήση του συγκεκριμένου τύπου μάσκας στα ΜΜΜ και εντός των καταστημάτων, ενώ η Γαλλία συνέστησε στους πολίτες να μην φορούν υφασμάτινες μάσκες αν δεν πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Ο Λόρενς Γιανγκ, καθηγητής Μοριακής Ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ, εξήγησε πως «ενώ οι υφασμάτινες και οι χειρουργικές μάσκες περιορίζουν αισθητά τις πιθανότητες να μεταδώσουν τον ιό όσοι κι όσες τις φορούν, οι μάσκες τύπου FFP2 είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να περιορίζουν σημαντικά και τις πιθανότητες να προσβληθούν από τον ιό όσοι κι όσες τις φορούν».

Πολλές, όμως, άλλες χώρες, ακολουθώντας τις οδηγίες του ΠΟΥ, εξακολουθούν να μην καθιστούν υποχρεωτική τη χρήση μάσκας του συγκεκριμένου τύπου. Εκπρόσωπος του ΠΟΥ εξήγησε πως ο οργανισμός δεν συνιστά την υποχρεωτική χρήση μασκών καλύτερης ποιότητας, επειδή τα επιστημονικά δεδομένα όσον αφορά τη χρήση μάσκας σε χώρους όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων είναι περιορισμένα κι αντιφατικά». 

Η επιστημονική διάσταση
Οσον αφορά την επιστημονική διάσταση της διαμάχης, αποτελεί γεγονός πως τυχαιοποιημένες και ελεγχόμενες κλινικές μελέτες για την αξιολόγηση του βαθμού προστασίας που προσφέρουν οι μάσκες και ο κάθε τύπος μάσκας ξεχωριστά δεν έχουν εκπονηθεί.

«Κλινικές μελέτες σχετικά με τη χρήση μάσκας είναι αδύνατο να πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια μίας πανδημίας. Θα ήταν ανήθικο να ζητούνταν από μία ομάδα να φοράει μάσκα και από άλλη μία να μην φοράει, ενόσω υπάρχει κίνδυνος να αυξηθεί ο ρυθμός μετάδοσης ενός φονικού ιού» επισημαίνει το Politico.

Υπάρχουν, ωστόσο, εργαστηριακά δεδομένα που επιβεβαιώνουν ότι οι ιατρικές μάσκες προστατεύουν καλύτερα. Λιγότερο αποτελεσματικές είναι οι υφασμάτινες μάσκες, οι χειρουργικές μάσκες μειώνουν αισθητά περισσότερο τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού, ενώ οι μάσκες τύπου FFP1, FFP2 και FFP3 είναι οι πιο αποτελεσματικές.

Πρόσφατη εργαστηριακή έρευνα των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, απέδειξε ότι η μετάδοση του ιού μπορεί να μειωθεί μέχρι και 95% με τη χρήση διπλής μάσκας, είτε δύο χειρουργικών μασκών είτε μίας χειρουργικής και μίας υφασμάτινης. 

Σύμφωνα με τον Τζούλιαν Τανγκ, ιολόγο στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ, τα διαθέσιμα εργαστηριακά δεδομένα αποδεικνύουν ξεκάθαρα πως η χρήση μασκών καλύτερης ποιότητας προσφέρει μεγαλύτερο βαθμό προστασίας, ειδικά, σε χώρους όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων. Ομως οι ειδικοί της Ενωσης Σχολών Δημόσιας Υγείας της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας (ASPHER) δεν συμμερίζονται την εν λόγω άποψη, υποστηρίζοντας πως η επικαιροποίηση των συστάσεων όσον αφορά τη ανάγκη χρήσης ιατρικών μασκών δεν βασίζεται σε επαρκή επιστημονικά δεδομένα.

Υπάρχει, ωστόσο, και μια τρίτη ομάδα επιστημόνων κι ειδικών που επισημαίνουν ότι είναι λάθος όλη η προσοχή να εστιάζεται στις μάσκες. Θεωρούν πως η χρήση δύο μασκών ή μασκών καλύτερης ποιότητας δεν αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα και επισημαίνουν πως περισσότερη σημασία έχει ο περιορισμός των φαινομένων συγχρωτισμού και η εφαρμογή / επικαιροποίηση των μέτρων με στόχο την τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας.

Eνα άλλο ζήτημα όσον αφορά την καθολική σύσταση χρήσης μασκών καλύτερης ποιότητας, χειρουργικών ή τύπου FFP, είναι ο κίνδυνος να σημειωθούν ελλείψεις, όπως συνέβη στην αρχή της πανδημίας. Προς το παρόν προβλήματα στην προμήθεια μασκών δεν υπάρχουν, αλλά εάν εκατομμύρια άνθρωποι κληθούν ξαφνικά να αρχίσουν να φορούν αποκλειστικά μάσκες καλύτερης ποιότητας, τότε σίγουρα θα δημιουργηθούν. 

Τι θα κάνει η Ελλάδα
Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες ειδικοί λένε «ναι» στη χρήση της διπλής μάσκας (μία υφασμάτινη και μίας χρήσης), καθώς προστατεύει καλύτερα απέναντι στις μεταλλάξεις.

Ωστόσο επειδή κατανοούν πως η χρήση της διπλής μάσκας θα ήταν δύσκολο να εφαρμοστεί παντού, οι ειδικοί προτείνουν να γίνει υποχρεωτική σε πρώτη φάση μόνο στα σουπερμάρκετ και στα ΜΜΜ.

Οι επιδημιολόγοι της επιτροπής αναμενόταν να συνεδριάσουν σήμερα προκειμένου αφενός να δουν την εξέλιξη των μεταλλαγμένων στελεχών στη χώρα μας, αφετέρου να εξετάσουν ενδελεχώς την χρήση διπλής μάσκας σε χώρους που παρατηρείται μεγαλύτερος συνωστισμός. Οι ειδικοί θα εξετάσουν το κατά πόσο είναι δυνατή η εφαρμογή του μέτρου, θα δουν τις νέες μελέτες σχετικά με τις διπλές μάσκες αλλά και τις προϋποθέσεις χρήσης της από το CDC.

Ακόμη ένα μέτρο που θα πρέπει να αποφασίσει η επιτροπή των «33» είναι το αν η υποχρεωτική χρήση της διπλής μάσκας θα είναι καθολικό μέτρο, δηλαδή θα εφαρμοστεί σε όλη την Ελλάδα ή στις επιδημιολογικά επιβαρυμένες περιοχές.

Σε κάθε περίπτωση η τελική εισήγηση των εμπειρογνωμόνων της επιτροπής θα δοθεί την Παρασκευή και στη συνέχεια η κυβέρνηση θα λάβει τις αποφάσεις της. Τα στοιχεία για τις μεταλλάξεις δείχνουν ότι θα επικρατήσει η βρετανική μορφή της και γι’ αυτό λαμβάνονται μέτρα.