Ο «κανόνας» των δύο κυβερνητικών θητειών

Οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια, αλλά έχουν πάντα ενδιαφέρον. Αν ξεφύγει κανείς από την καθημερινότητα της πολιτικής αντιπαράθεσης και δει τη μεγάλη εικόνα της Μεταπολίτευσης, θα διαπιστώσει πως οι Ελληνες πολίτες αρέσκονταν να δίνουν πάντα δύο ευκαιρίες στους πρωθυπουργούς πριν περάσουν στον επόμενο. Μοναδική εξαίρεση με μία εκλογική νίκη αποτέλεσε ο Γιώργος Παπανδρέου την ταραγμένη περίοδο των μνημονίων, καθώς κέρδισε το 2009, αλλά το 2011 υπό το βάρος των οικονομικών εξελίξεων αποχώρησε από την πρωθυπουργία. Ας δούμε αναλυτικά τι συνέβη στις 18 εκλογικές αναμετρήσεις της Μεταπολίτευσης:

Καραμανλής – Παπανδρέου

Το 1974 νικητής των εκλογών ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, νίκη που επανέλαβε και το 1977. Το 1981 νικητής των εκλογών ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου με αντίπαλο τον Γεώργιο Ράλλη, νίκη που επανέλαβε και το 1985. Το 1989 η Ν.Δ. με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη πέτυχε την πρώτη νίκη της –χωρίς να σχηματίσει κυβέρνηση–, για να την επαναλάβει το 1990 και να παραμείνει στην εξουσία έως το 1993, οπότε επανήλθε ο Ανδρέας Παπανδρέου για την τελευταία πρωθυπουργική θητεία του έως τον θάνατό του.

Το 1996 το ΠΑΣΟΚ με νέο πλέον αρχηγό τον Κώστα Σημίτη κερδίζει εκ νέου τις εκλογές και το 2000 το ΠΑΣΟΚ πετυχαίνει την τρίτη σερί νίκη του και δεύτερη του Κώστα Σημίτη, ο οποίος μάλιστα είναι ο μοναδικός πρωθυπουργός που κατάφερε να ανεβάσει το ποσοστό του στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Το 2004 ξεκίνησε η περίοδος Καραμανλή που επίσης πέτυχε δύο σερί νίκες, κερδίζοντας και το 2007 και παραμένοντας στην εξουσία έως το 2009, οπότε ηττήθηκε από τον Γιώργο Παπανδρέου.

Το 2012, σε μια πολύ ταραγμένη πολιτικά και κοινωνικά περίοδο, ο Αντώνης Σαμαράς πετυχαίνει σε πολύ μικρό διάστημα διπλή εκλογική πρωτιά για τη Ν.Δ. στις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου, μέσω των οποίων ανέλαβε πρωθυπουργός, μέχρι την ήττα του, το 2015. Ακολούθησε η διπλή εκλογική νίκη του Αλέξη Τσίπρα το 2015, τον Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο, για να ηττηθεί το 2019 από τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Η εξήγηση

Οι δύο θητείες που κατά κανόνα, όπως φάνηκε παραπάνω, δίνουν οι ψηφοφόροι στους πρωθυπουργούς έχουν, σύμφωνα με εκλογικούς αναλυτές, την εξήγηση πως οι πολίτες θεωρούν ότι σε μία θητεία δεν έχει υπάρξει ο χρόνος για να δείξει ένας πρωθυπουργός τι πραγματικά θέλει να κάνει και προς τα πού θέλει να οδηγήσει τη χώρα, ενώ οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν ακόμη «αντοχές» παρά τη δεδομένη φθορά. Εξ ου και ο κανόνας της «δεύτερης ευκαιρίας» δίδεται ακόμη και υπό ακραίες συνθήκες, όπως αυτές του 2015 που παρά τα όσα έπραξε η κυβέρνηση το πρώτο εξάμηνο και είχαν ως αποτέλεσμα το κλείσιμο των τραπεζών και ένα τρίτο μνημόνιο, οι πολίτες έδωσαν ξανά τον Σεπτέμβριο του 2015 τη διακυβέρνηση στον ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με τους ΑΝΕΛ. Αυτός είναι και ο λόγος που ο πρωθυπουργός, γνωρίζοντας προφανώς την προϊστορία, έχει αναφερθεί σε «δεύτερη ευκαιρία στην πρόοδο», αντιπαραβάλλοντάς την με τη διακυβέρνηση «συμφοράς» του Αλέξη Τσίπρα. Οι εκλογές της 21ης Μαΐου, και οι δεύτερες κάλπες που πιθανότατα θα ακολουθήσουν, θα δείξουν εάν ο κανόνας των δύο θητειών θα επιβεβαιωθεί και ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα παραμείνει κάτοικος Μαξίμου.

Η απόφαση για εκλογές

Οι πολίτες δίνουν, συνήθως, δεύτερη ευκαιρία στις κυβερνήσεις, ωστόσο είναι λίγες οι φορές που οι έχοντες την εξουσία εξαντλούν την τετραετία. Είναι πολύ πιο συνηθισμένη πρακτική η προσφυγή στις κάλπες πριν ολοκληρωθεί ο τετραετής κύκλος στη διακυβέρνηση της χώρας. Συχνά, στην απόφαση για τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών κυριαρχούν μικροπολιτικοί υπολογισμοί, το πότε, δηλαδή, συμφέρει περισσότερο το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία να κάνει εκλογές. Ετσι, την τετραετία εξάντλησαν τρεις κυβερνήσεις κατά το παρελθόν: η κυβέρνηση Ν.Δ. 1977-1981 και οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ 1985-1989 και 2000-2004. Πολύ κοντά στην εξάντληση της τετραετίας έφθασε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που προέκυψε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, με τις επόμενες εκλογές να γίνονται τον Ιούλιο του 2019, ενώ πολύ κοντά στην εκπνοή της τετραετίας θα γίνουν και οι επερχόμενες εκλογές της 21ης Μαΐου. Στον αντίποδα, τρεις φορές στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης είχαμε δύο εκλογικές αναμετρήσεις μέσα στον ίδιο χρόνο: το 1989, το 2012 και το 2015, όλες μέσα σε περιόδους κρίσεων για το πολιτικό σύστημα.