Κινδυνεύει το παλιότερο αρχοντικό της Λάρισας

«Περιμένοντας τη συντήρηση, μη χάσουμε το κτήριο!» ήταν η κραυγή για την οικία Γερολυμάτου από τον Νίκο Σαμαρά, Λέκτορα του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρώην προέδρου των Αρχιτεκτόνων. Το άρθρο του κ. Σαμαρά με τίτλο «Ας το περιτυλίξουμε!», για την οικία Γερολυμάτου επί της Σεφέρη, που προκάλεσε διάλογο στην πόλη δημοσιεύθηκε στο larissanet.gr.

O κ. Σαμαράς, επισημαίνει πως «η Οικία Γερολυμάτου, επί της οδού Σεφέρη, στο ύψος της οδού Άρεως, «η παλαιότερη ‘εν ζωή’ κατοικία της πόλεως», κτίσμα παλαιότητας περίπου 150 ετών, κατά τον Νίκο Παπαθεοδώρου, έχει πια εμφανή σημάδια σοβαρού κινδύνου κατάρρευσης».

Η πρόταση του Νίκου Σαμαρά

Ειδικότερα, ο κ. Σαμαράς επισημαίνει:

«Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να γνωρίζει πως, σε κτήρια λασπόχτιστα, με ξυλόπηκτη τοιχοποιία ή με τοιχοποιία από ωμά πλιθιά, αχίλλειο πτέρνα τους αποτελεί η εισροή βρόχινου νερού, συνήθως, από κάποια κενά στα κεραμίδια της στέγης. Κι εδώ τέτοια σημάδια είναι, πλέον, εμφανή. Αν και το μέσο μηνιαίο ύψος βροχής, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2020, δεν ξεπέρασε στη Λάρισα τα 55 χιλιοστά, εν τούτοις, οι 10 μέρες βροχής τον Οκτώβριο, 12 τον Νοέμβριο και 13 τον Δεκέμβριο, αποτελούν ιδανική συνθήκη δημιουργίας και συντήρησης μιας ύπουλης, προϊούσας φθοράς, ιδιαίτερα ανησυχητικής για ένα τέτοιο κτήριο. Είχαμε ακούσει, πως ο Δήμος Λαρισαίων, στην κυριότητα του οποίου ανήκει το κτήριο από το 1990, είχε έτοιμη πρόταση συντήρησής του και αναζητούσε πηγή χρηματοδότησης. Όμως, υπάρχει πια ο κίνδυνος, περιμένοντας τη συντήρηση, να χάσουμε το κτήριο.

Προβλέπονται διάφορα μέτρα προστασίας και άρσης ετοιμορροπίας, τα οποία θα μπορούσαν να ληφθούν εν τω μεταξύ, πέραν της εικονιζόμενης περίφραξης για την προστασία περιοίκων και περαστικών. Πρώτη προτεραιότητα, όμως, αυτή τη στιγμή, η αποκατάσταση της στεγανότητας της στέγης.

Όχι απαραίτητα με έργα μόνιμου χαρακτήρα, οπωσδήποτε όμως κατεπείγοντος. Θα μπορούσε, ας πούμε, ολόκληρη η στέγη να καλυφθεί με χοντρό νάιλον που θα δημιουργούσε συνθήκες απόλυτης στεγάνωσης. Αργότερα, κι όταν και οι τοίχοι θα έχουν στεγνώσει εντελώς, θα μπορούσε να περιτυλιχθεί ολόκληρο το κτήριο.

Ίσως με μια έμμεση αναφορά στα ‘περιτυλιγμένα’ (wrapped) κτήρια των Christo και Jeanne-Claude, ανάμεσά τους η 400 ετών γέφυρα Pont Neuf στο Παρίσι (1985) και το 125 ετών Reichstag στο Βερολίνο (1995).

Εμείς ας περιτυλίξουμε το δικό μας με χοντρό νάιλον, ελάχιστου κόστος (υπάρχει σε ρολό με 6 μέτρα φάρδος, κατάλληλο για οικοδομικές εργασίες, και με κόστος αγοράς ανά κιλό λιγότερο από 4 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.). Οπωσδήποτε διαφανές όμως. Για να μη σκεπάσουμε, κι έτσι ξεχάσουμε, την υποχρέωση της πόλης απέναντι σ’ αυτό το σπάνιο τεκμήριο της ιστορικής μας κληρονομιάς, αλλά αντιθέτως, η ασυνήθιστη εικόνα του περιτυλιγμένου κτηρίου, με τον σαφή προσωρινό του χαρακτήρα, να μας βοηθάει να τη συνειδητοποιούμε ως εκκρεμότητα. Ως τη μέρα που θα ξεκινήσουν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης».

Μουσείο της πόλης

 Ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων κ. Γιώργος Σούλτης δήλωσε στη larissanet πως πρόθεση της δημοτικής αρχής είναι η οικία Γερολυμάτου να γίνει Μουσείο και να αποτελέσει ένα ζωντανό έκθεμα, ως οικία εκείνης της περιόδου. Επίσης σημείωσε πως ο δήμος Λαρισαίων έχει καταθέσει την πρότασή του για αξιοποίηση στην Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων, αναμένει την έγκριση της οικοδομικής άδειας και στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τη χρηματοδότηση μέσω επιχειρησιακού προγράμματος του υπουργείου Ανάπτυξης.

Η οικία Γερολυμάτου 

H larissanet που ανάδειξε το θέμα, παρουσιάζει στοιχεία για την οικία Γερολυμάτου, από το αρχείο του ιστοριοδίφη, Νίκου Παπαθεοδώρου. Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Παπαθεοδώρου έγραψε:

«Στην οδό Σεφέρη 39, στο ύψος της οδού Άρεως διατηρείται μέχρι και σήμερα μια απλή διώροφη κατοικία, συντηρημένη από τον Δήμο Λαρισαίων, στην ιδιοκτησία του οποίου περιήλθε το 1990 με ανταλλαγή από την ιδιοκτήτρια Ευφροσύνη Γερολυμάτου-Φατούρου. Πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο «εν ζωή» αρχοντικό της πόλης. Αυτό το σπίτι το τυλίγει ένα πέπλο σιωπής και όταν το προσεγγίζεις καθώς είναι ακατοίκητο, αναζητάς ανοίγματα μέσα από τα κλειστά πορτοπαράθυρα, για να απλώσεις τη λαθραία ματιά σου στο εσωτερικό του, να παρατηρήσεις το ξύλινο κλιμακοστάσιο, τα σαθρά πατώματα, τα αποκολλημένα επιχρίσματα και να αναπλάσεις την οικογενειακή ζωή που ξετυλίχθηκε για χρόνια στους χώρους του.

Η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1982, η οποία χαρακτήρισε το κτίσμα διατηρητέο είχε το εξής σκεπτικό: «Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο που παρουσιάζει αξιόλογο μορφολογικό ενδιαφέρον, με τη συμμετρική του πρόσοψη, τα δύο σαχνισιά στα άκρα του ορόφου, τα οποία στηρίζονται σε χαρακτηριστικά φουρούσια και είναι ένα από τα τελευταία δείγματα της αρχιτεκτονικής των ελληνικών σπιτιών που διατηρούσαν στη Λάρισα οι ευκατάστατοι έμποροι πριν από την προσάρτηση του 1881».

Κτίσθηκε κατά τους τελευταίους χρόνους της τουρκοκρατίας στη Λάρισα (1860-1880) χωρίς όμως να είναι δυνατόν να προσδιορισθεί με ακρίβεια η χρονολογία, γιατί δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας. Η κατασκευή της κατοικίας αυτής με παραδοσιακά υλικά και τα μορφολογικά της στοιχεία παραπέμπουν στην προ του 1881 περίοδο. Ως πρώτος ιδιοκτήτης φέρεται ο Θεόδωρος Κιρλής. Το κληρονόμησε η κόρη του Χρυσή και με το θάνατο της τελευταίας περιήλθε στα τρία ξαδέλφια της Αριστέα, Βασιλική και Γεράσιμο Γερολυμάτο. Τελικά ο Γεράσιμος, συμβολαιογράφος το επάγγελμα, μετά τον θάνατο των αδελφών του έγινε ο μοναδικός κληρονόμος. Στο σπίτι αυτό κατοικούσε για χρόνια η οικογένειά του. Τελευταίος ιδιοκτήτης ήταν η Ευφροσύνη Γερολυμάτου-Φατούρου.

Πρόκειται για διώροφη κατοικία. Στο ισόγειο η τοιχοποιία είναι με πλιθιά (λάσπη με άχυρα, σχηματοποιημένα σε τούβλα). Στον όροφο η κατασκευή ήταν ενισχυμένη με ξύλινο σκελετό, ο οποίος συμπληρώθηκε από πλιθιά και επίχρισμα.

Αρχιτεκτονικά ενδιαφέρει η  πρόσοψη προς την οδό Σεφέρη. Προέχουν στον όροφο δύο σαχνισιά, υποστηριζόμενα με τρία ξύλινα φουρούσια το καθένα, συμμετρικά τοποθετημένα σε σχέση με το κεντρικό τμήμα της κατοικίας.

Τα ανοίγματα (παράθυρα) όπως πάντα υπερέχουν αριθμητικά στον όροφο, είναι με ξύλινη κατασκευή και καλύπτονται με συμπαγή πατζούρια.

Η σκεπή είναι δίρριχτη. Στο κέντρο του ισόγειου βρίσκεται η παραδοσιακή ισχυρή ξυλόπορτα. Πάνω της αντί για υπέρθυρο ανοίχτηκε ένα τετράγωνο παράθυρο με σιδερένια κιγκλιδώματα, και δεξιά και αριστερά υπάρχει από ένα μεγάλο παράθυρο για τις ανάγκες φυσικού φωτισμού των δωματίων της πρόσοψης.

Το αρχοντικό Γερολυμάτου αποτελεί σήμερα το τελευταίο δείγμα τουρκόσπιτου στην πόλη μας και ένα θαυμάσιο δείγμα οικογενειακής κατοικίας των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας απλών ανθρώπων του χριστιανικού πληθυσμού της πόλης, για την οποία οι κατασκευαστές δούλεψαν με έμπνευση και καλή διάθεση».