Η πρώτη καραντίνα της Ελλάδας: Πώς ο Καποδίστριας αντιμετώπισε την επιδημία της πανώλης

Το άρθρο 285 του νόμου Καποδίστρια φέρνει στην Ελλάδα την έννοια της καραντίνας για την αντιμετώπιση μιας μεγάλης επιδημίας πανώλης. Τέθηκε σε εφαρμογή το 1828 και με μια καραντίνα 50 ημερών ο Ιωάννης Καποδίστριας επέβαλε το κλείσιμο των εκκλησιών, των καφενείων, την ιχνηλάτηση, τις ζώνες και τα απαγορευτικά μέτρα.

Η πανώλη ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1828 από την Υδρα και σύντομα επεκτάθηκε στα υπόλοιπα νησιά. Ο κυβερνήτης, έχοντας ιατρικές γνώσεις, αντιλήφθηκε αμέσως τον κίνδυνο και επέβαλε καραντίνα 50 ημερών στους κατοίκους, οι οποίοι αρχικά δέχθηκαν τα μέτρα ευχαριστώντας τον Καποδίστρια. Η επιδημία όμως δεν υποχωρούσε, που σημαίνει πως μάλλον εν τοις πράγμασι τα μέτρα δεν τηρούνταν. Ο Καποδίστριας σύντομα αναγκάστηκε να λάβει ακόμη πιο σκληρά μέτρα: παράταση της καραντίνας και «ζώνες» περιορισμού της νήσου με λέμβους που θα έλεγχαν τον αποκλεισμό της Υδρας. Τα μέτρα πάλι δεν είχαν αποτέλεσμα. Σύντομα η πανώλη μεταφέρθηκε σε Αργολίδα, Σπέτσες, Πόρο, Μέγαρα, Χαλκίδα και Καλάβρυτα, σημαίνοντας συναγερμό.

Τον ρόλο του ελέγχου και της επιβολής του νόμου ανέλαβε ο Βιάρος Καποδίστριας, αδελφός του κυβερνήτη, που ταξίδεψε στην Πελοπόννησο.

Ο Βιάρος αμέσως αυστηροποίησε την καραντίνα διορίζοντας επιστάτες επιφορτισμένους με το έργο να επισκέπτονται κάθε μέρα όλα τα σπίτια του νησιού ψάχνοντας για νέα κρούσματα. Αν συναντούσαν ασθενή, όφειλαν να τον περιορίσουν στο σπίτι του. Οι επιστάτες των λιμανιών όφειλαν να εμποδίζουν τον απόπλου όλων των πλοίων εκτός των αλιευτικών, ενώ καθόριζε μια νέα αγορά για προμήθειες με νέους αυστηρούς κανόνες υγιεινής.

Η οικονομία είχε καταστραφεί και σύντομα άρχισαν οι αντιδράσεις από τους εμπόρους κυρίως των νησιών, που κατηγορούσε την κυβέρνηση για περιορισμό των ελευθεριών και ζητούσε χαλάρωση των μέτρων. Ο Καποδίστριας δεν επέτρεπε καμία εμπορική δραστηριότητα αν δεν έμεναν χωρίς κρούσματα επιδημίας για τουλάχιστον 40 ημέρες συνεχόμενες.

Στις 19 Μαΐου 1828 ο Καποδίστριας επέκτεινε την καραντίνα των νησιών στα παράλια της Αττικής, στην Εύβοια και στον κόλπο του Βόλου. Όλα αυτά τα αυστηρά μέτρα σύντομα απέδωσαν καρπούς στην Ύδρα και η επιδημία εξαλείφθηκε πλήρως στο νησί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η επιδημία όμως είχε παρουσιάσει τα περισσότερα κρούσματα στον Πόρο και αυτό ανάγκασε τον Καποδίστρια να επιφορτίσει τον διάσημο Ελβετό γιατρό Λουί Αντρέ Γκοσέ, τον οποίο εξουσιοδότησε να κάνει όσα έκρινε εκείνος σωστά ώστε να αναχαιτίσει την πανώλη. Ο Γκοσέ επέβαλε έκτακτα μέτρα, διέταξε την έξοδο των αρρώστων από τα σπίτια και την τοποθέτηση τους κάτω από την σκιά φυλλωμάτων σε απόσταση έξι μέτρων του ενός από τον άλλο. Παράλληλα χρησιμοποίησε την ιατρική τεχνική της ”καυτηρίασης των οιδημάτων” που εμπόδισε την εξάπλωση της επιδημίας, όρισε λοιμοκαθαρτήρια, επέβαλλε την καύση των ρούχων των νεκρών, την ματαίωση των εκκλησιασμών, κλείσιμο των καφενείων κτλ.

Με αυταπάρνηση ο Ελβετός γιατρός –που κινδύνευσε και ο ίδιος– συνέβαλε αποφασιστικά στη μείωση των κρουσμάτων και η –τότε– Ελλάδα πέτυχε να εξαλείψει την επιδημία, που είχε ξεκινήσει τον Απρίλιο, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Η χαλάρωση όμως των μέτρων έφερε δεύτερο κύμα τον Οκτώβριο, καθώς δεν τηρούνταν τα μέτρα υγιεινής. Η πιο σοβαρή αμέλεια των κατοίκων ήταν ότι δεν τηρούσαν τους αυστηρούς κανόνες υγιεινής καθώς και την ειδική διαδικασία καθαρισμού των ρούχων τους. Η επιδημία μεταδόθηκε από το Διακοφτό και στο χωριό Βραχνί που είχε 700 κατοίκους πέθαναν 53 άτομα, ενώ στα Καλάβρυτα που είχαν 1000 κατοίκους πέθαναν 15. 

Τα Καλάβρυτα, ως επίκεντρο της επιδημίας, μπαίνουν σε καραντίνα, με στρατιωτικά σώματα να ελέγχουν την τήρηση των μέτρων. Ο Γάλλος συνταγματάρχης Σνάιντερ κατέβαλλε 1000 φράγκα ώστε να προμηθεύσει με νέα ρούχα τους κατοίκους της περιοχής. Χάρις τις συντονισμένες προσπάθειες όλων των αξιωματούχων της κυβέρνησης στην περιοχή, η επιδημία δεν διαδόθηκε στην υπόλοιπη Πελοπόννησο αλλά καταπολεμήθηκε και στις περιοχές που είχε κάνει την επανεμφάνισή της.

Ο Γκοσέ τιμήθηκε από τον Καποδίστρια με τα δικαιώματα του «γνησίου και αυτόχθονος Ποριώτου» και δεν ξέχασε ποτέ την Ελλάδα. Ακόμη και μετά την αποχώρησή του, συνέχισε ως μέλος της Φιλελληνικής Επιτροπής της Γενεύης να στέλνει χρήματα, διατηρούσε τακτική αλληλογραφία με τον Ιωάννη Καποδίστρια και τον αδερφό του Βιάρο, ενώ το 1838 επισκέφθηκε με την σύζυγο του την ελεύθερη Ελλάδα, όπου συνάντησε παλιούς φίλους και συναγωνιστές.

Σε ειδική τελετή ο Βασιλιάς Όθωνας του απένειμε το αριστείο του Αγώνος και τον αργυρό σταυρό του Σωτήρος για τις μεγάλες υπηρεσίες που πρόσφερε στην Ελλάδα.

Εκδήλωση για την πρώτη καραντίνα 

Η πρώτη καραντίνα στην Ελλάδα, που είχε εφαρμοστεί από τον Καποδίστρια το 1828 για την αντιμετώπιση της πανώλης, και η ιατρική περίθαλψη των αγωνιστών του 1821 αποτελούν το αντικείμενο της διαδικτυακής εκδήλωσης που διοργανώνει ο δήμος Κορδελιού Ευόσμου στις 21 Μαρτίου (11.30 πμ). Η εκδήλωση διοργανώνεται ενόψει του εθνικού εορτασμού της 25ης Μαρτίου, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και των επετειακών εκδηλώσεων των 200 Χρόνων από την Επανάσταση του 1821.

«Προσεγγίζουμε την επανάσταση του 1821 από μία άλλη οπτική και εστιάζουμε με δύο θεματικές εκδηλώσεις, στον σημαντικό τομέα της ιατρικής περίθαλψης, στην θεραπευτική αντιμετώπιση των τραυματιών του 1821, στις πανδημίες της εποχής, στην σίτιση αλλά και στην δημόσια υγεία των υπόδουλων Ελλήνων. Οι ιστορικοί γράφουν ότι ο βασικός εχθρός των Ελλήνων δεν ήταν ούτε οι Τούρκοι ούτε η έλλειψη πολεμικού εξοπλισμού. Ήταν οι ασθένειες, οι τραυματισμοί και η πείνα, με κορυφαία ιστορική σύμπτωση την αντιμετώπιση της πανώλης και την εφαρμογή της πρώτης καραντίνας στην Ελλάδα από τον Καποδίστρια» σημειώνει ο δήμαρχος Κορδελιού- Ευόσμου Κλεάνθης Μανδαλιανός.

Στόχος του Α΄ μέρους του επετειακού αφιερώματος, όπως αναφέρει η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας- Δημόσιας Υγείας- ΚΕΠ Φωτεινή Πεσματζόγλου- Δεβετζή, είναι μέσα από την ιστορική «σύμπτωση των γεγονότων » και την «επανεμφάνιση των υγειονομικών πανδημιών»:

α) να αναδειχθεί για μία ακόμη φορά η ασύγκριτη πολιτική διορατικότητα και η σπάνια ικανότητα - ενός μεγάλου Έλληνα, του ιατρού- διπλωμάτη -και πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια,

β) να γνωστοποιηθεί ότι τα σημερινά παγκόσμια πρωτόκολλα κατά της πανδημίας του κορονοϊού βασίζονται στα δικά του υγειονομικά μέτρα που εφάρμοσε εκείνος το 1828 κατά της πανδημίας της πανώλης στην Ελλάδα,

γ) να τονιστεί ότι παρά τις ανεπαρκείς υποδομές δημόσιας υγείας, νοσηλευτικής φροντίδας, τον μικρό αριθμό των ιατρών- πρακτικών ιατρών και την πλήρη ανεπάρκεια υγειονομικού υλικού, τελικά νίκησε το σθένος, η δύναμη της θέλησης, η ευρηματικότητα και η επιμονή των ιατρών που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους τραυματίες αγωνιστές της -Επανάστασης του 1821,

δ) να αναδειχθεί το έργο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον καθημερινό πολυμέτωπο αγώνα κατά της πανδημίας του κορονοϊού

ε) να προβληθεί ο ρόλος της Δημόσιας Υγείας στην Επανάσταση του 1821, αλλά και η ιστορία της Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας, η οποία αποτελεί θεμέλιο λίθο στην ίδρυση κάθε κράτους.

Στην διάρκεια της εκδήλωσης ο καθηγητής Πνευμονολογίας Λοιμωξιολογίας, Ιωάννης Κιουμής θα αναφερθεί στον Ιωάννη Καποδίστρια και πως αντιμετώπισε την επιδημία πανώλης με την πρώτη καραντίνα 50 ημερών στην Ελλάδα το 1828, με το κλείσιμο των εκκλησιών, των καφενείων, την ιχνηλάτηση, τις ζώνες και τα απαγορευτικά μέτρα. Επίσης θα μιλήσει για την αντιμετώπιση των επιδημιών και τους εμβολιασμούς από τον Μεσαίωνα μέχρι σήμερα.

Ο κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας καθηγητής Θεόδωρος Δαρδαβέσης θα αναφερθεί στη δημόσια υγεία, την ιατρική φροντίδα και την περίθαλψη των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821». Παράλληλα θα μιλήσει για τους ιατρούς, τους πρακτικούς γιατρούς, τους ιατροφαρμακοποιούς, τους κομπογιαννίτες και τους τσαρλατάνους που υπήρχαν την εποχή εκείνη αλλά και για την έκφραση «καλό βόλι», που σήμαινε κι έναν …γρήγορο, ανώδυνο θάνατο.

Στη εκδήλωση θα απευθύνουν μηνύματα η πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» Γιάννα Αγγελοπούλου Δασκαλάκη και ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ , δήμαρχος Τρικκαίων Δημήτρης Παπαστεργίου.

Θα μεταδοθεί από το κανάλι του δήμου Κορδελιού Ευόσμου στο youtube.