Η πανδημία έριξε ... φως στο σκοτάδι της έμφυλης βίας

Της Κατερίνας Παντινάκη

Μπορεί να έχουμε μπροστά μας ... μέλλον, μέχρι οι κοινωνικές ισορροπίες να μετασχηματιστούν, όμως η αλλαγή φαίνεται να έχει ξεκινήσει! Το ελληνικό #metoo που η Σοφία Μπεκατώρου ξεκίνησε, έχει πάρει μορφή χιονοστιβάδας αποκαλύπτοντας εκμετάλλευση, σεξουαλική παρενόχληση και βιασμούς - περιστατικά που ως χθες αποτελούσαν ταμπού και οι γυναίκες προτιμούσαν να προσπαθήσουν να τα θάψουν μέσα τους.

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και Διευθύντρια του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Φύλο, κοινωνία, πολιτική» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μαρία Στρατηγάκη παρακολουθώντας τα γεγονότα και την αλλαγή που βήμα βήμα συντελείται και στην, αυστηρά πατριαρχική, χώρα μας, βάζει την υπογραφή της στην επιμέλεια του βιβλίου "Έμφυλη βία - Βία κατά των γυναικών" μαζί με τις Ντίνα Βαΐου και Γεωργία Πετράκη και μιλάει για το "χθες", το "σήμερα" και την ελπίδα για το "αύριο" σε θέματα ισότητας των φύλων και όσα απορρέουν...

Το βιβλίο "Έμφυλη βία - Βία κατά των γυναικών" είναι αφιερωμένο σε μια φεμινίστρια, πολύ γνωστή για τους αγώνες της κατά της βίας σε βάρος των γυναικών, την Καίτη Παπαρρήγα-Κωσταβάρα, από το πολύ δραστήριο γυναικείο κίνημα της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα. Ως δικηγόρος υπερασπιζόταν γυναίκες θύματα βιασμού, ενώ ήταν επί χρόνια επικεφαλής της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών. Η Καίτη Παπαρρήγα-Κωσταβάρα όμως ήταν δραστήρια και εκτός δικαστικών αιθουσών, στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές για τους νόμους για την ενδοοικογενειακή βία.

"Υπήρχαν πάντα τέτοια περιστατικά αλλά δεν έβγαιναν στην επιφάνεια. Υπήρχαν περιπτώσεις βιασμών στα Δικαστήρια, αλλά δεν είχαν αυτή τη δημοσιότητα που έχουν σήμερα" - αναφέρει η Μαρία Στρατηγάκη, προσθέτοντας πως εικάζεται ότι "περίπου το 10% των βιαστών φτάνει στη φυλακή, γιατί πάρα πολύ λίγοι βιασμοί καταγγέλλονται". 

Πλήρες το νομικό πλαίσιο, "πίσω" η κοινωνία

Η κ.Στρατηγάκη από τη θέση της Γενικής Γραμματέως Ισότητας που κατείχε, το 2009, ηγήθηκε της προσπάθειας σύστασης νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για θέματα βίας, καθώς ως τότε υπήρχε μόνο ο νόμος της δεκαετίας του '80 για το βιασμό και ο νόμος του 2006. Αργότερα επικυρώθηκε και η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο που θέτει κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας.

"Το νομοθετικό πλαίσιο είναι αρκετά ισχυρό πια, είναι ελάχιστα τα κενά. Το θέμα είναι κατά πόσο εφαρμόζεται, κατά πόσο γίνονται οι καταγγελίες. Σε αυτό είμαστε πολύ πίσω" - είπε στο Cretalive, η κ. Στρατηγάκη, διακρίνοντας ωστόσο μία μεγάλη τομή και μια αλλαγή που συντελείται κατά τα τελευταία δύο χρόνια.

"Η πανδημία και ο εγκλεισμός έφεραν στο προσκήνιο την έκταση της ενδοοικογενειακής βίας. Όλοι αναγνώρισαν ότι υπάρχει, έσπασε η σιωπή" - λέει η καθηγήτρια του Παντείου, συνδέοντας το ισχυρό ταρακούνημα της πανδημίας, εδώ και δύο χρόνια, με τη διαμόρφωση εύφορου εδάφους για την ανάπτυξη του ελληνικού #metoo που η γνωστή αθλήτρια Σοφία Μπεκατώρου ξεκίνησε.

Αν στρέψουμε το βλέμμα στις άλλες χώρες της Ευρώπης, εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως ... αργήσαμε! Αργήσαμε να αντιληφθούμε την κατάσταση, αργήσαμε να συνειδητοποιήσουμε το εύρος του προβλήματος, αργήσαμε και ... μερικές δεκαετίες να δημιουργήσουμε δομές στήριξης των θυμάτων έμφυλης βίας. Από το 2011 ξεκίνησε η λειτουργία της γραμμής SOS 15900, τα Συμβουλευτικά Κέντρα και οι Ξενώνες Φιλοξενίας. "Τότε έλεγαν ότι ... δε χρειάζονταν. 10 χρόνια μετά αναγνωρίστηκε ότι είχε νόημα" - αναφέρει η κ.Στρατηγάκη, επισημαίνοντας πάντως ότι οι δομές που δημιουργήθηκαν το 2011 και το 2012 "καθυστέρησαν 30 χρόνια σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, που είχαν στήσει αντίστοιχο δίκτυο ήδη από τις δεκαετίες του '70 και του '80".

Νομικό πλαίσιο, λοιπόν, έχουμε, δομές έχουμε ... αυτό που δεν έχουμε κατακτήσει ακόμη είναι η συνειδητοποίηση ότι η ελληνική κοινωνία είναι "εμποτισμένη" από έμφυλα στερεότυπα. "Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μέχρι η ελληνική κοινωνία να αποβάλλει τα έμφυλα στερεότυπα" - λέει η Μαρία Στρατηγάκη.

Οι δείκτες ισότητας για τα 27 κράτη μέλη εξετάζουν την ισότητα των φύλων σε θέματα όπως η αγορά εργασίας, η ανισότητα των αμοιβών, η συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων, στην κυβέρνηση, και άλλα. "Είμαστε στην τελευταία θέση της ΕΕ στην ισότητα" - υπογραμμίζει η Αναπληρώτρια καθηγήτρια του Παντείου, εξηγώντας ότι η κοινωνική αλλαγή που εκτιμάται από την κοινή γνώμη ότι έχει ήδη ξεκινήσει στην Ελλάδα, είναι πολύ αργή. "Οι πατριαρχικές δομές αυτής της κοινωνίας είναι πολύ ισχυρές, δεν αλλάζουν εύκολα. Θέλουν πολλά χρόνια, θέλουν πολλές δομές, πολιτικές, πολλά πράγματα. Οι πατριαρχικές αντιλήψεις είναι πολύ έντονες στην ελληνική κοινωνία" - τονίζει η κ.Στρατηγάκη και προσθέτει πως χρειάζεται χρόνος αλλά και πολιτικές.

Στη συγκυρία αυτή, η Γενική Γραμματεία Ισότητας συγχωνεύτηκε με τη Δημογραφική και Οικογενειακή Πολιτική, με την Ισότητα να μπαίνει σε δεύτερο "πλάνο", στον τίτλο της Γενικής Γραμματείας (Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων), άρα και - εκτιμάται - στις πολιτικές.

Μέσα στα ισχυρά πατριαρχικά στεγανά της ελληνικής κοινωνίας, υπάρχουν και αχτίδες αισιοδοξίας. Η ίδρυση, το περασμένο καλοκαίρι, Γραφείου Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, από την ΕΛ.ΑΣ. αποδεικνύει ότι το θέμα όχι μόνο υπάρχει και έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, αλλά - ευτυχώς - η Αστυνομία είναι πια πολύ πιο ευαισθητοποιημένη στη διαχείριση τέτοιων περιστατικών. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας και στη διαχείριση καταγγελιών βιασμού, ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, με τον ενδεδειγμένο τρόπο, αλλά (ελπίζουμε ότι) η αρχή είναι το ήμισυ του παντός.
 

"Δεν είσαι μόνη, δεν είσαι η μόνη"

Το σύνθημα της Γ.Γ. Ισότητας που μετράει μερικά χρόνια "ζωής", καλούσε τις γυναίκες θύματα βίας να μιλήσουν, να μαζέψουν τα κομμάτια τους, να ορθώσουν το ανάστημά τους και να μιλήσουν, συνειδητοποιώντας ότι δε συμβαίνει μόνο σε εκείνες και πως σε αυτό το δύσβατο μονοπάτι, θα βρουν υποστήριξη.

"Είναι σημαντικό να δημοσιοποιούνται τα περιστατικά. Οι γυναίκες νομίζουν ότι συμβαίνει μόνο σε εκείνες" - λέει η κ.Στρατηγάκη, αναφέροντας και τον φαύλο κύκλο της βίας: "Μεσολαβούν στάδια.. αγάπης, μετάνοιας, υποσχέσεων ότι ... δε θα ξαναγίνει, αλλά τελικά ξαναγίνεται".

Ωστόσο η δημοσιοποίηση των περιστατικών έμφυλης βίας αλλά και των γυναικοκτονιών, κατά τη Μαρία Στρατηγάκη έχει διαδραματίσει κι άλλο ένα σημαντικό ρόλο: να συνειδητοποιήσουν οι γυναίκες ότι ο κίνδυνος να χάσουν τη ζωή τους είναι ορατός. "Έχουν πια εικόνα ότι είναι τόσο πολλές οι γυναικοκτονίες" - προσθέτει η ίδια, παραπέμποντας και στην αλλαγή της στάσης των ΜΜΕ, στα οποία πλέον οι γυναικοκτονίες (ο νέος όρος που περιλαμβάνει την κοινωνική διάσταση της ανθρωποκτονίας) "παίζουν ψηλά" και όχι "στα ψιλά" όπως παλιότερα.

Το παζλ συμπληρώνουν οι κινητοποιήσεις αλλά και οι ακτιβιστικές δράσεις που διοργανώνονται ανά τη χώρα, προς υποστήριξη των θυμάτων έμφυλης βίας, ενώ το θέμα έχει μπει για τα καλά και στην πολιτική ατζέντα. "Όλα τα κόμματα αισθάνονται την υποχρέωση να θέσουν το θέμα - και όχι μόνο τα αριστερά κόμματα" - λέει η κ.Στρατηγάκη, υπογραμμίζοντας ότι φεμινίστριες δεν είναι μόνο οι αριστερές.

Όσο για τα (αδιανόητα) σχόλια του τύπου "γιατί τώρα;"... η απάντηση είναι μία και τη δίνει ξεκάθαρα η ακαδημαϊκός: "Το πότε θα το κάνει καθεμία είναι δικό της θέμα. Η Πολιτεία πρέπει να το υποστηρίξει".

Ο συλλογικός τόμος "Έμφυλη βία - Βία κατά των γυναικών" περιλαμβάνει 20 κείμενα που βασίζονται σε πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες στο πεδίο της βίας κατά των γυναικών και της έμφυλης βίας. Τα κείμενα αφορούν Νόμους και Πολιτικές, Πολλαπλές Διακρίσεις που οι γυναίκες υφίστανται σε διαφορετικά πεδία εξουσίας, το Δημόσιο Λόγο, τα ΜΜΕ και την Τέχνη.



Δείτε επίσης:

"Οδός Καρολάιν, οδός Γαρυφαλιάς, οδός Σούζαν Ήτον" - Ήταν γυναικοκτονίες!

O Σωτήρης Τσαφούλιας μίλησε υποδειγματικά στις κόρες του για το revenge porn

Πάπας Φραγκίσκος: «Σχεδόν σατανική» η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών

Έμφυλη βία στο Διαδίκτυο: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά ευρωπαϊκή νομοθεσία για την αντιμετώπισή της

Σοφία Μπεκατώρου: Δημιουργεί πλατφόρμα για θύματα έμφυλης και σεξουαλικής βίας