Η αφήγηση ιστοριών, μέσο κοινωνικής ενδυνάμωσης ατόμων τρίτης ηλικίας

Έναν από τους πιο ηλικιωμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη έχει η Ελλάδα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Eurostat, καθώς ο λεγόμενος δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων, που αποτυπώνει το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών σε σχέση με τα άτομα ηλικίας 20-64 ετών, ανερχόταν το 2020 στο 78,3%. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εκτιμάται ότι ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 85 ετών θα έχει τριπλασιαστεί μέχρι το 2080 σε σχέση με τα επίπεδα του 2016.

Καθώς ο πληθυσμός στην Ευρώπη γηράσκει και το προσδόκιμο επιβίωσης μεγαλώνει, οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας αισθάνονται την ανάγκη να παραμείνουν ενεργά μέλη της κοινωνίας.

Στο πλαίσιο των δράσεών του για την ενεργό γήρανση και την κοινωνική ενδυνάμωση των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας, το ΚΜΟΠ - Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα TSITour (Training Social Inclusion Tourism), στόχος του οποίου είναι να συμπεριλάβει τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στην τουριστική βιομηχανία ως τοπικούς αφηγητές. Μέσα από την αφήγηση ιστοριών (storytelling), η δράση TSITour δίνει στα άτομα αυτά τη δυνατότητα να εισέλθουν και πάλι ενεργά στην κοινωνία, αφηγούμενα γεγονότα και ιστορίες που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν οι νεότερες γενιές.

Σε πρόσφατη εκδήλωση που διοργάνωσε το ΚΜΟΠ με θέμα «Η αφήγηση ιστοριών ως μέσο ενδυνάμωσης για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας», παρουσιάστηκε η δράση TSITour, καθώς και άλλες πρωτοβουλίες που υλοποιούνται από δήμους και φορείς με στόχο την ενδυνάμωση των ατόμων της τρίτης ηλικίας και την ενεργότερη συμμετοχή τους στον κοινωνικό ιστό.

Το πρόγραμμα αποτελείται από δύο μέρη, η μία έχει να κάνει με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, νέων από ΙΕΚ ή σχολές του ΟΑΕΔ, ή άλλα τμήματα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

«Στο πρώτο μέρος δημιουργήσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο παίρνει σας περίπτωση μελέτης τον τουρισμό για τη δημιουργία κοινωνικών έργων που θα αξιοποιούν τους ηλικιωμένους ως τοπικούς αφηγητές. Εκπαιδεύσαμε 31 φοιτητές και φοιτήτριες τα οποία στο δεύτερο στάδιο της υλοποίησης βοήθησαν στην αφήγηση ιστοριών από τους τοπικούς αφηγητές», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κοινωνιολόγος και υπεύθυνη διαχείρισης του προγράμματος, Έυα Σαλματάνη.

Γα να υλοποιηθεί το πρόγραμμα η ομάδα πίσω από το πρόγραμμα ήρθε σε επαφή με οργανισμούς που ασχολούνται με την τρίτη ηλικία, όπως οι δομές φροντίδας ηλικιωμένων, προκειμένου να βρεθούν οι υποψήφιοι τοπικοί αφηγητές. Στη συνέχεια ήρθαν σε επαφή με τουριστικούς οργανισμούς ώστε να υπάρχει μια συνεργασία του τομέα που απασχολείται με κοινωνικές πολιτικές, εκείνου που ασχολείται με τον τουρισμό και με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Οι φοιτητές που εκπαιδεύτηκαν υποστήριξαν τους ηλικιωμένους να καταλήξουν στις ιστορίες που θα έλεγαν, διαδραμάτισαν δηλαδή έναν υποστηρικτικό ρόλο. Οι συναντήσεις έγιναν διαδικτυακά λόγω της πανδημίας.

«Οι φοιτητές μαζί με τους ηλικιωμένους κατέληξαν στην ιστορία, έγινε μια συζήτηση για το ποιες ιστορίες θα πουν, να βρουν υλικό για την περιοχή για την οποία έλεγαν την ιστορία ή για το σημείο που αφηγούνταν. Οι ηλικιωμένοι που συμμετείχαν μπήκαν σε μια γνωστική διαδικασία που τους έβαλε στη διαδικασία να βρουν πληροφορίες για το μέρος, να βρουν φωτογραφίες. Οπότε στην πραγματικότητα έγινε διαγενεακό το πρόγραμμα», τονίζει η κ. Σαλταμάνη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Αφηγητές μεγαλύτερης ηλικίας ξενάγησαν σε τοπόσημα της περιοχής τους

Στο πρόγραμμα TSITour έλαβαν μέρος άνθρωποι ηλικίας άνω των 65 ετών, οι οποίοι μοιράζονται με τις νεότερες γενιές δικές τους ιστορίες, αναμνήσεις και άγνωστα περιστατικά της «παλιάς» Αθήνας, όπως αυτοί την έζησαν και τη θυμούνται.

Όπως η Γεωργία Μποφυλάτου, μια ντόπια αφηγήτρια και συνταξιούχος εκπαιδευτικός, που αφηγείται την ιστορία του 1ου Πρότυπου Λυκείου Αθηνών στο κέντρο της πόλης. Η κ. Μποφυλάτου αναφέρει ότι το κτίριο ήταν το σπίτι ενός διάσημου Έλληνα γιατρού το 1800, ενώ μοιράζεται και την προσωπική της εμπειρία από τη διδασκαλία στο ιστορικό αυτό σχολείο.

Ο Γιώργος Χριστοφιλόπουλος, ένας 85χρονος ντόπιος αφηγητής, μιλά για την ιστορία της πόλης του Περιστερίου στην Αθήνα και πώς από προσφυγικός συνοικισμός μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, έγινε ο τρίτος μεγαλύτερος δήμος της Αττικής.

Επόμενο βήμα είναι να συναφθούν οι κατάλληλες συνεργασίες ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του προγράμματος.