Βαθιές οι οικολογικές πληγές στο δάσος της Δαδιάς

Στη διάσωση του δυτικού τμήματος του δάσους της Δαδιάς, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη αποικία του μαυρόγυπα, επικεντρώνονταν χθες οι προσπάθειες πυροσβεστικών δυνάμεων και εθελοντών. Η καταστροφή που έχει ήδη συντελεστεί τις προηγούμενες πέντε ημέρες είναι μεγάλη –οι εκτιμήσεις κινούνται μεταξύ 20.000-22.000 στρεμμάτων–, ωστόσο υπάρχει η ελπίδα ότι σε ένα σημαντικό μέρος του δάσους η φωτιά πέρασε λόγω άπνοιας «έρπουσα», καίγοντας χαμηλή βλάστηση, αλλά όχι και τα δέντρα. Δεδομένο θεωρείται ότι ένα μέρος των νεοσσών των σπάνιων αρπακτικών της περιοχής κάηκαν στις φωλιές τους, καθώς δεν είχαν προλάβει να μάθουν να πετούν.

Χθες το πρωί, το βασικό μέτωπο της φωτιάς που κατευθυνόταν προς το χωριό Δαδιά είχε σβήσει. Ενα ισχυρό μέτωπο όμως συνέχισε μέχρι αργά χθες το απόγευμα να απειλεί το τμήμα του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου όπου βρίσκονται οι περισσότερες φωλιές των σπάνιων αρπακτικών. «Φοβόμαστε μην περάσει η φωτιά στο δυτικό κομμάτι, όπου βρίσκεται η αποικία του μαυρόγυπα. Για τον λόγο αυτό Πυροσβεστική και ντόπιοι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια μεγάλη αντιπυρική λωρίδα που να ανακόψει τη φωτιά», αναφέρει στην «Κ» η Αννα Κωνσταντινίδου, προϊσταμένη του παραρτήματος Δαδιάς της μονάδας διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Εβρου – Δαδιάς (η δομή που υποκατέστησε τον φορέα διαχείρισης της περιοχής). «Το παρατηρητήριο, τα μονοπάτια, όλη η υποδομή που χρησιμοποιείται για οικοτουρισμό έχει καεί, γλίτωσε μόνο το κέντρο ενημέρωσης. Για την οικολογική πλευρά της καταστροφής είναι ακόμα νωρίς να μιλήσουμε».

(Η φωτιά στο Εθνικό Πάρκο αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση, ενώ οι αναζωπυρώσεις δυσχεραίνουν το έργο της κατάσβεσης. Φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΛΕΞΟΥΔΗΣ)

«Υπάρχουν κάποια σημεία που είναι εντελώς καμένα και άλλα τμήματα του δάσους στα οποία έχει καεί μόνο ο “υπόροφος”, χόρτα και χαμηλοί θάμνοι, χωρίς να καούν τα δέντρα. Με αυτή την έννοια, η συνολική εικόνα δεν είναι εντελώς απογοητευτική», εκτιμά η Δώρα Σκαρτσή, υπεύθυνη του προγράμματος της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF στη Δαδιά και ευρύτερα στη Θράκη (το πρόγραμμα συμπλήρωσε φέτος 30 χρόνια). «Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος των αναζωπυρώσεων που θα υφίσταται για αρκετές ημέρες, καθώς δεν έχουν μπει πεζοπόρα τμήματα στις πλαγιές να χτυπήσουν τη φωτιά τώρα που δεν φυσάει καθόλου. Τη φωτιά σε τέτοια δάση τη σβήνεις “με τα χέρια” τη νύχτα. Δυστυχώς οι πυροσβέστες εδώ δεν κινήθηκαν έτσι και σε μεγάλο βαθμό περιορίστηκαν κοντά στους δρόμους. Μάλιστα η φωτιά κατάφερε να διασχίσει τον βασικό δρόμο της περιοχής, παρότι κατά μήκος του και σε βάθος 5-10 μέτρων είχαν κοπεί όλα τα πεύκα και καθαριστεί η βλάστηση από το δασαρχείο. Φοβάμαι ότι στη νέα στρατηγική στη δασοπυρόσβεση, η διάσωση του δάσους δεν είναι προτεραιότητα».

Το δάσος της Δαδιάς, εκτός από ένα πλούσιο οικοσύστημα, έχει ιδιαίτερη σημασία ως ο σημαντικότερος στα Βαλκάνια χώρος αναπαραγωγής του γύπα και άλλων υπό εξαφάνιση ειδών αρπακτικών. «Στο δεύτερο δεκαήμερο του Ιουλίου οι περισσότεροι νεοσσοί των αρπακτικών εγκαταλείπουν τις φωλιές τους – κάποια είδη λίγο νωρίτερα ή αργότερα. Η φωτιά αυτή την περίοδο είναι καταστροφική για κάποια είδη, που δεν θα επανέλθουν αν καεί η φωλιά τους, πόσο μάλλον αν έχει καταστραφεί το φυσικό περιβάλλον στην περιοχή», λέει ο Δημήτρης Μπακαλούδης, καθηγητής Οικολογίας και διαχείρισης άγριας πανίδας στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ. «Τη φετινή αναπαραγωγική περίοδο την έχουμε σίγουρα χάσει», εκτιμά η κ. Κωνσταντινίδου. «Αυτό που έχει σημασία είναι να σωθούν τα ώριμα δέντρα ώστε να ξαναφωλιάσουν τα αρπακτικά του χρόνου».

Το Εθνικό Πάρκο Δαδιάς, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα της χώρας μας, έχει πολλές ιδιαιτερότητες. «Η περιοχή του δασαρχείου Σουφλίου Εβρου είναι η δεύτερη πιο δασοσκεπής στη χώρα, με τη δασοκάλυψη να ξεπερνάει το 80%», σημειώνει ο κ. Μπακαλούδης. «Είναι επίσης μια περιοχή σχεδόν ακατοίκητη, με πολύ μικρούς οικισμούς. Η κτηνοτροφία, που ήταν πολύ έντονη πριν από 30-40 χρόνια και ήταν ένα εργαλείο που κρατούσε το οικοσύστημα σε μια πιο ανθρωπογενή κατάσταση, έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Τέλος, η ίδια η περιοχή είναι ένα μωσαϊκό από ενδιαιτήματα: δάσος με ανοίγματα, ρέματα, βραχώδεις εκτάσεις, γεωργικές εκτάσεις. Η βλάστηση είναι ιδιόμορφη. Να σημειωθεί πάντως ότι στο δασαρχείο Σουφλίου υπηρετούν σήμερα μόλις περί τα 10 άτομα, όταν πριν από 20-30 χρόνια είχε δύναμη έως και 60 ατόμων, συν 100-120 εποχικούς κάθε καλοκαίρι».

Τα αίτια της συγκεκριμένης πυρκαγιάς ερευνώνται από την πυροσβεστική. «Μέχρι σήμερα, κύρια αιτία δασικών πυρκαγιών στη Δαδιά είναι οι καύσεις καλαμιών σε χωράφια που γειτνιάζουν με τα δάση», λέει η κ. Σκαρτσή. «Πολλές φορές μπαίνουν φωτιές από αμέλεια από παράνομους μετανάστες που διανυκτερεύουν στο δάσος – είναι γνωστό τοις πάσι ότι το δάσος χρησιμοποιείται ως πέρασμα και ως αποτέλεσμα βρίσκουμε συνέχεια στο δάσος τα σκουπίδια που αφήνουν πίσω τους. Επίσης έχει τύχει να ξεκινήσει φωτιά από στρατιωτικές ασκήσεις, αλλά και από τους παράνομους σκουπιδότοπους που βρίσκονται έξω από τους οικισμούς. Τέλος, φωτιές ξεκινούν και από κεραυνούς, αλλά λόγω βροχής και υγρασίας δεν εξαπλώνονται».

Οι φλόγες κατάπιαν το παρατηρητήριο και ταΐστρες των σπάνιων αρπακτικών που ζουν στο δάσος της Δαδιάς του Εβρου.

Μέτρα αποκατάστασης

Το υπουργείο Περιβάλλοντος και ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) αναμένουν το σβήσιμο της φωτιάς για να καθορίσουν τα πρώτα μέτρα αποκατάστασης. «Μόλις χαρτογραφηθεί η καμένη περιοχή, θα στείλουμε κλιμάκια διαφόρων ειδικοτήτων, με πιο σημαντικό τη Διεύθυνση Αναδασώσεων του υπουργείου, για να καταγράψουν τις κλίσεις, τις λεκάνες απορροής και να δούμε αν χρειάζονται αντιδιαβρωτικά έργα», λέει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Αμυράς. «Με δική μου οδηγία ο ΟΦΥΠΕΚΑ ενεργοποίησε το ευρωπαϊκό εργαλείο “Επανάκαμψη της βιοποικιλότητας και του βιοτικού φυσικού κεφαλαίου μετά από πυρκαγιές”, που θα βοηθήσει να καταγραφεί τι βιοποικιλότητα απέμεινε και υπό ποιες προϋποθέσεις θα επιστρέψει». Σε ερώτημα της «Κ» αν το υπουργείο θα επανεξετάσει υπό τις παρούσες συνθήκες το σχέδιο νόμου που κατέθεσε την Παρασκευή στη Βουλή, ο κ. Αμυράς απάντησε αρνητικά.

Χθες το πρωί, έπειτα από πέντε ημέρες, το βασικό μέτωπο της φωτιάς που κατευθυνόταν προς το χωριό Δαδιά είχε σβήσει. Φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΛΕΞΟΥΔΗΣ

428.000 στρέμματα η έκταση του Εθνικού Πάρκου δάσους Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου. 
72.900 στρέμματα από αυτά είναι αυστηρά προστατευόμενη ζώνη. 
360-400 είδη φυτών, 104 είδη πεταλούδων, 12-13 είδη αμφιβίων, 29 είδη ερπετών και 60-65 είδη θηλαστικών. 
36 από τα 39 είδη ημερόβιων αρπακτικών πουλιών της Ευρώπης (τα 3 από τα 4 είδη γύπα: μαυρόγυπας, ασπροπάρης, όρνιο). 
29 είδη φυτών υπό καθεστώς προστασίας, 25 είδη ορχιδέας, το Eriolobus trilobatus (σπάνιο είδος Αγριομηλιάς), δύο είδη ενδημικά φυτών της Ελλάδας (Minuartia greuteriana και Onosma kittanae), καθώς και τρία σπάνια είδη (Cephalanthera epipactoides, Salix xanthicola και Zygophyllum album).