Βάσω Παπανδρέου: Ποια ήταν η «σιδηρά κυρία» του ΠΑΣΟΚ που ύψωσε το ανάστημά της στον Ανδρέα

50 χρόνια στην πολιτική ζωή του τόπου συμπλήρωσε η Βάσω Παπανδρέου, η γυναίκα που διετέλεσε σε σημαντικές θέσεις ευθύνης στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, και η οποία έφυγε από τη ζωή στα 80 της χρόνια.

Η παρουσία της στην πολιτική ζωή ταυτίστηκε με την μεταπολιτευτική περίοδο, από την εποχή που ο Ανδρέας Παπανδρέου ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ, ο οποίος την ξεχώριζε και φρόντιζε να της αναθέτει σημαντικά πόστα.

Παρότι συνεπώνυμη με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, δεν είχε καμία συγγενική σχέση, αλλά ξεχώρισε χάρη στη δυναμική προσωπικότητά της που ήταν μπροστά από την εποχή της, τεχνοκράτης πριν από τους τεχνοκράτες, και πιο «πολιτικός» από πολλούς άρρενες πολιτικούς, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 οπότε ο σεξισμός υπήρχε ακόμα, και οι γυναίκες ήταν δύσκολο να αναλάβουν θέσης ευθύνης. 

Επιδεικνύοντας πυγμή, η Βάσω Παπανδρέου δεν δίστασε να συγκρουστεί ακόμα και με τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου για τα πιστεύω της, αλλά ούσα η πρώτη Ευρωπαία (ΕΟΚ) επίτροπος συγκρούστηκε και με Ευρωπαίους ηγέτες, μεταξύ αυτών τη Μάργκαρετ Θάτσερ, υπερασπιζόμενη επιτυχώς τις ελληνικές θέσεις. Εργάστηκε και συνεργάστηκε για πολλές μεταρρυθμίσεις του ΠΑΣΟΚ (νόμος για τα αυθαίρετα, ΑΣΕΠ με τον Αναστάσιο Πεπονή), και έμεινε πιστή στις ιδέες της μέχρι τέλους.   

Στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ κατέλαβε σημαντικά χαρτοφυλάκια:

1985-1986: Υφυπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας

1986-1987: Αναπληρώτρια Υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας

1988-1989: Αναπληρώτρια Υπουργός Εμπορίου (υπεύθυνη για τα θέματα της Ελληνικής Προεδρίας στην Κοινότητα)

1996-1999: Υπουργός Ανάπτυξης (για τον πρώτο μήνα του 1996 υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας)

1999-2001: Υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης

2001-2004: Υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

2004-2007: Μέλος του Προεδρείου του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος

Η γνωριμία με τον μέντορά της Ανδρέα Παπανδρέου στο Λονδίνο

Το 1974 γνωρίστηκε με τον Ανδρέα Παπανδρέου στη Βρετανία ενώ μόλις είχε βρει δουλειά ως ερευνήτρια. Τον ακολούθησε. Ήταν ο μέντοράς της θα έλεγαν κάποιοι. Ήταν αυτή που τον έπεισε να μείνει στην Ελλάδα μετά το απογοητευτικό ποσοστό των εκλογών του 1974 είπαν κάποιοι άλλοι. 

Το κοινό επώνυμο – σύμπτωση – και οι απόψεις της Βάσως, προκάλεσαν το ενδιαφέρον του Ανδρέα. Μάλιστα, στελέχη εκείνης της εποχής λένε ότι ο Ανδρέας, απογοητευμένος από το 13% που είχε πάρει στις εκλογές, σκόπευε να εγκαταλείψει την Ελλάδα και πως η Βάσω ήταν εκείνη που κατάφερε να τον μεταπείσει. Η σχέση αυτή έμελλε να πάρει πιο προσωπική χροιά. Σε τέτοιο βαθμό που θρυλείται ότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ήθελε να πάρει διαζύγιο από την Μαργαρίτα Τσαντ και να παντρευτεί την Βάσω. Στη σκέψη και μόνο, στενοί το συνεργάτες, όπως ο Αντώνης Λιβάνης, ο Μένιος Κουτσόγιωργας και ο Γιάννης Αλευράς, έγιναν έξαλλοι, γνωρίζοντας ότι ο καλπάζων προς την εξουσία Ανδρέας θα έχανε το τρένο της πρωθυπουργίας. Στην κοινωνία της εποχής του ’70, πρωθυπουργός με διαζύγιο θα εθεωρείτο μείζον σκάνδαλο.

Μάλιστα, θρυλείται ότι υπήρχαν σκέψεις σε στελέχη του ΠΑΣΟΚ ακόμη και να… απαγάγουν την Βάσω Παπανδρέου για να μην γίνει ποτέ αυτός ο γάμος.

Έπεσαν όλοι επάνω του και κατάφεραν να τον μεταπείσουν. Χώρισαν και η Βάσω Παπανδρέου έμεινε στο ψυγείο. Εξεδιώχθη από το ΚΕΜΕΔΙΑ (Κέντρο Μελετών και Διαφωτισμού) μια θέση νευραλγική την εποχή εκείνη. Την επίβλεψη του ΚΕΜΕΔΙΑ είχε από το ΕΓ του ΠΑΣΟΚ, ο Κώστας Σημίτης.

Η Βάσω Παπανδρέου αναχωρεί ξανά για το Λονδίνο για ένα διάστημα. Με την επιστροφή της εργάζεται στην ΑΣΟΕ ως επιμελήτρια, ενώ διορίζεται- εν αγνοία του Α. Παπανδρέου – στο ΔΣ της Εμπορικής τράπεζας.

Το 1982, το ΠΑΣΟΚ έχει γίνει κυβέρνηση και η Βάσω, με παρέμβαση του Πέτρου Λάμπρου, τοποθετείται στον ΕΟΜΜΕΧ, που υπάγοντας στον τότε υπουργό Αναστάσιο Πεπονή. Στη συνέχεια με πρωτοβουλία του Μένιου Κουτσόγιωργα, που εκτιμούσε τις δυνατότητές της, αμβλύνονται οι ενστάσεις από την πλευρά του Ανδρέα και της Μαργαρίτας και η Βάσω  εντάσσεται στην ομαλή κανονικότητα του ΠΑΣΟΚ, αρχίζοντας να εκτοξεύεται στην ιεραρχία.

Το 1985 ο Ανδρέας την τοποθέτησε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας, μπαίνει στη Βουλή και στην κυβέρνηση, ως υφυπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας. Το 1986 αναβαθμίζεται σε αναπληρώτρια υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας. Το 1988 και για ένα χρόνο αναλαμβάνει αναπληρώτρια υπουργός Εμπορίου για τα θέματα της Ελληνικής Προεδρίας στη Κοινότητα (1988-1989). Και το 1989 τοποθετείται επίτροπος της ΕΟΚ – η πρώτη γυναίκα επίτροπος.

Το χαρτοφυλάκιό της αφορούσε την Απασχόληση, τις Εργασιακές Σχέσεις και Κοινωνικές Υποθέσεις, το Ανθρώπινο Δυναμικό, την Εκπαίδευση και Κατάρτιση, και την Ισότητα των δύο Φύλων. Συνεργάστηκε με τον Ντελόρ, αλλά δεν δίστασε να συγκρουστεί πολλάκις με ευρωπαίους ηγέτες – και με την Θάτσερ – για να προωθήσει τα ελληνικά συμφέροντα. Προώθησε την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Χάρτα και κατοχύρωσε τον Κοινωνικό Διάλογο σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Μετά την πενταετή θητεία της επιστρέφει στην ελληνική πολιτική σκηνή και εκλέγεται πρώτη βουλευτής στη Β’ Αθηνών με τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων  (256.831) στις εκλογές του 1993. Έκτοτε εκλέγονταν διαρκώς βουλευτής ως και το 2009.

Η ρήξη στη σχέση της με τον Ανδρέα Παπανδρέου

Η σχέση της με τον Ανδρέα Παπανδρέου προϊόντος του χρόνου έγινε πιο απόμακρη.

Η Βάσω Παπανδρέου ήταν μέλος της περίφημης ομάδας των τεσσάρων μαζί με τους Κώστα Σημίτη, Παρασκευά Αυγερινό και Θόδωρο Πάγκαλο. Στο σπίτι της στο Χαλάνδρι, δίπλα στη ρεματιά, είχαν γίνει πάμπολλες συζητήσεις και σχεδιασμοί. Ωστόσο επέλεξαν να δημοσιοποιήσουν μέσω διαρροής ένα δείπνο, εκείνο το περίφημο των 4‘ το 1994. Αμφισβητούσαν ευθέως τον Ανδρέα και την ικανότητά του να παραμείνει στην εξουσία, τόσο ως πρωθυπουργός όσο και ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Η Βάσω Παπανδρέου είχε ηγετικές φιλοδοξίες. Ωστόσο, όταν ετέθη θέμα ποιος από τους 4 θα βγει μπροστά απέναντι στον Ανδρέα, ο Πάγκαλος έδειξε Σημίτη και συμφώνησαν όλοι. Στην διαδρομή ασκούσαν δριμεία εσωκομματική αντιπολίτευση στον Ανδρέα Παπανδρέου.

Με αποκορύφωμα την συνεδρίαση της ΚΕ του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του 1995, στη συνεδρίαση της Κ.Ε του ΠΑΣΟΚ στο Κάραβελ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου απάντησε σκληρά στους αμφισβητίες του λέγοντας: «Όσοι αναζητούν έναν Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό και πρόεδρο υπό περιορισμό, υπό επιτροπεία, υπό κηδεμονία, ας τον αναζητήσουν αλλού, εγώ δεν προσφέρομαι». Κάλεσε μάλιστα – χωρίς να κατονομάσει κανέναν – όποιους νομίζουν ότι πρέπει να πάμε  «θέλοντας και μη σε κυβερνήσεις συνεργασίας πολλών μικρών και αδύναμων κομμάτων, ας δοκιμάσουν. Ας πάρουν την ευθύνη να δημιουργήσουν τα δικά τους κόμματα, να μετρηθούν και να έρθουν να ξανασυζητήσουμε».

Η Βάσω Παπανδρέου ένιωσε ότι θίγεται. Σηκώθηκε από τη θέση της, προχώρησε στο διάδρομο και σχεδόν πέταξε ένα σημείωμα στον Ανδρέα, μπροστά στον έκπληκτο ακροατήριο, τις κάμερες και τους δημοσιογράφους.

«Εμμέσως πλην σαφώς, αναφέρεσαι σε εμένα και μου αποδίδεις προθέσεις που δεν έχουν σχέση με τις θέσεις μου. Ζητώ να μου δοθεί ο λόγος αμέσως μετά το τέλος της ομιλίας σου έγραφε το σημείωμα.

Ο Ανδρέας το διάβασε, απάντησε με ένα ξερό «μάλιστα» και συνέχισε την ομιλία του. «Γνωριζόμαστε καλά εδώ μέσα» σχολίασε λίγο μετά.

Άλλοι μίλησαν για θράσος, άλλοι για θάρρος, όλοι όμως συμφωνούν ότι η κίνηση της Βάσως Παπανδρέου έμεινε χαραγμένη, στο συλλογικό κομματικό υποσυνείδητο.

Η Βάσω Παπανδρέου ήταν βασικό στέλεχος και των κυβερνήσεων του Κώστα Σημίτη, καθώς διετέλεσε υπουργός Ανάπτυξης (1996-1999), υπουργός Εσωτερικών (1999-2001) και υπουργός Περιβάλλοντος (2001-2004). Ως Υπουργός Εσωτερικών θεσμοθέτησε τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) ενώ κατοχύρωσε νομοθετικά την ποσόστωση γυναικών σε ποσοστό 33% στους συνδυασμούς των Νομαρχιακών και Δημοτικών εκλογών 2002.

Επίσης έκανε νόμο για τα αυθαίρετα, ενώ συνεργάστηκε με τον Αν. Πεπονή για τη θεσμοθέτηση του ΑΣΕΠ.

Στην τελευταία της θητεία, 2009-2012 είχε στηρίξει τον Γ. Παπανδρέου αλλά στην πορεία και ενώ η χώρα μπήκε σε μνημόνια και είχε ψηφίσει το Μεσοπρόθεσμο, απασφάλισε. Είχε συγκρουστεί σε μια συνεδρίαση ΚΤΕ Οικονομίας με τον τότε ΥΠΟΙΚ Γιώργο Παπακωνσταντίνου. «Μας οδηγείτε σε συλλογική κατάθλιψη» του είχε πει, για να αποκαλύψει: «Τον Οκτώβριο του 2009 ήμουν στο γραφείο σου, σου είπα να πάρεις μέτρα και με αντιμετώπισες σαν ούφο».

Αποτραβήχτηκε σταδιακά από την πολιτική και τα τελευταία χρόνια ζούσε με τις αδελφές της στο σπίτι της στο Χαλάνδρι.

Στη Βουλή τιμήθηκε η μνήμη της με ενός λεπτού σιγή, την ώρα που ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα βρισκόταν πάνω στα βουλευτικά έδρανα του ΠΑΣΟΚ.

Η κηδεία της θα πραγματοποίηση το Σάββατο στα Βαλιμίτικα Αιγίου, τόπο καταγωγής της.

Διαβάστε επίσης

Πέθανε η Βάσω Παπανδρέου