Βαριά εγκληματικότητα, βαρύτερες ποινές, λιγότερα «βραχιολάκια»

Δύο χρόνια αφότου ο Ποινικός Κώδικας άλλαξε εσπευσμένα, παραμονές των τελευταίων βουλευτικών εκλογών, πυροδοτώντας σφοδρή πολιτική αντιπαράθεση, η κυβέρνηση επιχειρεί μεταβολές στο ποινικό νομοθετικό πλαίσιο, σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν όσες διατάξεις της ποινικής νομοθεσίας στην πράξη αποδείχθηκαν αναντίστοιχες με την εγκληματική πραγματικότητα και προβληματικές στην αντιμετώπισή της. Οι αλλαγές, προϊόν διετούς επεξεργασίας από ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή που λειτούργησε στο υπουργείο Δικαιοσύνης, εισάγονται αύριο, εκτός απροόπτου, προς συζήτηση στο υπουργικό συμβούλιο, καθώς τα θέματα βαριάς εγκληματικότητας, ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικών κακοποιήσεων απασχολούν τελευταία έντονα την κοινωνία, που αξιώνει αλλαγές από το κυβερνητικό επιτελείο.

Οι μεταβολές που επιχειρούνται στον Ποινικό Κώδικα εστιάζονται στη βαριά εγκληματικότητα, όπου επέρχονται αλλαγές κυρίως στο πεδίο της έκτισης των ποινών, με στόχο οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων να μένουν περισσότερα χρόνια στη φυλακή και πάντως να μην αποφυλακίζονται με ευεργετικά μέτρα. Η δεύτερη σημαντική κατηγορία που μεταρρυθμίζεται είναι η εγκληματικότητα κατά ανηλίκων και τα δύσκολα στην αποκάλυψη εγκλήματα της ενδοοικογενειακής βίας και της σεξουαλικής κακοποίησης. Επίσης, σειρά διατάξεων αλλάζουν τον τρόπο κίνησης της ποινικής δίωξης, θέμα πολύ σημαντικό, καθώς δίνουν τη δυνατότητα στην εισαγγελία αυτεπάγγελτων διώξεων, χωρίς να χρειάζεται η πρωτοβουλία των θυμάτων.

Το νομοθέτημα, μετά τη συζήτηση και την έγκριση των διατάξεών του από το υπουργικό συμβούλιο, θα εισαχθεί στη Βουλή για ψήφιση, με στόχο να είναι νόμος του κράτους με την έναρξη του νέου δικαστικού έτους, τον Σεπτέμβριο. Την παρουσίασή του θα κάνει ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας, την υπογραφή του οποίου φέρουν οι νομοθετικές αλλαγές. Οσον αφορά τη βαριά εγκληματικότητα (ναρκωτικά, ληστείες, ανθρωποκτονίες, βιασμοί, τρομοκρατικές πράξεις, εσχάτη προδοσία, εμπορία ανθρώπων, αρπαγή ανηλίκων κ.ά.) προβλέπεται ότι οι δράστες δεν θα βγαίνουν από τη φυλακή αν δεν εκτίσουν (πραγματικά) τα 4/5 της ποινής τους, ενώ μέχρι σήμερα απολύονταν με έκτιση μόνον των 2/5 ή των 3/5. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως ένας καταδικασμένος για ληστεία με ποινή κάθειρξης 12 χρόνων, με τον νόμο όπως είναι σήμερα μένει στη φυλακή 4 χρόνια, ενώ με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα θα μένει 7 χρόνια. Το ίδιο θα συμβαίνει και για οργανωμένο έγκλημα. Καταδικασμένος σε 15 χρόνια κάθειρξη για οργανωμένη εγκληματική δράση, με την ισχύουσα νομοθεσία μένει έγκλειστος 6 χρόνια, ενώ με τη νέα ρύθμιση θα μένει 9 χρόνια. Οσον αφορά εγκλήματα που επισύρουν ισόβια (ανθρωποκτονίες, βιασμοί, τρομοκρατικές πράξεις κ.ά.), με την αλλαγή που προτείνεται τα ισόβια θα σημαίνουν το λιγότερο 18 χρόνια «μέσα», ενώ μέχρι σήμερα ήταν 16, ενώ θα απαγορεύεται η αποφυλάκιση και η έκτιση της ποινής με «βραχιολάκι».

Προστασία των ανηλίκων

Ειδικό κεφάλαιο αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα περιλαμβάνει τα εγκλήματα κατά ανηλίκων και πότε αυτά παραγράφονται, εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικών κακοποιήσεων μέσα στην οικογένεια, με αυστηροποίηση ποινών, αύξηση των ορίων της παραγραφής και νέες δυνατότητες που παρέχονται στην εισαγγελία για την προστασία των ανηλίκων που πέφτουν θύματα εγκληματικών ενεργειών. Ας ξεκινήσουμε με τις παραγραφές για εγκλήματα κατά ανηλίκων. Προβλέπεται ότι αυτά παραγράφονται μόνον όταν ο ανήλικος ενηλικιωθεί και η διαβάθμιση είναι η εξής: Αν το αδίκημα εις βάρος του είναι πλημμέλημα, παραγράφεται ένα χρόνο μετά την ενηλικίωση του θύματος. 

Δηλαδή, στα 19. Αν είναι κακούργημα, τρία χρόνια μετά, δηλαδή στα 21. Ομως για τους ανηλίκους προβλέπεται πρόσθετη προστασία, καθώς για πολλές εγκληματικές δραστηριότητες εις βάρος τους η κίνηση της ποινικής δίωξης μπορεί να γίνεται πλέον αυτεπαγγέλτως από τον εισαγγελέα, χωρίς να απαιτείται η οποιαδήποτε νομική ενέργεια από το θύμα, κάτι που δεν ισχύει σήμερα. Επίσης, ξαναγίνεται κακούργημα το αδίκημα της αιμομειξίας, που είχε γίνει πλημμέλημα με την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το 2019, ενώ αυστηροποιούνται σημαντικά οι ποινές για σεξουαλικές κακοποιήσεις και παρενοχλήσεις μεταξύ συγγενών. Παράλληλα, προβλέπεται η δίωξη για την αυτοδικία να είναι αυτεπάγγελτη, ενώ οι προσβολές γενετήσιας αξιοπρέπειας, όταν γίνονται στο πλαίσιο εργασιακής εξάρτησης, τιμωρούνται μόνο με φυλάκιση και όχι και με χρηματική ποινή, όπως ισχύει σήμερα.

Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις επιχειρούν να αναβαθμίσουν το ποινικό οπλοστάσιο κατά της εγκληματικότητας, βαριάς και σεξουαλικής. Η κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει το φαινόμενο όχι μόνον με όρους αστυνομικής κινητοποίησης, αλλά και νομοθετικών ρυθμίσεων.