Του Γιάννη Γιγουρτσή
Στις 8 Μαΐου 1945 ανακοινώθηκε στον κόσμο η άνευ όρων παράδοση των δυνάμεων της ναζιστικής Γερμανίας στους Συμμάχους (Μεγάλη Βρετανία, Ρωσία, Αμερική –και εξ αντανακλάσεως και λόγω του Ντε Γκώλ και Γαλλία). Η είδηση διαδόθηκε αστραπιαία. Στην Αγγλία, την μεγάλη δύναμη της εποχής που κράτησε πολύ μεγάλο βάρος της αντίστασης στον άξονα για χρόνια, και ένα διάστημα μάλιστα μόνη της, και συνέβαλε αποφασιστικά στην τελική νίκη των Συμμάχων, ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους για να πανηγυρίσει ξέφρενα.
Ο βασιλιάς, Γεώργιος Στ΄, εκφωνεί ένα ιστορικό διάγγελμα που μεταδίδεται από το ραδιόφωνο σε όλον τον κόσμο και μάλιστα στις χώρες της Βρετανικής-πάλαι ποτέ-Αυτοκρατορίας. Ο κόσμος συγκεντρώνεται στο Mall και μπροστά στα ανάκτορα του Μπάκινγχαν για να γιορτάσει και να επευφημήσει τους βασιλείς του. “ We want the King, we want the King” φωνάζουν μικροί και μεγάλοι και ο βασιλιάς τους κάνει το χατίρι πολλές φορές μέσα στην ημέρα. Βγαίνει κάθε ώρα περίπου και χαιρετά το πλήθος. Μαζί του η βασίλισσα και οι δύο κόρες του, οι πριγκίπισσες Ελισάβετ και Μαργαρίτα. Σε μία από τις εξόδους του στο μπαλκόνι εμφανίζεται, κατά παράβαση της παράδοσης που θέλει εκεί να εμφανίζονται μόνο ο βασιλιάς και μέλη της βασιλικής οικογένεια, και ο πρωθυπουργός, ο αποκαλούμενος «πατέρας της νίκης» Ουΐνστων Τσώρτσιλ. Το πλήθος παραληρεί από χαρά.
Οι βασιλείς με την γενναία στάση τους κατά την διάρκεια του πολέμου αναδείχθηκαν σύμβολα ενότητος του έθνους και αποκατέστησαν και το κύρος του θεσμού που είχε πληγεί βαριά από την παραίτηση του προηγούμενου βασιλιά Εδουάρδου Η΄, προκειμένου να παντρευτεί την διπλά διαζευγμένη Αμερικανίδα Ουώλις Σίμσον, παρά τις αντιρρήσεις του Κοινοβουλίου και της Εκκλησίας της Αγγλίας.
Η πριγκίπισσα Ελισάβετ, διάδοχος του χρόνου, 19 χρονών μόλις τότε, εμφανίζεται στα δεξιά του πατέρα της με στρατιωτική σχολή. Ήδη από τα 16 της συμμετέχει σε ομάδες εθελοντών, λαμβάνει τεχνική εκπαίδευση και συμβάλει ενεργά με τις δυνάμεις της στην μεγάλο αγώνα που δίνει ο βρετανικός λαός με τρόπο ανάλογο με άλλους συνομηλίκους της. Το βράδυ της ίδια ημέρας οι δύο αδελφές θα πάρουν άδεια από τους γονείς τους και θα βγούν έξω από το παλάτι, θα αναμειχθούν στο πλήθος και θα περιδιαβούν για ώρες το Λονδίνο που γιορτάζει. Η νεαρή πριγκίπισσα, που λίγα χρόνια αργότερα θα γινόταν και η ίδια, αν και πολύ νωρίτερα από ό,τι ανέμενε, βασίλισσα, όχι μόνο ήταν παρούσα στα κοσμοϊστορικά αυτά γεγονότα, αλλά ήταν και ένας από τους πρωταγωνιστές τους.
Είναι συγκινητικά εντυπωσιακό πως 75 χρόνια μετά, όταν πολλοί λίγοι άνθρωποι που θυμούνται από προσωπικό βίωμα τα γεγονότα αυτά είναι εν ζωή , η τότε νεαρή πριγκίπισσα όχι μόνο ζει ακόμα και έχει διαύγεια πνεύματος για να τα θυμάται , αλλά εξακολουθεί να έχει τον ύψιστο θεσμικό ρόλο στη χώρα της και να τιμά και πάλι, για 75η φορά στην ζωή της, την 68η ως βασίλισσα την σημαντικότατη αυτή ιστορική επέτειο.
Χθες λοιπόν 8 Μαΐου, την ημέρα του η Βρετανία εορτάζει την VE – Day- η βασίλισσα Ελισάβετ εκφώνησε, από το κάστρο του Ουΐνδσορ όπου βρίσκεται εδώ και βδομάδες περιορισμένη λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού , ένα μήνυμα για την ημέρα. Το έκανε την ίδια ακριβώς μέρα και ώρα που το είχε κάνει ο πατέρας της , βασιλιάς Γεώργιος Στ΄ , 75 χρόνια πριν, και έχοντας δίπλα της μια φωτογραφία του τέως βασιλέα.
Πέρα από την εμφανές συμβολικό βάρος και την προφανή ιστορική σημασία, το μήνυμα της βασίλισσας Ελισάβετ μας θυμίζει και κάτι που δεν το συνειδητοποιούμε ίσως εύκολα.
Όσο και αν αντιμετωπίζεται ως ένα ιστορικό γεγονός που για κάποιους μοιάζει μακρινό παρελθόν, στην πραγματικότητα η μάχη κατά του φασισμού στην Ευρώπη, πολύνεκρη, πολυαίμακτη και πολύ οδυνηρή δεν είναι τόσο μακρινή όσο νομίζουμε. Ο μείζον αυτός εχθρός του πολιτισμού μας, ο φασισμός, και μάλιστα στην πιο απάνθρωπη έκφανσή του, τον ναζισμό, νικήθηκε το 1945, αλλά δεν πέθανε. Οφείλουμε όλοι μας, στο όνομα των εκατομμυρίων νεκρών του πολέμου, πολλοί από τους οποίους ήταν άμεσοι δικοί μας πρόγονοι, αλλά και για χάρη των παιδιών μας να μην αφήσουμε να εμφανιστεί και να κυριαρχήσει στις ζωές μας ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ.
Σημείωση για την ακριβή ημερομηνία του VE- Day: Η αρχική παράδοση των Γερμανών στους συμμάχους έγινε στην γαλλική πόλη Ρεμς στις 02.41 της 7ης Μαΐου 1945. Εκεί αποφασίστηκε να έχει ισχύ από 23.01 (CET- Ώρα Κεντρικής Ευρώπης) της επομένης. Οι Ρώσοι, και ο επικεφαλής τους Στρατάρχης Ζούκωφ, ωστόσο, ζήτησαν, για λόγους συμβολικούς και ουσιαστικούς, η παράδοση της Γερμανίας να γίνει με τρόπο επίσημο σε μια τελετή στην πρωτεύουσα της χώρας, το Βερολίνο, να την υπογράψουν και οι τρεις αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και να υπάρξουν κάποιες μικρές αλλαγές στο περιεχόμενο. Ο στρατηγός Άιζενχάουερ που είχε υπογράψει την πρώτη παράδοση και οι άλλοι σύμμαχοι έκαναν δεκτές όλες τις προτάσεις των Σοβιετικών. Το έγγραφο της άνευ όρων παράδοσης της Γερμανίας υπογράφτηκε, τυπικά, στις 8 Μαΐου και ώρα 21.20 με ισχύ από 23.01 CET της ίδιας ημέρας, για να είναι ίδια με την ώρα που είχε συμφωνηθεί στο έγγραφο της Ρεμς και είχε ήδη ανακοινωθεί στα ΜΜΕ. Στην πραγματικότητα, λόγω διαφωνιών μεταξύ των συμμάχων, κυρίως για το πόσοι, ποιοι και με ποια ιδιότητα θα υπογράψουν από την πλευρά τους , το τελικό έγγραφο της παράδοσης υπογράφτηκε τελικά γύρω στη 1 τα ξημερώματα της 9ης Μαΐου με αναδρομική ισχύ. Δεδομένου επίσης ότι ήδη η 23.01 ώρα κεντρικής Ευρώπης σήμαινε την επόμενη ημέρα, 9 Μαΐου, στην ανατολική Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση, οι Ρώσοι, οι Ισραηλινοί και οι περισσότεροι ανατολοκικοευρωπαίοι τιμούν έκτοτε την ημέρα της νίκης στις 9 και όχι στις 8 Μαΐου.
Και ένα σημαντικό υστερόγραφο: Η 9η Μαΐου είναι και για έναν άλλον λόγο πολύ σημαντική για την Ευρώπη και μάλιστα για την ΕΕ. Ο λόγος είναι ότι εκείνη την ημέρα διάλεξε ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν για να προτείνει δημόσια την συνεργασία για την δημιουργία μιας κοινής αγοράς για τα γαλλικά και γερμανικά προϊόντα, αρχικά για τα προϊόντα άνθρακα και τον χάλυβα. Ήταν πριν από 70 χρόνια, 5 μόλις χρόνια μετά την παράδοση της Γερμανίας και το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη
Η πρόταση έγινε αμέσως και ευμενώς δεκτή από τον Γερμανό Καγκελάριο Αντενάουερ. Σύντομα έδειξαν ενδιαφέρον οι μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας χώρες της Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία Λουξεμβούργο) και η Ιταλία. Αυτό ήταν ο πρώτος σπόρος που λίγα χρόνια αργότερα θα οδηγήσει την επόμενη χρονιά στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα και λίγο αργότερα στην Συνθήκη της Ρώμης (1956), την γέννηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, του άμεσου προδρόμου της Ε.Ε.
Η 9η Μαΐου λοιπόν είναι μια διπλή επέτειος. Θυμίζει το τέλος του πιο αιματηρού πολέμου στην Ευρώπη αλλά και την γέννηση της ιδέας της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, για αυτό άλλωστε η Ε.Ε. την έχει ανακηρύξει σε «Ημέρα της Ευρώπης».
Στην φωτογραφία εξωφύλλου : Ξέφρενοι πανηγυρισμοί στο Λονδίνο και σε όλη την Ευρώπη. Εδώ η φωτογραφία από την πλατεία Τραφάλγκαρ
Στην τελευταία φωτογραφία: Ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν κάνει την πρότασή του για την Κοινότητα Άνθρακος και Χάλυβα μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας και προσκαλεί και όσες ακόμα ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να εκδηλώσουν ενδιαφέρον. Ο Σουμάν θα γίνει το 1958 πρώτος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μετά από την αποχώρησή του το 1960 θα τιμηθεί με τον τίτλο «Πατέρας της Ευρώπης»
Το μαγνητοσκοποημένο μήνυμα της βασίλισσας Ελισάβετ για τα 75 χρόνια από την «Ημέρα της Νίκης στην Ευρώπη , μεταδόθηκε την ίδια μέρα και ώρα με αυτό του πατέρα της.
