ΤΕΙ και Πανεπιστήμια - Αποστάσεις ψεύτικες κι αληθινές

Του Νίκου Σακκά*

Σχεδόν όλοι στα πανεπιστήμια θεωρούν ότι κακώς αναβαθμίζονται τα ΤΕΙ και σχεδόν όλοι στα ΤΕΙ θεωρούν ότι ο αγώνας τώρα δικαιώνεται. Όμως μια τέτοια, καθαρή, στατιστική μπορεί να έχει μια και μόνο εξήγηση: το στενό συντεχνιακό συμφέρον. Ίσως το πιο τραγικό συμπέρασμα όλης αυτής της αντιπαράθεσης είναι ότι ελάχιστοι έχουν προτείνει κάποιο αφήγημα που να ξεπερνά τη συντεχνία και να έχει ευρύτερες αναφορές, για όλη την κοινωνία. Και είναι διπλά τραγικό που άνθρωποι με ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο αποτυγχάνουν να αρθρώσουν έναν τέτοιο λόγο.

Μερικά δεδομένα.

Υπάρχει ασφαλώς σημαντική ακαδημαϊκή απόσταση μεταξύ πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Με τη στατιστική έννοια, αφού υπάρχει πια σημαντικό ακαδημαϊκό προσωπικό στα ΤΕΙ, με εξαιρετικά προσόντα, που θα του επέτρεπαν να διεκδικήσει ακαδημαϊκή θέση οπουδήποτε στον πλανήτη. Επιπλέον η απόσταση αυτή ποιότητας βαίνει διαρκώς μειούμενη. Είναι βέβαιο ότι τα ΤΕΙ σήμερα δεν έχουν καμία σχέση με τα ΤΕΙ προ δεκαετίας.

Αυτό που όμως δεν έχει αντίστοιχα αλλάξει είναι η ποιότητα των φοιτητών. Οι βάσεις στα ΤΕΙ κινούνται καθοδικά ή, στην καλύτερη περίπτωση, μένουν σταθερές. Στο ΤΕΙ Κρήτης προ δεκαετίας υπήρχαν αναλογικά πολλοί περισσότεροι φοιτητές από την υπόλοιπη Ελλάδα. Σήμερα οι φοιτητές είναι σε συντριπτική πλειοψηφία από την Κρήτη.

Αυτή η απόσταση είναι το κεντρικό πρόβλημα σήμερα. Διότι πόση σημασία έχει η βελτίωση της ποιότητας των ιδρυμάτων και του προσωπικού τους όταν αυτή η ποιότητα δεν μπορεί να απορροφηθεί από τους κύριους αποδέκτες της; Και δε χρειάζεται παρά μια ελάχιστη ευθυκρισία για να διαπιστώσει κανείς ότι το πρόβλημα αυτό ασφαλώς δεν εξαντλείται στα όρια των ΤΕΙ. Επεκτείνεται και στα πανεπιστήμια και ιδιαίτερα σε αυτά της περιφέρειας.

Ποια είναι λοιπόν η λύση;

Η Κρήτη έχει 30 με 32.000 φοιτητές, σχεδόν όλοι τους Έλληνες. Η μη κατεχόμενη Κύπρος έχει 45.000, απ΄ τους οποίους οι 22.000 ξενοι, ευρωπαίοι και μεσανατολίτες. Με 15ΚΕ περίπου το μέσο ετήσιο κόστος για φοίτηση στην Κύπρο (διαμονή και δίδακτρα) φτανουμε σε μια εισροή στην τοπική οικονομία περισσότερο από 300ΜΕ το χρόνο. Όμως σε μας η γνώση δεν είναι εμπόρευμα! Έτσι βοά εν χορώ το εγχώριο κατεστημένο, αν και ευχαρίστως, ευκαιρίας δοθείσης, κάνει επ΄ αδρή αμοιβή μάθημα στη Κύπρο (όπως ο, κατά τα άλλα, αγωνιστικός πρύτανης Μυλόπουλος).

Το μεγάλο πρόβλημα σήμερα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι η εσωστρέφεια, η άγνοια και η φοβία τόσο ως προς την έννοια της αγοράς γενικά, όσο και ειδικότερα, ως προς τις προδιαγραφές ενός ανταγωνιστικού διεθνούς εκπαιδευτικού προϊόντος. Είναι ο εγκλωβισμός στα υστερόβουλα στερεότυπα του κρατισμού, που την εμποδίζουν να διαπραγματευτεί σοβαρά τη θέση της στην παγκόσμια αγορά εκπαιδευτικών και ερευνητικών- αναπτυξιακών υπηρεσιών. Μια τεράστια αγορά, ραγδαία ανερχόμενη, όπου η χώρα μας διαθέτει επιπλέον και το μεγάλο πλεονέκτημα της ποιότητας ζωής που μπορεί να προσφέρει αλλά και, ειδικότερα για τις ανθρωπιστικές επιστήμες, τις σπουδαίες και παγκόσμιας εμβέλειας αρχαιοελληνικές αναφορές της.

Αντί η πολιτεία να ασχολείται με την οριοθέτηση ματαιοδοξιών και προσωπικών συμφερόντων θα όφειλε να δείξει, να σπρώξει θα έλεγα επιτακτικά, προς μια αξιοποίηση αυτής της μεγάλης ευκαιρίας που περνά δίπλα μας ανεκμετάλλευτη, αν όχι εντελώς απαρατήρητη.

Το ελληνικό ακαδημαϊκό σύστημα, είναι με τα σημερινά δεδομένα υπέρβαρο και χωρίς στόχο που να ξεπερνά τα συμφέροντα των συνιστωσών του. Παράγει άνεργους ή στελέχη για άλλες χώρες. Παράγει αιωνόβιους φοιτητές, φοιτητοπατέρες, αβάσιμες προσδοκίες, οργή, μελαγχολία, αναχρονισμούς και γελοιότητες τύπου 'άσυλο'. Κυρίως εξυπηρετεί το προσωπικό του, όχι την κοινωνία. Παράγει και απάτες. Δείτε την αθλιότητα των πολυτεχνείων που, αντίθετα με όλη την Ευρώπη, επιμένουν στα πενταετή προγράμματα σπουδών. Για να χρυσώσουν το χάπι, διατείνονται ότι τα προγράμματα αυτά οδηγούν σε πτυχίο μάστερ. Και την αμέσως επόμενη στιγμή δείχνουν την πόρτα στην παρακείμενη πόρτα όπου, τι παράξενο! Χορηγούνται και πάλι πτυχία μάστερ μετά από άλλα δύο χρόνια!

Η κατασπατάληση όμως του χρόνου των νέων ανθρώπων είναι αθλιότητα κύριοι! Τίποτα λιγότερο αυτού.

Να λειτουργήσει η αγορά, αυτή είναι η λύση. Να εισάγουμε ξένους φοιτητές, να εξάγουμε ντόπια προϊόντα έντασης τεχνολογίας. Και να ανταμείψουμε αυτούς που το κάνουν καλά.

Η αγορά θα ξεκαθαρίσει ποιος είναι τι. Κάποτε πρέπει να τελειώνουμε με την ψευτο- ανθρωπιστική μυθολογία του κρατισμού που διέλυσε τη χώρα. Η Κρήτη θα μπορούσε να έχει δεκάδες χιλιάδες ξένους φοιτητές, που θα έφερναν μαζί τους σωρό από πολιτισμικά, οικονομικά και ακαδημαϊκά οφέλη.

Χωρίς να λειτουργεί η αγορά- όπως λειτουργεί σε ολον τον πολιτισμένο κόσμο- πανεπιστήμια και ΤΕΙ είναι καταδικασμένα σε μια αυτιστική πάλη συντεχνιών, και η κοινωνία σε μια συνεχιζόμενη εκροή φοιτητών, ιδιαίτερα εκείνων που είναι ικανοί, άρα και πιο πολύτιμοι για τη χώρα.

Η απόσταση που έχει σημασία να αντιληφθούμε δεν είναι αυτή μεταξύ πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Είναι αυτή ανάμεσα στη σημερινή πραγματικότητα και στη μεγάλη χαμένη ευκαιρία. Ανάμεσα στην ανθρώπινη ικανότητα, που είναι μεγάλη και βρίσκεται παντού αλλά ασφυκτιά εγκλωβισμένη, και στο τελικό παραγόμενο αποτέλεσμα, που είναι απόλυτα αναντίστοιχό της και τραγικά μελαγχολικό για το μέλλον της χώρας.

* Ο Νίκος Σακκάς είναι Δρ. Μηχανικός, καθηγητής στο ΤΕΙ Κρήτης, επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστήμιο Hull της Αγγλίας, μέτοχος σε διεθνείς εταιρείες έντασης τεχνολογίας και τακτικός εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε θέματα καινοτομίας

Είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Δημιουργία ξανά!