Τα λάθη και η ασχήμια με τα δέντρα στο Ηράκλειο

Γράφει ο Μανόλης Σφακιανάκης

Το Ηράκλειο αποτελεί μία από τις λίγες πόλεις στην Ελλάδα που αναπτύχθηκε τόσο απότομα κατά τον περασμένο αιώνα, ώστε να φτάσει σήμερα να αποτελεί τον τέταρτο πολυπληθέστερο Δήμο της χώρας. Χαρακτηριστικά, ο πληθυσμός της πόλης από 51.000 το 1951 έφτασε τις 140.000 το 2011 (Wikipedia).

Δυστυχώς όμως, όλη αυτή η ανάπτυξη έγινε ανεξέλεγκτα με πάρα πολλές αυθαίρετες κατασκευές για οικιστικούς και επενδυτικούς σκοπούς. Άπληστα καταπατήσαμε, καταστρέψαμε, υπερκαλύψαμε και υπερδομήσαμε χωρίς κανένα σεβασμό στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα σήμερα οι χώροι πρασίνου να είναι ελάχιστοι στην εντός των τειχών πόλη, ανύπαρκτοι στην εκτός των τειχών και η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο να είναι πολύ μικρή. Το φαινόμενο της αντιπαροχής, αφού οι εργολάβοι κάλυπταν τη μέγιστη επιφάνεια οικοπέδου που μπορούσαν και η ανυπαρξία ελέγχου από τον Δήμο, έπαιξαν και αυτά το ρόλο τους.

Στη συνέχεια, σαν να ανακαλύψαμε τον τροχό, ανακαλύψαμε την αναμφισβήτητη για περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς λόγους αξία του πρασίνου στην πόλη και αρχίσαμε να φυτεύουμε δέντρα παντού. Οι φυτεύσεις αυτές έγιναν δυστυχώς πρόχειρα και άναρχα, χωρίς κριτήρια επιλογής και κανόνες αποστάσεων, είτε από εμάς μπροστά από τα σπίτια μας και αυθαίρετα έξω από το οικόπεδό μας -όχι πάντα για καλλωπιστικούς λόγους- είτε από τον Δήμο στην πόλη χωρίς σχεδιασμό, μα με μόνο στόχο την αύξηση της αναλογίας δέντρων ανά κάτοικο με κάθε κόστος!

Χαρακτηριστική είναι η εισαγωγική φωτογραφία – από τα πολλά στραβά και αστεία αυτής της πόλης- από δεντροστοιχία φίκων μέσα από τους οποίους ξεπροβάλουν κολώνες φωτισμού και φωτίζουν αυτούς αντί το δρόμο, στην 62 Μαρτύρων στο Γιόφυρο.

Γεμίσαμε λοιπόν έτσι την πόλη μας με πολλά δέντρα σε ακατάλληλα σημεία ή ακατάλληλα δέντρα σε πολλά σημεία –τα οποία όπως έδειξε το πρόσφατο δυστύχημα συμπολίτη μας αδυνατούμε να συντηρήσουμε- και «κατορθώσαμε» να την κάνουμε ακόμα πιο άσχημη και πιο δυσλειτουργική.

Ειδικότερα, με εξαίρεση ελάχιστους χώρους πρασίνου όπως τα πάρκα Γεωργιάδη και Θεοτοκόπουλου, στο Ηράκλειο υπάρχουν δέντρα:
α. Στα πολύ στενά, σχεδόν ανύπαρκτα, πεζοδρόμια και εμποδίζουν –είτε με τον κορμό τους είτε με τα πολύ χαμηλά κλαδιά τους- την ομαλή διέλευση των πεζών, των γονιών με παιδικό καρότσι, των ΑΜΕΑ ενώ διακόπτουν και τους οδηγούς όδευσης τυφλών. Παράλληλα, πάρα πολλές είναι οι ζαρντινιέρες και οι μεγάλες γλάστρες, που αυθαίρετα έχουν μπει κυρίως μπροστά από επαγγελματικούς χώρους για καλλωπισμό και κλείνουν πεζοδρόμια, χωρίς οι υπηρεσίες του Δήμου να κάνουν κάτι για αυτό.
β. Σε νησίδες δρόμων και πεζοδρόμια και κρύβουν φωτεινούς σηματοδότες, πινακίδες του Κ.Ο.Κ. και πληροφοριακές πινακίδες, καθώς έχουν φυτευτεί ακριβώς μπροστά τους ή αλλού πάλι τα κλαδιά τους εισβάλουν στο οδικό δίκτυο -αφού δεν κλαδεύονται συχνά- εμποδίζοντας την ελεύθερη κυκλοφορία οχημάτων ή την ορατότητα των οδηγών.
Επίσης,  υπάρχουν σημεία σε πεζοδρόμια όπου ρίζες δέντρων έχουν σηκώσει τις πλάκες, σε άλλα παρατηρείται το μισό δέντρο να είναι στο πεζοδρόμιο και το μισό στο δρόμο ενώ αλλού όλο το δέντρο είναι στο δρόμο αμέσως κάτω από το πεζοδρόμιο.
γ. Σάπια ή με επικίνδυνη κλίση, για τα οποία, δυστυχώς, περιμέναμε το τραγικό δυστύχημα συμπολίτη μας για να αρχίσουμε να τα εξετάζουμε και να τα αφαιρούμε.
δ. Πάρα πολύ κοντά –όπως το μοιραίο πεύκο στη Δημοκρατίας- σε φρεάτια της ΔΕΥΑΗ, υπόγεια δίκτυα της ΔΕΗ και ΚΑΦΑΟ.   
ε. Σε δενδροστοιχίες χωρίς να τηρείται η βέλτιστη απόσταση από δέντρο σε δέντρο, με αποτέλεσμα τα μπλέκουν τα κλαδιά τους.
στ. Μεγάλα (λεύκες, ευκάλυπτοι, φίκοι, φοίνικες κ.α.) μπροστά από αξιοθέατα όπως αγάλματα, μνημεία, διατηρητέα (π.χ. άγαλμα Κόρακα, κτήριο πρώην Νομαρχίας-Δικαστήρια-πρώην Ειρηνοδικείο, Ενετικά τείχη, κτήριο Χατζηδάκη στην Αβέρωφ και Ζωγράφου κ.α.) και κρύβουν τη θέα τους  ενώ θα μπορούσαν να είχαν επιλεγεί θάμνοι ή δενδρύλλια. Εντύπωση μου προξενεί η εικόνα στην πλατεία Λιονταριών, την οποία σε λίγο θα μετατρέψουμε σε πάρκο, αφού έχουμε φυτέψει τρεις ελιές μπροστά από το κτίριο της Βικελαίας, μία ελιά ακριβώς μπροστά από το ρολόι (προσφορά της Λέσχης Lions) και δύο μεγάλους φίκους γύρω από την κρήνη Μοροζίνη, τα κλαδιά των οποίων εισβάλουν στο πλαίσιό της.    
ζ. Επίσης, μεγάλα (λεύκες, πεύκα, φίκοι, αροκάριες κ.α.) τόσο κοντά σε κτίρια που τα κλαδιά τους μπαίνουν σε ταράτσες και μπαλκόνια και μπουκώνουν διαμερίσματα κόβοντάς τους αέρα και φως, ενώ θα μπορούσαν να είχαν επιλεγεί δέντρα μεσαίου ύψους ή δενδρύλλια. Πολλοί είναι σήμερα οι συμπολίτες μας που – και μετά από ατυχήματα- ψάχνουν τρόπους να τα κόψουν.
η. Σε ιδιωτικούς χώρους αλλά τόσο πολύ κοντά στα τοιχία, που τα κλαδιά τους προεξέχουν και κλείνουν το πεζοδρόμιο ή μπλέκουν με τα κλαδιά άλλων δέντρων του πεζοδρομίου ή γειτονικού οικοπέδου χωρίς οι ιδιοκτήτες να ενδιαφέρονται γι αυτό.
θ. Κάτω από μπαλκόνια και κάτω από τέντες (!).
ι. Καρποφόρα (μουριές, ελιές, ροδιές κ.α.) που λερώνουν με τους καρπούς τους πεζοδρόμια, δρόμους και αυτοκίνητα.

Σε όλον τον σύγχρονο κόσμο οι πόλεις εξελίσσονται και αλλάζουν, όχι όμως άναρχα και όχι ανεξέλεγκτα. Δέντρα αφαιρούνται για να γίνουν έργα (πεζοδρόμια, δρόμοι, κτήρια, πλατείες κ.α.) για το δημόσιο συμφέρον, κάποια από αυτά μεταφυτεύονται ή όπου αυτό δεν είναι δυνατό “Για κάθε δέντρο που κόβεται φυτεύεται κάπου ένα καινούργιο ώστε να μη διαταράσσεται η οικολογική ισορροπία”

Στην πόλη μας, μετά που καταστρέψαμε το πράσινο γίναμε «δήθεν» υπερασπιστές του, δημιουργήσαμε ομάδες προστασίας του και φτάσαμε στο σημείο να αντιδρούμε σε ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού συμβουλίου με διάφορες καταλήψεις ή “παραστάσεις διαμαρτυρίας”, να απειλούμε μάλιστα τη Δημοτική αρχή και να αντιδρούμε ακόμα και σε κλαδέματα ή επειδή θα κοπεί ένα αλμυρίκι για μια ανάπλαση!

Στις διασταυρώσεις της οδού Βασ. Σμπώκου με την Ιερολοχυτών και την Πατρ. Γρηγορίου, έχουν δημιουργηθεί δύο παράξενοι κόμβοι για να μην κοπούν κάποια πεύκα. Εκεί και στις γύρω οδούς, υπάρχουν πάρα πολλά πεύκα κυριολεκτικά μέσα στο δρόμο, με οκτώ από αυτά να φέρουν δίχρωμο πλέγμα σήμανσης κινδύνου(!) για να μην πέσει πάνω τους αυτοκίνητο ή μηχανή, κάποια έχουν κλίση και κάποια έχουν προκαλέσει ζημιές σε ταράτσες.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και οι νησίδες με πλάκες είναι οι χειρότερες θέσεις για δέντρα.
Συμφωνούμε όλοι ότι η πόλη μας, όπως και όλες στην Ελλάδα, θέλει πράσινο.

Πρέπει όμως σε ατομικό επίπεδο να δούμε εξ αρχής τις αυλές και τους κήπους μας, ενώ σε επίπεδο Δήμου να βρεθούν οι κατάλληλες εκτάσεις γης για να γίνουν χώροι πρασίνου (όπως π.χ. το πάρκο Ερυθραίας όταν γίνει), να υπάρξει μελέτη - σχεδιασμός από εδικούς και σωστή υλοποίηση χωρίς οι φυτεύσεις να εμποδίζουν ΑΜΕΑ, πεζούς και οδηγούς,  όπου είναι δυνατόν να διορθωθούν λάθη του παρελθόντος και να γίνεται ανελλιπώς σωστά η συντήρηση του.