Σύνταγμα και Κορωνοϊός

Του Γιάννη Σερπετσιδάκη

Οι έκτακτες και πρωτόγνωρες καταστάσεις που καλείται ο πολίτης να ζήσει ,εξ αιτίας της πανδημίας που ενέσκηψε, και η επιβολή των περιοριστικών μέτρων που η πολιτεία αναγκάστηκε να επιβάλλει και εφαρμόσει  , έχει προκαλέσει μεγάλο προβληματισμό στους πολίτες που καλούνται να ζήσουν υπό ένα πρωτόγνωρο περιοριστικό  της προσωπικής του ελευθερίας τρόπο .

Ειδικότερα οι νεώτεροι που δεν έχουν ζήσει τις σκληρές συνθήκες των πολέμων είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα της εφαρμογής των σκληρών περιοριστικών μέτρων αλλά και οι παλαιότεροι που τις έζησαν έχουν χρονικά απομακρυνθεί από τις σκληρές συνθήκες της διαβίωσης σε κλίμα και καταστάσεις πολέμων , γεγονός που έχει από τη μια μεριά αμβλύνει τις κακές αναμνήσεις τους αλλά ταυτόχρονα  έχουν "εθισθεί" στην απόλυτη προσωπική ελευθερία που ακολούθησε με αποτέλεσμα να δυσανασχετούν από τα μέτρα .

Είναι ενδιαφέρον να ερευνήσει κανείς το ψυχολογικό υπόβαθρο των πολιτών σε σχέσει με τα περιοριστικά μέτρα και να ερμηνεύσει τη στάση τους απέναντι σ’ αυτά.

Κριτήριο γι αυτή την έρευνα είναι η "ενδιάθετη βούληση" του πολίτη απέναντι στην αναγκαιότητα των μέτρων και η ανάλογα με αυτή συμπεριφορά του σ’ αυτά.

Ετσι μια κατηγορία πολιτών είναι αυτοί που συνειδητά εκτιμούν και πιστεύουν  ότι τα μέτρα είναι νόμιμα , ωφέλιμα και απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση της έκτακτης κατάστασης που προέκυψε . Η αντίληψη αυτή αποτελεί τον μοναδικό καθοριστικό παράγοντα της απόλυτης συμμόρφωσής τους στα μέτρα.  Αλλωστε η αντίληψή τους αυτή τους καθιστά συνειδητούς εφαρμοστές των μέτρων με συνακόλουθο τη διαμόρφωση μιας  διανοητικής και ψυχολογικής ικανοποίησης που τους επιτρέπει 1) να υφίστανται ανεκτά  έως ευχάριστα την επιβολή των μέτρων 2) να πιστεύουν ότι και οι ίδιοι είναι "οι συνδιαμορφωτές" της σωστής πολιτικής για τη προστασία του αγαθού της υγείας 3) να μη διαμαρτύρονται 4)  να είναι συνειδητοί φορείς της πίστης και της αισιοδοξίας για την επιτυχία των μέτρων και τη ευτυχή κατάληξη της όλης εθνικής περιπέτειας  και  5) να είναι "εμπλεοι" ικανοποίησης για τη ατομική τους συμβολή στη πανεθνική προσπάθεια .

Στη  δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι πολίτες που συνειδητά  μεν πιστεύουν  ότι τα μέτρα είναι μη νόμιμα , γιατί αποτελούν σαφή παραβίαση των παραπάνω συνταγματικών διατάξεων, πλην όμως συμμορφώνονται αγόγγυστα και αδιαμαρτύρητα με τη τήρησή τους κι αυτό γιατί στο συνειδησιακό τους πρυτανεύει ο φόβος για τη ζωή  των ίδιων , των οικείων και των προσφιλών τους προσώπων και ευρύτερα της όλης κοινωνίας . Είναι αυτοί που έχουν κυριευθεί από ένα  φοβικό σύνδρομο που είναι αποτέλεσμα του καταιγιστικού βομβαρδισμού που δέχονται αυτοί και η όλη κοινωνία από τις δυσάρεστες ειδήσεις , τις δυσοίωνες στατιστικές και προβλέψεις. Αποτέλεσμα αυτής της φοβικής αντίληψης των γεγονότων είναι η διαμόρφωση μιας ενσυνείδητης φοβικής προσωπικότητας που οδηγεί τον άνθρωπο να δεχθεί μια "υποχώρηση" της αντίστασής του στη "παρανομία" των μέτρων που λαμβάνονται, δηλαδή σε μια αξιολογική κρίση ότι μπροστά στον κίνδυνο η νομιμότητα έρχεται σε δεύτερη θέση .

Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να επισημάνομε και τη ταυτότητα αντίληψης των δύο παραπάνω κατηγοριών πολιτών

Ομοιάζουν  δηλαδή  γιατί και οι δύο  συνειδητά πιστεύουν ότι η υγεία των πολιτών είναι υπεράνω παντός άλλου και ότι πρέπει να κυριαρχεί  η αντίληψη των  λατίνων  ότι η σωτηρία του λαού είναι ο πρώτιστος νόμος "salus popouli suprema lex esto" και τέλος ότι   μπροστά σ’ αυτή την αναγκαιότητα τα πάντα πρέπει να υποχωρούν .

Τέλος η Τρίτη  κατηγορία πολιτών είναι αυτοί που πιστεύουν ότι τα μέτρα είναι παράνομα και ως εκ τούτου δεν τα τηρούν . Η  κατηγορία αυτή των πολιτών κυριαρχείται μεν από την αντίληψη ότι τα μέτρα είναι μη νόμιμα αλλά τα κίνητρα της ανυπακοής τους σ΄αυτά διαφέρουν σημαντικά

Δηλαδή άλλοι απ’ αυτούς αρνούνται τη τήρησή τους  απλά και μόνο γιατί πιστεύουν ότι είναι παράνομα , άλλοι από επιπολαιότητα , άλλοι από αγνόηση του κινδύνου που ενέχει η ανυπακοή σ’ αυτά , άλλοι από αντίληψη "ατομικής επαναστατικότητας" άλλοι από διάθεση επίδειξης, δηλαδή από "μαγκιά".

Είναι αναγκαίο όμως για τη κατανόηση της ψυχολογίας των παραπάνω κατηγοριών συμπολιτών μας –είναι βέβαιο ότι σε κάποια απ’ αυτές ανήκει ο καθένας μας – να αναφερθούν ποια είναι τα μέτρα που ο περιορισμός τους επιβάλλεται ,ο τρόπος που αυτά πρέπει να λαμβάνονται, από πού αυτά πηγάζουν κυριαρχικά και  ποια η πρακτική εφαρμογή τους.

Ολοι γνωρίζομε ότι τα μέτρα για τα οποία γίνεται λόγος είναι , η προσωπική ελευθερία, η ελευθερία των ανεμπόδιστων δημόσιων συναθροίσεων , τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου , η κοινωνικά και εθνική αλληλεγγύη ,η υγεία των πολιτών .

Τα παραπάνω αποτελούν ,μεταξύ άλλων ,ανθρώπινα αναφαίρετα αγαθά που ένα δημοκρατικό – κοινωνικό κράτος πρέπει να διαφυλάσσει και προστατεύει από κάθε επιβουλή, ο οποιοσδήποτε δε περιορισμός η αναίρεσή τους επιβάλλεται να γίνεται μόνο από το επίσημο κράτος και με τον τρόπο που το Σύνταγμα και ο νόμος προβλέπει . Κάθε παραβίαση των αγαθών αυτών από άλλους φορείς η άτομα –πλην δηλαδή της επίσημης πολιτείας και όπως προβλέπει ο νόμος και το Σύνταγμα – αποτελεί ανεπίτρεπτη κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και είναι πολιτικά και ποινικά κολάσιμη

Ας επισκοπήσομε , με κάθε δυνατή συντομία , τις συνταγματικές διατάξεις που κατοχυρώνουν τα παραπάνω αξιακά αγαθά μας .

Στο άρθρο 5 παρ. 3  ρητά ορίζεται ότι "η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη" και ότι "κανένας …με οποιοδήποτε τρόπο περιορίζεται παρά μόνο όταν και όπως ο νόμος ορίζει". Στη παρ. 4 του ίδιου άρθρου ότι "απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν με οποιοδήποτε τρόπο την ελεύθερη κίνηση". Στη παρ. 5 ότι "ο καθένας έχει δικαίωμα στη προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητος".

Στο άρθρο 11 παρ. 2 ορίζεται ότι "Οι δημόσιες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευθούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής Αρχής, γενικά αν εξ αιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια , σε ορισμένη δε περιοχή  , αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως ορίζει ο νόμος".

Στο άρθρο 25 ορίζεται ότι "Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους" στη δε παρ. 4 του ίδιου άρθρου ότι "το κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες του την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και Εθνικής αλληλεγγύης".

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο συνταγματικός νομοθέτης λαμβάνει πρόνοια για τη διαφύλαξη και προστασία , μεταξύ των άλλων, και των παραπάνω ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών χωρίς όμως η διαφύλαξη και προστασία αυτών να είναι σε κάθε περίπτωση απαρέγκλιτη δηλαδή ανεξαρτήτως συνθηκών πράγμα που είναι φανερό ότι θα συνιστούσε μέγιστη επικινδυνότητα  για τη    συνοχή και γιατί όχι για την ύπαρξη της κοινωνίας.

Ετσι θεσπίζει διατάξεις  με βάση τις οποίες επιτρέπεται η "υποχώρηση" από την απαρέγκλιτη τήρηση των παραπάνω διατάξεων κι αυτό όταν κρίνεται ότι συντρέχουν  έκτακτες περιπτώσεις που επιβάλλουν την παραπάνω "υποχώρηση" και καθιστούν νόμιμη και ανεκτή τη "παραβίασή τους".

Ετσι στο άρθρο 44 παρ. 1 ορίζεται ρητά ότι "Σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικής επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί , ύστερα από πρόταση του υπουργικού Συμβουλίου .να εκδίδει πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου ( ΠΝΠ).  Οι πράξεις αυτές υποβάλλονται στη Βουλή για κύρωση ….μέσα σε 40 ημέρες από την έκδοσή τους, η μέσα σε 40 ημέρες από τη σύγκληση της Βουλής σε Σύνοδο. Αν δεν υποβληθούν η δεν κυρωθούν παύουν να ισχύουν".

Με τη παραπάνω διάταξη λοιπόν ρητά "νομιμοποιείται η παρανομία της παραβίασης" των ανωτέρω διατάξεων και ως τούτου καλό θα είναι να μην ανησυχούν οι κάθε μορφής Ροβεσπιέροι της νομιμότητας.

* Ο Γιάννης Σερπετσιδάκης είναι Δικηγόρος, Πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών