Σοσιαλδημοκρατία, δυο τρία πράγματα που ξέρω γι΄αυτήν

Του Γιώργου Πανταγιά*

Η δυσκολοδιάβαστη ταινία του Ζαν Λυγκ  Γκοντάρ ήρθε στη μνήμη μου, επιχειρώντας να αποκρυπτογραφήσω  την αξία ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων. Η επισκόπηση τους είναι αναμφίβολα δύσκολη και σύνθετη υπόθεση. Κατ’ αρχάς προϋποθέτει κριτική σκέψη, ψυχρή αποτίμηση και μελέτη σε βάθος. Και προπαντός απεξάρτηση από παρωπίδες και αυταρέσκειες.

Τα ιδεολογικοπολιτικά άλλωστε ρεύματα δεν είναι προϊόντα εργαστηρίου. Ούτε γονιμοποιούνται ερήμην ατομικών και συλλογικών προσδοκιών. Απεναντίας φύτρα τους είναι οι κοινωνικές ανάγκες και απαιτήσεις. Έτσι διασφαλίζουν την ανθεκτικότητα τους και πρωτίστως την ικανότητα προσαρμογής τους, στο διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό, παραγωγικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

Το σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα, για το οποίο γίνεται πολύς λόγος τελευταία, έχει καντιανές καταβολές για να επικαλεστώ τον Γιώργο Σιακαντάρη, αλλά βέβαια και αξιόλογη διαδρομή. Ουσιαστικά είναι απότοκο του Διαφωτισμού. Η διασταύρωσή του με το φιλελευθερισμό το κατέστησε ελκυστικό. Με το κοινωνικό του πρόταγμα απέκτησε προστιθέμενη αξία. Οι ιδέες που διαχρονικά πρεσβεύει του προσδίδουν τη δική του ιδεολογική αυθυπαρξία. Και το σημαντικότερο επιβεβαιώνουν τον προοδευτικό του χαρακτήρα και προσανατολισμό.

Οι πολιτικές των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων, δοκιμάσθηκαν και κρίθηκαν στο πεδίο της σκληρής πραγματικότητας. Το  έργο τους είναι δείκτης ευημερίας και ανάπτυξης στις χώρες στις οποίες είχαν την ευθύνη διακυβέρνησης. Οι προηγμένες δυτικές κοινωνίες έχουν διακριτό και ισχυρό το αποτύπωμα τους. Επιπροσθέτως το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης στηρίζεται στις δικές τους ιδεολογικές και πολιτικές συντεταγμένες.

Η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία στη Γηραιά Ήπειρο δείχνει ότι οι σολιαλδημοκρατικές δυνάμεις σε όλες τους τις εκδοχές βρίσκονται στον αντίποδα των συντηρητικών, ενσαρκώνοντας διαμετρικά αντίθετες αντιλήψεις. Η ειδοποιός διαφορά τους, έγκειται στο πως αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. 

Εξάλλου το αποκαλούμενο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, είναι δικό τους δημιούργημα. Οι δυσλειτουργίες και οι ασυμμετρίες του δεν το ακυρώνουν. Ακόμη και αν κάποιοι αρνούνται να αποκολληθούν από τις αρνητικές συνέπειες στρεβλών επιλογών με πρώτη εκείνη του υπέρμετρου κρατισμού. 

Μολονότι αρκετοί βιάσθηκαν να προδικάσουν το τέλος της Σοσιαλδημοκρατίας αμφισβητώντας την επικαιρότητα αλλά και την αποτελεσματικότητά της, τα γεγονότα τους διαψεύδουν. Η επιστροφή της σε πολλές χώρες είναι αναμφισβήτητη. Όπως συνέβη στη δεκαετία  του ‘90 με την ανάδειξη σοσιαλδημοκρατικών και κεντροαριστερών κυβερνήσεων σε Ευρώπη και Αμερική, ακολουθώντας  τον λεγόμενο «τρίτο δρόμο» έτσι και σήμερα αρκετές χώρες κινούνται στον σοσιαλδημοκρατικό αστερισμό.

Μετά την συντηρητική κυριαρχία οι σοσιαλδημοκράτες επανήλθαν δυναμικά στο προσκήνιο, εκφράζοντας ένα πολυδύναμο ιδεολογικό και πολιτικό χώρο. Παρά τις διαφορές τους δεν παύουν να συνιστούν μια προοδευτική απάντηση έναντι των δεξιόστροφων συντηρητικών δυνάμεων. 

Το διαπιστώνουμε στη Σκανδιναβία με τις Σάνα Μαρίν, Μαγκνταλένα Άντερσον, Μέττε Φρεντέρικσεν να αναλαμβάνουν την Πρωθυπουργία των χωρών τους. Επίσης με τον  Όλαφ Σόλτς και το φωτεινό σηματοδότη στη Γερμανία. Αλλά και  με την επανεκλογή του Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία, με τη διατήρηση του Πέδρο Σάντσεθ  στην Ισπανία, με την επικράτηση του Μάριο Ντράγκι στην Ιταλία. Καθώς και με τους Εμανουέλ Μακρόν και Τζο Μπάιντεν όπου η σοσιαλδημοκρατική τους σήμανση έχει ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Άλλωστε τα ζωντανά πολιτικά ρεύματα δεν είναι στατικά. Βρίσκονται σε διαρκή μετεξέλιξη. Εμπλουτίζουν τις αποσκευές τους με νέες και επίκαιρες προσεγγίσεις, υπερβαίνοντας φορμαλισμούς του παρελθόντος.

Επομένως είναι φανερό ότι η Σοσιαλδημοκρατία κερδίζει τις μάχες όταν εναρμονίζεται με το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της κάθε περιόδου. Αντιθέτως τις χάνει όταν παραμένει δέσμια παρωχημένων αντιλήψεων. Ως εκ τούτου η προσαρμογή της με τη ζώσα πραγματικότητα, καθιστά απαραίτητο τον εκσυγχρονισμό της και την ανανέωση του πολιτικοϊδεολογικού της εξοπλισμού. Δεν χρειάζεται «αριστερή» στροφή όπως κάποιοι υποστηρίζουν. Ούτε βέβαια εμμονή σε δοκιμασμένες συνταγές. Κάτι τέτοιο της στερεί τη δυνατότητα της πολιτικής κυριαρχίας. 

Με άλλα λόγια όταν ο κόσμος όλος γύρω σου αλλάζει, η δική σου αλλαγή είναι ζωτική ανάγκη. Έτσι μια νέα Σοσιαλδημοκρατία μπορεί να έχει καταλυτική επίδραση στις εξελίξεις, αλλά και να ασκήσει πολιτική με πνεύμα κυβερνώσας δύναμης. Η εμπνέουσα αξία της σοσιαλδημοκρατίας είναι η κοινωνική μέριμνα, συνδυάζοντας αρμονικά την ατομικότητα με τη συλλογική αλληλεγγύη. 

Στην τωρινή εποχή όπου οι αντιθέσεις είναι σύνθετες και πολύπλοκες και το κοινωνικό σώμα υπόκειται στους σκληρούς κανόνες του ανταγωνισμού τα οξυμένα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με ηθοπλαστικές διακηρύξεις. Απαιτείται πραγματισμός και αποτελεσματική διαχείριση. 

Η σοσιαλδημοκρατική προοπτική είναι συνυφασμένη με την απάντηση που θα δώσει στο καίριο ερώτημα: Είναι εφικτός ο συνδυασμός οικονομικής αποτελεσματικότητας με κοινωνική αλληλεγγύη; Εξ ου και ο πρωταρχικός ρόλος της πολιτικής των σοσιαλδημοκρατών- και η δικαίωσή της -είναι ο σχεδιασμός του αύριο.

----------------------------------------------

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY