Siemens – ΕΡΓΟΣΕ – ΟΣΕ: Μία ιστορία με παρελθόν, παρόν και – ίσως – μέλλον

Γράφει η Ειρήνη Βασιλάκη Δ.Ν. Δικηγόρος¹

Στο Πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής της Ελληνικής Βουλής για τη Διερεύνηση της υπόθεσης Siemens στο σύνολό της, ένα μεγάλο τμήμα αναφέρεται στις συμβάσεις της εταιρείας με τον ΟΣΕ/ΕΡΓΟΣΕ. Στα παρακάτω θα αναφερθώ συνοπτικά μόνο στο κομμάτι που αφορά τον εφοδιασμό του ΟΣΕ με ψηφιακό σύστημα επικοινωνίας (δίκτυο ραδιοκάλυψης) GSM-R (σύστημα κλάσης Α), που θα εξασφάλιζε, τη φωνητική ραδιοεπικοινωνία μεταξύ μηχανοδηγών και κέντρων τηλεδιοίκησης των σιδηροδρόμων.

Το GSM-R αποτελεί μια ασφαλή πλατφόρμα για επικοινωνία φωνής και δεδομένων μεταξύ του επιχειρησιακού προσωπικού των σιδηροδρόμων, συμπεριλαμβανομένων των οδηγών, των αποστολέων, των μελών της ομάδας ελιγμών, των μηχανικών τρένων και των ελεγκτών σταθμών. Παρέχει λειτουργίες όπως ομαδικές κλήσεις (VGCS), φωνητική μετάδοση (VBS), συνδέσεις βάσει τοποθεσίας και προκαταρκτική κλήση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Υποστηρίζει εφαρμογές όπως η παρακολούθηση φορτίου, η βιντεοεπιτήρηση σε τρένα και σταθμούς και υπηρεσίες πληροφόρησης επιβατών. Συνιστά ένα βασικό εργαλείο για την ασφαλή λειτουργία των συρμών. Αν λειτουργούσε θα είχαμε – ίσως – αποφύγει το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών.

Ήδη στις 15.04.2003 ο ΟΣΕ είχε επιβεβαιώσει έναν υπολογισμό του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών, ότι η εγκατάσταση του GSM-R θα έφτανε τα 34,22 εκατ. €. Στις 20.01.2005 υπεγράφη πρωτόκολλο ανάθεσης της εκτέλεσης του έργου GSM-R από τον ΟΣΕ στην ΕΡΓΟΣΕ.

Στις 17.11.2005 καταργήθηκε με Υπουργική Απόφαση του τότε Υπουργού Μεταφορών, η ΔΗΣΤΗΕ (Διεύθυνση Ηλεκτροκίνησης Σηματοδότησης Τηλεπικοινωνιών και Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων) που ήταν υπεύθυνη για τα συστήματα ασφαλείας του Οργανισμού.

Στις 15.12.2005 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τον εφοδιασμό ψηφιακού συστήματος επικοινωνίας (δίκτυο ραδιοκάλυψης) για τον ΟΣΕ με τίμημα 60.000.000€ για 730 χιλιόμετρα έναντι 40.000.000€ για 2.020 χιλιόμετρα που είχαν υπολογίσει οι τεχνικές υπηρεσίες του Οργανισμού. Συμμετείχαν η κοινοπραξία Unisystems, Uninortel, και Διεθνής Κατασκευαστική ΑΕ και η SIEMENS ΑΕ.

Στις 31.03.2006 στο Πρακτικό Αξιολόγησης των Προσφορών ο Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης των Προσφορών Ι. Κατσούλης ανέφερε ότι η προσφορά της SIEMENS ήταν εκτός προδιαγραφών και έπρεπε να αποκλεισθεί. Στη συνέχεια οι προσφορές βαθμολογήθηκαν χωρίς τον πρόεδρο με αποτέλεσμα να βαθμολογηθεί η SIEMENS με την υψηλότερη βαθμολογία και από πλειοδότης που ήταν έγινε μειοδότης.

Στις 21.03.2008 προκηρύχθηκε μειοδοτικός διαγωνισμός για την προμήθεια Τερματικού Εξοπλισμού του συστήματος GSM-R προϋπολογισμού 17.000.000€ που θα χρηματοδοτείτο κατά 50% από το ΕΤΠΑ και κατά 50% από εθνικούς πόρους. Η προκήρυξη πάγωσε με απόφαση της προϊσταμένης αρχής δηλαδή του ΔΣ της ΕΡΓΟΣΕ.

Το Νοέμβριο του 2008 το έργο GSM-R πήρε παράταση από την αρμόδια Διεύθυνση Σιδηροδρομικών Συστημάτων μέχρι τις 26.11.2009, αν και θα έπρεπε να είχε παραδοθεί πολύ πιο πριν.

Στις 07.07.2010 σε ενημερωτικό σημείωμα του Προέδρου του ΟΣΕ σχετικά με την πορεία υλοποίησης του έργου GMS-R αναφέρονται τα εξής: «Μέχρι σήμερα έχει υλοποιηθεί το 90% του φυσικού αντικειμένου του έργου και έχει πληρωθεί το 39,03% επί του συνολικού Συμβατικού Αντικειμένου δηλαδή 22.334.086,78€».

Στις 2.12.2013 (Α.Π . 236767/2-12-2013) το Δ.Σ. της ΕΡΓΟΣΕ με την υπ’ αριθμό 2995 Απόφασή του παρέτεινε για μια ακόμη φορά την ημερομηνία περαίωσης της Σύμβασης του GSM-R, ορίζοντας: 1) Την 31η Αυγούστου 2015 ως ημερομηνία περαίωσης του τελευταίου Τμήματος Γραμμής, για την ολοκλήρωση της μελέτης, προμήθειας όλων των απαραίτητων υλικών και εξοπλισμών, την εκτέλεση των εργασιών εγκατάστασης, των δοκιμών, της προσωρινής παραλαβής και της πιστοποίησης και 2) Την 31η Αυγούστου 2018 ως ημερομηνία για την ολοκλήρωση του συμβατικού αντικειμένου, με την ολοκλήρωση της παροχής υπηρεσιών συντήρησης.

Στις 4.8.2016 (Α.Π. εξ. 282445/04-08-2016 ) το Δ.Σ. της ΕΡΓΟΣΕ, λαμβάνοντας υπόψη την υπ’ αρ. πρωτ. οικ. 282445/ 02-08-2016 εισήγηση τον Διευθύνοντος Συμβούλου της Εταιρείας, παρέτεινε «λόγω αντικειμενικής, αδυναμίας του Αναδόχου, να παραδώσει εμπρόθεσμα το συμβατικό αντικείμενο», κατά 16 ακόμη μήνες την ημερομηνία περαίωσης της Σύμβασης του GSM-R, ορίζοντας: 1) Την 31η Δεκεμβρίου 2016 ως ημερομηνία περαίωσης του τελευταίου Τμήματος Γραμμής, για την ολοκλήρωση της μελέτης, προμήθειας όλων των απαραίτητων υλικών και εξοπλισμών, την εκτέλεση των εργασιών εγκατάστασης, των δοκιμών, της προσωρινής παραλαβής και της πιστοποίησης και 2) Την 31η Δεκεμβρίου 2019 ως ημερομηνία για την ολοκλήρωση του συμβατικού αντικειμένου με την παροχή υπηρεσιών συντήρησης.

Στις 3.4.2018 το Δ.Σ. του ΟΣΕ ενέκρινε  το υπ΄ αριθμ. 19Α/15.02.2018 Πρακτικό της Επιτροπής Αξιολόγησης Ηλεκτρονικών Διαγωνισμών (ΕΑΗΔ) που αφορούσε το έργο «Παροχή υπηρεσιών Διαχείρισης, Λειτουργίας, Συντήρησης με άρση βλαβών και αποκατάσταση ζημιών στο σύνολο του εγκατεστημένου εσωτερικού και παρά τη σιδηροδρομική γραμμή εξωτερικού εξοπλισμού του Συστήματος Ραδιοκάλυψης GSM-R στο Κέντρο Ελέγχου Κυκλοφορίας στο ΣΚΑ, στο Σιδηροδρομικό άξονα Πειραιάς-Θεσσαλονίκη-Προμαχώνας, στη σιδηροδρομική γραμμή Κιάτο- Αεροδρόμιο και των κλάδων γραμμής Θριάσιο-Ικόνιο και Οινόη Χαλκίδα». Δηλαδή ο ΟΣΕ, πριν του παραδοθεί, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, ολοκληρωμένο και σε λειτουργία το έργο, έχει κάνει διαγωνισμό με αριθμό διακήρυξης 17007/15.01.2018 για τη «Παροχή υπηρεσιών Διαχείρισης, Λειτουργίας, Συντήρησης με άρση βλαβών και αποκατάσταση ζημιών στο σύνολο του εγκατεστημένου εσωτερικού και παρά τη σιδηροδρομική γραμμή εξωτερικού εξοπλισμού του Συστήματος Ραδιοκάλυψης GSM-R», του οποίου ο προϋπολογισμός ανερχόταν, όπως προκύπτει από τη Διακήρυξη, στα 5.781.000 € χωρίς Φ.Π.Α και στα 7.168.440 € συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.24%. Σε αυτόν τον διαγωνισμό κατατέθηκε μια μόνο προσφορά από την εταιρεία Nokia Networks. Ενδιαφέρον είναι, ότ ιστη προκήρυξη προβλεπόταν, ότι «Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να διαθέτουν βεβαιωμένη εμπειρία σε συντήρηση και διαχείριση Συστημάτων Κινητής Τηλεφωνίας αποκλειστικά σιδηροδρομικής χρήσης (GSM-R) ή γενικά σε Συστήματα κινητής τηλεφωνίας κατά την τελευταία πενταετία (2012,2013,2014,2015,2016) όπως περιγράφεται στο Μέρος IV (Γ. Τεχνική και επαγγελματική ικανότητα) του Ευρωπαϊκού Ενιαίου "Εγγράφου Σύμβασης [ΕΕΕΣ].». Δηλαδή ο ΟΣΕ, αντί να ζητήσει από τους συμμετέχοντες στο διαγωνισμό βεβαιωμένη εμπειρία σε συντήρηση και διαχείριση Συστημάτων Κινητής Τηλεφωνίας αποκλειστικά σιδηροδρομικής χρήσης (GSM-R), που ήταν επιβεβλημένο λόγω της ειδικής φύσης του συστήματος, επέτρεψε τη συμμετοχή και εταιρειών, που έχουν βεβαιωμένη εμπειρία σε συντήρηση και διαχείριση γενικά σε Συστήματα κινητής τηλεφωνίας. Από αυτές όμως δεν συμμετείχε καμιά άλλη εταιρεία, εκτός από την παραπάνω εταιρεία.

 Στις 28.7.2016 ο ΟΣΕ, παρά το γεγονός ότι, για να γίνει μεταφορά ενός έργου από την ΕΡΓΟΣΕ στον ΟΣΕ, όπως προβλέπεται από τη σύμβαση ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, πρέπει το έργο να είναι ολοκληρωμένο και να λειτουργεί, υπέγραψε το με αρ. πρωτ. ΕΡΓΟΣΕ Οικ 282200/28-07-2016 Μνημόνιο Συνεργασίας ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, με το οποίο «ανετέθη σε μικτή επιτροπή η διενέργεια (εξωσυμβατικών) λειτουργικών δοκιμών και η μεταφορά ολοκληρωμένων τμημάτων στον ΟΣΕ έως την 31η /12/2016». Ο ΟΣΕ δηλαδή συμφώνησε να παραλάβει ένα έργο που δεν είχε ολοκληρωθεί και πιστοποιηθεί και όπως αναφέρεται στο σχετικό Μνημόνια Συνεργασίας: «Έκτοτε η διαχείριση της Σ. 10012/06 [GMR-S] εξαρτάται και από διαδικασίες του ΟΣΕ».

Με το υπ’ αρ. πρωτ. ΕΞ. 4930/18/8-5-2018 έγγραφό της, η ΕΡΓΟΣΕ απατώντας σε ερώτηση βουλευτή αναφέρει ότι: «Το σύστημα GSM-R λειτουργεί κανονικά σε όλα τα τμήματα γραμμής που προέβλεπε η Σύμβαση 10012/06. Η αποκλειστική χρήση του από τον ΟΣΕ προϋποθέτει τις υπηρεσίες της § 6 και προσαρμογή του κανονιστικού πλαισίου». Δηλαδή: «το σύστημα GSM-R λειτουργεί κανονικά σε όλα τα τμήματα γραμμής που προέβλεπε η Σύμβαση 10012/06 και η μη χρήση του από τον ΟΣΕ οφείλεται στη μη «προσαρμογή του κανονιστικού πλαισίου» και στο ότι το προσωπικό του ΟΣΕ, που εκπαιδεύθηκε, θεωρείται ανεπαρκές «για να εξασφαλίσει 24ωρη επιχειρησιακή ετοιμότητα, 365 ημέρες ετησίως, με 10λεπτη απόκριση και άρση κρισίμων σφαλμάτων ανά την επικράτεια εντός τετραώρου»…

Συμπερασματικά: Ο Ανάδοχος, οι λοιπές εταιρείες και οι Διοικήσεις ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ έκαναν τα πάντα σωστά. Για την μη λειτουργία του GSM-R φταίει το προσωπικό του ΟΣΕ….

¹Η Ειρήνη Βασιλάκη ήταν νομικός παραστάτης στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τη Διερεύνηση της υπόθεσης Siemens στο σύνολό της.