Tου Νίκου Ανδρουλάκη
Για πολλές δεκαετίες τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα κυριαρχούσαν στην Ευρώπη. Μέσα από τη λαίλαπα και τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι ιστορικοί ηγέτες της Σοσιαλδημοκρατίας εξέφρασαν την ανάγκη για ειρηνικές, εύρωστες και προοδευτικές κοινωνίες.
Το κραταιό κίνημα της μεταπολεμικής περιόδου συγκρότησε το κράτος-ρυθμιστή που παρήγε πλούτο με κοινωνική δικαιοσύνη. Το επίτευγμα της δημιουργίας του κοινωνικού κράτους χαρακτηριζόταν από υψηλή άμεση φορολογία, χαμηλή έμμεση φορολογία, δημόσια υγεία και παιδεία. Όταν, βέβαια, οικοδομήθηκαν όλα αυτά, η Ευρώπη είχε το 1/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 1/6 του παγκόσμιου πληθυσμού. Τώρα έχει μόλις το 1/7 του παγκόσμιου ΑΕΠ και μόλις το 1/13 του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι εποχές πλέον έχουν αλλάξει: ο πλούτος δεν μεταφέρεται από την Ανατολή στη Δύση. Τα επιτεύγματα της «χρυσής» εποχής της Σοσιαλδημοκρατίας, σήμερα, δεν δείχνουν αντοχή στις χώρες του Νότου λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά ούτε έχουν μακροπρόθεσμη προοπτική επιβίωσης στις χώρες του Βορρά. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα τόξο αστάθειας στην περιφέρειά της μετά τα γεγονότα της υποτιθέμενης «αραβικής άνοιξης» και η ενίσχυση ηγετών με αυταρχικές τάσεις, όπως ο Ερντογάν στην Τουρκία, ο Πούτιν στη Ρωσία αλλά και ο Τραμπ στις ΗΠΑ, επιδεινώνει το ήδη δυσμενές περιβάλλον.
Επιπρόσθετο σημείο προβληματισμού αποτελεί το γεγονός ότι αυτό που καταφέραμε να ρυθμίσουμε σε εθνικό επίπεδο, δεν καταφέραμε να το επιβάλουμε σε Ευρωπαϊκό. Δεν υπάρχει τίποτα το παράδοξο σε αυτό: όταν δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, οι διασυνοριακές συναλλαγές, ακόμα και μεταξύ των κρατών-μελών ήταν περιορισμένες. Σήμερα όμως αυτό δεν αρκεί. Στην εποχή μας ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας περιλαμβάνει τη διάσχιση πολλαπλών συνόρων, εντός και εκτός της EE. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Apple, όπου ένα προϊόν που πωλούνταν στην Ελλάδα, φορολογούνταν στην Ιρλανδία υπό ειδικό καθεστώς, επιτρέποντας τη φοροαποφυγή. Αυτό συνιστά και μια ιστορική αποτυχία, καθώς ο παραδοσιακός στόχος της Σοσιαλδημοκρατίας ήταν η EE να γίνει φάρος κοινωνικής δικαιοσύνης, ειρήνης ευημερίας, πλουραλισμού και ισότητας.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια μορφή ήπιου προστατευτισμού. Ειδικά, σε ό,τι αφορά στις οικονομικές μας σχέσεις με την Κίνα και την Ινδία πρέπει να επιβάλουμε κανόνες. Δεν είναι δυνατόν να παραβλέπουμε τον αθέμιτο ανταγωνισμό που προκαλείται από την έλλειψη προβλέψεων για το περιβαλλοντικό κόστος και τα εργασιακά δικαιώματα στην παραγωγική διαδικασία αυτών των χωρών. Δεν μπορούμε να αφήνουμε να υπονομεύεται η Συμφωνία COP21 του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, αλλά και από την κυβέρνηση Τραμπ. Πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό ότι τα προβλήματα που αφορούν την ανθρωπότητα στο σύνολό της χρειάζονται παγκόσμιες λύσεις.
Σήμερα, βέβαια, η Σοσιαλδημοκρατία βρίσκεται σε άμυνα. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες επικρατούν συντηρητικές κυβερνήσεις, ενώ τα «αδελφά» κόμματα αντιμετωπίζουν το φάσμα της φθίνουσας εκλογικής επιρροής. Το ερώτημα είναι πώς θα μπορέσει η Σοσιαλδημοκρατία να επανεπικαιροποιήσει τους στόχους της, υπερασπιζόμενη τα επιτεύγματα του χθες, αλλά και να χτίσει πάνω σε αυτά. Ο δρόμος είναι ένας: φυγή προς τα εμπρός. Χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή προγραμματική πρόταση, που θα επεκτείνει το εθνικό ρυθμιστικό κράτος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα είναι μια ενιαία αγορά με ένα νόμισμα αλλά μια πολιτική μονάδα με ισχυρούς κανόνες που θα υπερασπίζεται τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο ολοκληρώνουμε τους αρχικούς στόχους που είχαν τεθεί ήδη από τη δεκαετία του ΄50, αλλά απαντάμε ικανοποιητικά και στην πρόκληση των παγκοσμιοποιημένων αγορών, όπως έχουν διαμορφωθεί στις μέρες μας και οδήγησαν στη διεύρυνση των ανισοτήτων.
*Tο άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφ. "ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ"
