Ποιος καθορίζει την τύχη μας;

Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη

Ένας ταξιδιώτης που είχε περπατήσει πάρα πολύ και τον νίκησε η κούραση, ξάπλωσε δίπλα σ ένα πηγάδι και αποκοιμήθηκε. Κόντευε να πέσει μέσα στο πηγάδι, όταν τον πλησίασε η θεά Τύχη, τον ξύπνησε και του είπε «Πρόσεχε φίλε μου! Αν έπεφτες μέσα, δεν θα κατηγορούσες τον κακό υπολογισμό σου αλλά εμένα, που είμαι η Τύχη, και θα έλεγες ότι ήταν ατύχημα ».

Από την εποχή του Αισώπου έως σήμερα η  ύπαρξη της τύχης,  μας απασχολεί σ όλες τις εκφάνσεις της. Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, η τύχη είναι ένα γνώρισμα του χαρακτήρα μας, όπως η ευφυΐα και η αισιοδοξία, ενώ στον Δυτικό κόσμο  έχει να κάνει με ιδιαίτερες στιγμές καθώς και συγκεκριμένα περιστατικά. Λογικό λοιπόν είναι να μπαίνουμε στην διαδικασία να σκεφτούμε αν τελικά γεννιόμαστε τυχεροί ή αν η σκληρή δουλειά και οι σωστές επιλογές, μας βοηθούν περισσότερο σ αυτό.

Η έννοια της τύχης τροφοδοτείται από τα περιστατικά που είχε το άτομο στο παρελθόν του, αλλά και τις απόψεις του σχετικά με αυτήν. Αν δηλαδή στο σύστημα των πεποιθήσεων μας η τύχη είναι θέμα προοπτικής τότε κάθε φορά που θα βγαίνουμε έξω και θα βλέπουμε μια μαύρη γάτα, θα περιμένουμε κάτι κακό να συμβεί. Από την άλλη πάλι αν αυτό τελικά δεν γίνει αλλά συμβεί ένα εξαιρετικά χαρούμενο γεγονός στην θέση του,  τότε εύκολα θα μπορέσουμε ν αλλάξουμε την άποψη μας για τις μαύρες γάτες και την γρουσουζιά που προκαλούν. Αυτό αμέσως μας κάνει να νιώθουμε τυχεροί, αφού για εμάς η γρουσουζιά αυτή δεν ισχύει!

Από αυτό το παράδειγμα και μόνο καταλαβαίνουμε ότι αρκετές φορές μπερδεύομε την τύχη με τις συμπτώσεις. Οι συμπτώσεις έρχονται στην ζωή μας όταν έχουμε μια διακαής ανάγκη για μια εξήγηση, ή μια ερμηνεία για την οποία συμβάλει ένας συγκεκριμένος λόγος που τα γεγονότα έγιναν με τον τρόπο αυτόν. Π.χ αν δεν έχανα το λεωφορείο δεν θα περνούσε ο συνάδερφος μου να με πάρει, οπότε  δεν θα μάθαινα ποτέ για την επαγγελματική ευκαιρία που μου δόθηκε. Τελικά στάθηκα πολύ τυχερός. 

Υπάρχουν λοιπόν πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι η τύχη επηρεάζεται από εξωτερικά γεγονότα μέσω του ρίσκου ή της σύμπτωσης  και άλλοι που έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη και αισιοδοξία στον εαυτό τους οπότε μπορούν να εκμεταλλευτούν κατάλληλα τις ευκαιρίες που τους δίνονται. Στην δεύτερη κατηγορία θα δούμε ανθρώπους που πιστεύουν ότι έχουν την ευθύνη των πράξεων τους και για αυτό δεν κατηγορούν κανένα σε περίπτωση αποτυχίας. Π.χ Αν μια επιχείρηση έπεφτε έξω και ρωτούσαμε τον εργοδότη της για ποιον λόγο θεωρεί ότι έγινε αυτό, η απάντηση που θα παίρναμε θα ήταν προφανώς «από δικούς μου κακούς χειρισμούς και όχι φυσικά από θέμα τύχης»!

Πάντως είναι πολύ σημαντικό ν αναφερθεί ότι όσοι πιστεύουν ότι είναι τυχεροί έχουν την τάση να είναι και αισιόδοξοι,  οπότε αυτομάτως αυξάνουν την πιθανότητα μιας μελλοντικής επιτυχίας . Από την άλλη πάλι αυτοί που θεωρούν τον εαυτό τους άτυχο , ζουν μέσα στην μιζέρια και στην αυτολύπηση οπότε και οι επιλογές ή οι κινήσεις που κάνουν θα είναι πάντα αρνητικές.

 Κατά πόσο όμως η ψυχολογία στηρίζει την τύχη;

 Οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η πίστη στην τύχη είναι μια χρήσιμη λειτουργία καθώς βοηθά τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο αισιόδοξοι όταν οι περιστάσεις είναι πέρα από τον έλεγχο τους. Μάλιστα ο καθηγητής ψυχολογίας Richard Wiseman μελετώντας την συμπεριφορά 1.000 εθελοντών, στην ερώτηση αν θεωρούν τον εαυτό τους τυχερό ή άτυχο, αποκόμισε ότι οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους τυχερό, ζουν πιο ευτυχισμένα και έχουν πιο πετυχημένες ζωές από αυτούς που τον  θεωρούν  άτυχο. Οι άνθρωποι που νοιώθουν τυχεροί είναι ιδιαίτερα ευπροσάρμοστοι, κι έτσι όταν συμβαίνει κάτι κακό βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά, καθώς θεωρούν ότι θα βελτιωθούν στο μέλλον. Αντίθετα αυτοί που νοιώθουν  άτυχοι,  παγιδεύονται στο παρελθόν και σκέφτονται διαρκώς αυτά που τους πήγαν στραβά.

Μπορεί κάποιος ν αλλάξει την τύχη του;

Όταν κάποιος έχει την πεποίθηση ότι είναι άτυχος σημαίνει ότι θα πρέπει ν αλλάξει την στάση ζωής που είχε και να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις διαφορετικά. Με το σκεπτικό ότι καθένας μπορεί να είναι τυχερός ή άτυχος καλό είναι να πορευόμαστε στην ζωή με βάση τις επιλογές μας και όχι κάποιον αστάθμητο παράγοντα. Ακόμα κι αν μας ανταμώσουν οι ατυχίες ή οι αναποδιές μπορούμε ν αλλάξουμε το αποτέλεσμα τους με ορθή κρίση, αισιοδοξία και υπομονή.
Βοηθητική επισήμανση  είναι η άποψη του Δημόκριτου ο οποίος πιστεύει ότι οι άνθρωποι επινόησαν την φανταστική μορφή της τύχης για να δικαιολογούν τις αποτυχίες που οφείλονται στην απερισκεψία τους. Σκεπτόμενοι λοιπόν την λαϊκή ρήση αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτα συνειδητοποιούμε ότι η τύχη μπορεί να είναι μια ισχυρή δύναμη  στην οποία όμως εμείς μπορούμε ν' αλληλοεπιδράσουμε, να την διαμορφώσουμε και να την  μεταβάλουμε σύμφωνα πάντα με τις επιλογές και τις ικανότητες μας.