Όταν ο «Ναυτίλος» του κάπταιν Νέμο βοήθησε τους Κρητικούς

του Θανάση Γιαπιτζάκη

      Ήτανε τότε. Τότε που η γη της Κρήτης ποτιζόταν με πολύ αίμα,   στην εποχή της Επανάστασής της το 1866. Ήτανε τότε που δυό διάσημοι συγγραφείς, στη Γαλλία εκείνου του καιρού, βρέθηκαν, έστω από μακρυά, στο πλευρό της - και υποστήριξαν τον αγώνα της: Ο ένας ήταν ο Βίκτωρ Ουγκώ. Ο άλλος, ο Ιούλιος Βερν.

      Ο Βίκτωρ Ουγκώ ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Ιωάννη Ζυμπρακάκη. Απευθύνθηκε στους ξένους, ενημερώνοντάς τους για την απελπισμένη πάλη της Κρήτης: «Η Κρήτη επαναστάτησε γιατί έχει χωριά και δεν έχει δρόμους, γιατί έχει παιδιά και δεν έχει σχολεία, γιατί έχει λιμάνια και δεν έχει πλοία, γιατί δεν μπορεί να ζήσει μέσα στης Τουρκίας το μαύρο σκοτάδι. Γιατί κι εσύ, Γαλλία, θα επαναστατούσες!» Και σε κάποιο άλλο σημείο της παρήγορης αναφοράς του, ο μεγάλος φιλέλληνας απαθανάτισε συγκλονιστικά την ανατίναξη του Αρκαδίου: «Κι αυτό το μικρό ταπεινό μοναστήρι, που τόσες μέρες πολέμησε σαν κάστρο, πεθαίνει σαν ηφαίστειο!» 

      Εκείνη λοιπόν την ίδια εποχή, ο άλλος Γάλλος, ο συγγραφέας της επιστημονικής φαντασίας και των περιπετειών Ζυλ (Ιούλιος) Βερν καταχωρούσε - και διατηρούσε για πάντα - μέσα στο συγκλονιστικό έργο του « Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα» τον αγώνα των Κρητικών. Στο έκτο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου του, που επιγράφεται «Τα Ελληνικά Νησιά», βάζει το υποβρύχιό του «Ναυτίλος» να μπαίνει από την Ερυθρά Θάλασσα στην Μεσόγειο Θάλασσα. Κι εκεί βαθιά, να περνάει, υποθαλάσσια, πλάι πλάι από νησιά του αρχιπελάγους προς την Κρήτη. Ο  λόγος; Η Κρήτη. Ο αγώνας της για την ελευθερία, ενάντια στους Τούρκους δυνάστες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

      Παρακολουθούμε ετούτη την φανταστική επαφή του υποβρυχίου με την Κρήτη, μέσα από την αφήγηση του «φιλοξενούμενου» καθηγητή Αρονάξ, ενώ ο κάπταιν Νέμο οδηγούσε τον «Ναυτίλο» από την Κάρπαθο στην Κρήτη:

      «Μέσα από τη τζαμαρία του σαλονιού έβλεπα μόνο τα γρανιτένια υποστρώματα του νησιού, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ρόδο και στην Κρήτη. Την άλλη μέρα, 14 του Φλεβάρη, αποφάσισα να διαθέσω μερικές ώρες για να μελετήσω τα ψάρια που υπάρχουν σ’ αυτό το αρχιπέλαγος.  Δεν ξέρω για ποιό λόγο, αλλά τα φύλλα μείναν ερμητικά κλειστά. Όταν ήρθε η ώρα να πάρουνε τη θέση του «Ναυτίλου», παρατήρησα ότι τραβούσε για το Ηράκλειο της Κρήτης. Στη στιγμή που είχα μπαρκάρει το νησί αυτό είχε, πριν από λίγο καιρό, ξεσηκωθεί σαν ένας άνθρωπος, για να αποτινάξει τον τουρκικό δεσποτισμό. Δεν ήξερα όμως καθόλου τί είχε γίνει η επανάσταση αυτή, και φυσικά δεν περίμενα να μάθω για την τύχη της από τον πλοίαρχο Νέμο, που δεν είχε καμιά επικοινωνία με τη στεριά. Δεν έκανα λοιπόν καμιά κουβέντα γι’ αυτό το γεγονός το βράδυ που βρέθηκα μαζί μ’ εκείνον, στο σαλόνι».

      Μια σελίδα από το μυθιστόρημα για την «επανάσταση» του «Ναυτίλου» σε συνδυασμό με την επαναστατημένη Κρήτη, όπως αυτή είναι γραμμένη από το χέρι του Ιουλίου Βερν. Βλέπουμε τον κάπταιν Νέμο να παρατηρεί σιωπηλός, πίσω από το γυάλινο άνοιγμα του σαλονιού του υποβρυχίου του, τον όγκο του νερού. Ξαφνικά, μέσα στα νερά, μπροστά στο γυαλί, πρόβαλε ένας βουτηχτής. Ο Νέμο, πίσω από το τζάμι, του έκανε νόημα και ο βουτηχτής έκανε κι εκείνος νεύμα με το χέρι και μετά έφυγε για την επιφάνεια της θάλασσας. 

      Μετά, ο Νέμο άνοιξε, στο πλάι του σαλονιού, ένα έπιπλο και τοποθέτησε μέσα σ’ ένα κιβώτιο με τσέρκια, μέχρι απάνω, πολλά ραβδιά χρυσάφι, αξίας περίπου πέντε εκατομμυρίων φράγκων. Το κιβώτιο, που είχε το μονόγραμμα του «Ναυτίλου» και την φράση «Mobilis in Mobili»(Κινητό Σε Κινούμενο), σφραγίστηκε, και τέσσερεις ναύτες το μεταφέρανε από το σαλόνι. Το υποβρύχιο ακούστηκε να ανεβαίνει στην επιφάνεια, το κιβώτιο με βάρκα μεταφέρθηκε στον προορισμό του, στην ενίσχυση των επαναστατών Κρητικών. Μετά ο «Ναυτίλος» ξαναέφυγε στα βαθιά.

       Γιατί βοηθάει την ξεσηκωμένη Κρήτη ο πλοίαρχος Νέμο; Είναι γιατί ο Νέμο είναι ένας βυρωνικός ήρωας, που στην Λογοτεχνία σημαίνει «ένας σκυθρωπός τύπος βασανισμένος από μια κρυφή θλίψη». Σε άλλο κατοπινό έργο του Βερν, στη «Μυστηριώδη Νήσο», μαθαίνουμε τον λόγο της θλίψης του. Ο Νέμο (που στα λατινικά σημαίνει «Κανένας», υπενθυμίζοντας το όνομα που είχε πει ο Οδυσσέας στον κύκλωπα Πολύφημο) ήταν Ινδός πρίγκιπας που η κακομεταχείριση - και τελικά η σφαγή της οικογένειάς του - από Άγγλους αποικιοκράτες, του δηλητηρίασαν την ψυχή και τον έκαναν να ορκιστεί να εκδικηθεί όλη την «πολιτισμένη» ανθρωπότητα που εκμεταλλεύεται και κατατροπώνει τη ζωή. Πήρε το όνομα Νέμο, εγκατέλειψε τη χώρα του και, ξέροντας καλά την επιστήμη των μηχανών του νερού, δημιούργησε ένα ιδιωτικό βασίλειο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε μια εποχή που τα πάντα, εκεί βαθιά, ήταν άγνωστα.

      Αργότερα - μετά την Κρήτη - βρέθηκε στο μέρος ενός ισπανικού ναυαγίου στον Βισκαϊκό Κόλπο, για να αντικαταστήσει το χρυσάφι που χάρισε. Κάποια στιγμή ο «Ναυτίλος» του Νέμο

καταδύθηκε σε βάθος 15.750 μέτρων. Στην πραγματικότητα, ο πυθμένας εκεί έχει μέγιστο βάθος 10.800. Το υπόλοιπο θαλάσσιο βάθος βρισκόταν μέσα στην φαντασία ενός ανθρώπου, που έγραψε ακόμα και για την επαναστατημένη Κρήτη του καιρού του.  Η αιχμαλωσία του σώματος μέσα στο υποβρύχιο έκανε τελικά ελεύθερο το πνεύμα.