Το Ολοκαύτωμα του Κέδρους, η ιστορική αλήθεια και η παραχάραξή της

Γράφει ο Δρ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης*

«Η ματωμένη Λευτεριά 

ψηλά πετά και κρίνει

και στεφανώνει κάθε νιό 

που πολεμά για κείνη!...».

Στις 22.8.1944 η ναζιστική Γερμανία, ενώ έχει ήδη χάσει οριστικά τον πόλεμο διαπράττει το Ολοκαύτωμα των χωριών του Κέδρους, ένα στυγερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ισχυρή δύναμη του τακτικού γερμανικού στρατού, με βάση ένα άριστα επεξεργασμένο σχέδιο, εισβάλλει πριν ξημερώσει σε επτά χωριά της επαρχίας Αμαρίου (Γερακάρι, Καρδάκι, Γουργούθοι, Σμιλές, Βρύσες, Δρυγιές, Άνω Μέρος) και στην Κρύα Βρύση της επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Οι κάτοικοι ξυπνούν έντρομοι από τις ριπές των ταχυβόλων. Αμέσως μετά αρχίζουν οι εκτελέσεις αμάχων με θλιβερό απολογισμό 164 νεκρούς. Στη συνέχεια τα χωριά λεηλατούνται μεθοδικά και παραδίδονται στις φλόγες. Δεν εξαιρούνται της καταστροφής οι εκκλησίες, τα σχολεία, τα κοινοτικά καταστήματα. 

Το Γ’ Ράιχ αφήνει στο διάβα του την απόλυτη φρίκη: οικογένειες βυθισμένες στον πόνο και το πένθος, οκτώ ισοπεδωμένα χωριά, πολίτες άστεγους και σε απόγνωση. Κι όλα αυτά χωρίς, καν, να δοθεί αφορμή. Είναι ενδεικτικό ότι οι σφαγείς για να «δικαιολογήσουν» το αποτρόπαιο μαζικό έγκλημα που διέπραξαν επικαλέστηκαν το γεγονός ότι οι κάτοικοι των χωριών του Κέδρους δεν κατέδωσαν τους Βρετανούς και τους αντάρτες που απήγαγαν τον Στρατηγό Κράιπε! Όμως η απαγωγή του Διοικητή του Φρουρίου Κρήτης έγινε στις 26.4.1944, δηλαδή τέσσερις ολόκληρους μήνες πριν το Ολοκαύτωμα των χωριών του Κέδρους…

Το προσχεδιασμένο έγκλημα και η παραχάραξη της Ιστορίας 

Ωστόσο, δύο έγγραφα αποκαλύπτουν ότι οι Γερμανοί είχαν στοχοποιήσει την περιοχή του Αμαρίου ήδη από τα τέλη του 1943¹: τη νύχτα της 6^ης / 7^ης  Δεκεμβρίου 1943, περικύκλωσαν τα χωριά του Αμαρίου Κουρούτες, Νίθαυρη, Αποδούλου  και  Πλάτανο, κράτησαν ομήρους τους κατοίκους επί 48 ώρες ανακρίνοντάς τους, ενώ παράλληλα έκαναν έρευνες στα σπίτια. Μία επιχείρηση, που δεν απέφερε κανένα εύρημα ή πληροφορία στους Γερμανούς αλλά δείχνει ξεκάθαρα ότι η περιοχή του Αμαρίου είχε τεθεί στο στόχαστρο των κατοχικών δυνάμεων οκτώ και πλέον μήνες πριν την καταστροφή της στις 22.8.1944.

Δεν επρόκειτο λοιπόν για μία εν θερμώ απάντηση του Γ’ Ράιχ στο πλήγμα που προκάλεσε στο γόητρό του η απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε αλλά για μία ευκαιρία για τη ναζιστική Γερμανία να εκκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με τον ανυπότακτο λαό της περιοχής – και ολόκληρης της Κρήτης  -  και να προετοιμάσει την αποχώρηση των στρατευμάτων της από τη Μεγαλόνησο. Και είναι γεγονός ότι ο λαός του Αμαρίου και του Αγίου Βασιλείου έδειξε με πολλούς τρόπους ότι θεωρούσε ανεπιθύμητους τους κατακτητές και ιερό χρέος του να συμβάλλει στην απελευθέρωση της Ελλάδας: στην αρχή κρύβοντας, περιθάλποντας και φυγαδεύοντας τους στρατιώτες των Συμμάχων που είχαν εγκλωβιστεί στο νησί μετά τη Μάχη της Κρήτης και στη συνέχεια συμμετέχοντας ενεργά στην Εθνική Αντίσταση ή αρνούμενος την καταναγκαστική εργασία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μία μέρα πριν το Ολοκαύτωμα του Κέδρους, στις 21.8.1944, το Γ’ Ράιχ χτύπησε ανελέητα τη Δαμάστα και το Μάραθος Ηρακλείου εκτελώντας 49 διαλεκτά παλληκάρια, λεηλατώντας και ισοπεδώνοντας τα δυο χωριά. Τα γερμανικά στρατεύματα βάφτισαν τις αποτρόπαιες πράξεις τους ως αντίποινα για το σαμποτάζ της Δαμάστας. Όμως πρόκειται για μία εξόχως προσχηματική αναφορά, που διαψεύδεται από τον ίδιο τον Διοικητή του Φρουρίου Κρήτης: οκτώ μέρες νωρίτερα, στη φοβερή διαταγή που εξέδωσε ο διαβόητος σφαγέας Φρήντριχ Μίλλερ για το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων  (13.8.1944), επικαλείται ως ένα εκ των πέντε λόγων της απόφασής του ότι οι Ανωγειανοί ευθύνονται για το σαμποτάζ της Δαμάστας²!..  

Σε πάμπολλες περιπτώσεις στη διάρκεια της Κατοχής η ναζιστική Γερμανία χρησιμοποιώντας χαλκευμένα έγγραφα, ψευδείς μαρτυρίες, προκατασκευασμένες αναφορές, επιχείρησε να «νομιμοποιήσει» τα ειδεχθέστατα εγκλήματά της εμφανίζοντας τις άριστα σχεδιασμένες και προμελετημένες μαζικές σφαγές αμάχων ως δήθεν «αντίποινα» εξαιτίας των, τάχα, «απερίσκεπτων και αχρείαστων» ενεργειών της Εθνικής Αντίστασης ή ως «αναπότρεπτες απώλειες στο πλαίσιο πολεμικών επιχειρήσεων». Όσο όμως κι αν προσπάθησε να μεταθέσει την ευθύνη από τους θύτες στα θύματα δεν τα κατάφερε! Το άγος των ναζιστικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας βαραίνει και θα συνεχίσει να βαραίνει την ΟΔΓ, καθολικό διάδοχο του Γ’ Ράιχ, έως ότου αποδοθεί Δικαιοσύνη!

Οι παραχαράκτες της Ιστορίας ξανακτυπούν

Όμως το ερώτημα είναι με ποιο ηθικό δικαίωμα σήμερα η – μεταναζιστική - Γερμανία αντί της έμπρακτης μεταμέλειάς της για τα ναζιστικά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας αναπτύσσει επαίσχυντες πρωτοβουλίες και ιδρύματα για την αναθεώρηση της Ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης, ταυτιζόμενη, επί της ουσίας, με την πρακτική του Γ' Ράιχ; Φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να επιχειρεί να θέσει υπό τον έλεγχό της τη διαχείριση της ιστορικής μνήμης της πατρίδας μας, όπως ανεπιτυχώς επεδίωξε πρόσφατα στην Κρύα Βρύση Ρεθύμνου. Κι ακόμη περισσότερο, πώς γίνεται ανεκτό Έλληνες να συνδράμουν, με το αζημίωτο, την προσπάθεια της γερμανικής κυβέρνησης να παραχαράξει την Ιστορία και να ελέγξει τη μνήμη; Και ως πότε το ελληνικό κράτος θα ανέχεται ή και θα διευκολύνει το γερμανικό εγχείρημα αναθεώρησης της Ιστορίας, που έχει ως στόχο να απαλλάξει την ΟΔΓ από τις απαράγραπτες και θεμελιωμένες στο Δίκαιο και την Ιστορία υποχρεώσεις της έναντι της Ελλάδας;

(Και) γι´ αυτό, λοιπόν, απαιτούμε τις γερμανικές οφειλές: γιατί η απόδοσή τους, από το θύτη στα θύματα, από τη Γερμανία στην Ελλάδα, δεν θα αφήσει κανένα περιθώριο ιστορικής παρερμηνείας για το τι έγινε στην περίοδο της Κατοχής. Και θα στείλει, παράλληλα, ισχυρό μήνυμα πρόληψης και αποτροπής νέων εγκλημάτων σε μια περίοδο που η φασιστική απειλή επανέρχεται στο προσκήνιο!

Εν κατακλείδι: όσο κι αν η ναζιστική Γερμανία προσπάθησε να αφανίσει τα χωριά του Κέδρους δεν τα κατάφερε! Με σκληρό αγώνα οι μαυροφορεμένες χήρες και όσοι επέζησαν του χιτλερικού ολέθρου επιβίωσαν, ανέθρεψαν με αξιοπρέπεια τα παιδιά τους και αναστήλωσαν τα χωριά τους. Και σήμερα οι επαρχίες Αμαρίου και Αγίου Βασιλείου στέκουν υπερήφανες στη θέση τους, τιμούν την Ιστορία τους, αγωνίζονται για δικαιοσύνη, δημοκρατία και κοινωνική προκοπή. Και αντιστέκονται με σθένος στη λήθη και την παραχάραξη της Ιστορίας. Ή, όπως γλαφυρά έχει γράψει ο Νίκος Τσιουδάκης, από το ιστορικό χωριό Καλογέρου Αμαρίου:

«Όσο στου Κέδρους τα χωριά, ζωή θα αναβιώνει,

τη μνήμη των ηρώων τους, κανείς δεν αλλοιώνει…».

¹ Πρόκειται για τα εξής έγγραφα: 1. Έγγραφο  με  στοιχεία  1/1943,   τόμος  Α΄,  Αρχείο  Ανεξάρτητης  Ομάδος  Ανωγείων (Επιστολή  Εμμανουήλ  Παπαδογιάννη  προς  Γιάννη  Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη) και 2. έγγραφο  με  στοιχεία  4/1943, τόμος  Α΄,  Αρχείο  Ανεξάρτητης  Ομάδος  Ανωγείων (επιστολή  Τομ  Ντανμπάμπιν  προς  Γιάννη  Δραμουντάνη – Στεφανογιάννη).

² Όπως τεκμηριωμένα και εύστοχα επεσήμανε ο Γιώργος Καλογεράκης κατά την ομιλία του στην εσπερίδα μνήμης της Δαμάστας, στις 20.8.2018.

Οι φωτογραφίες είναι από  το αρχείο του Κώστα Κουτουλάκη

*Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και μέλος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου