Οι βλαβερές συνέπειες του μπρέιν- ντρέιν!

της Γεωργίας Καρβουνάκη

-Τα κάπιταλ κοντρόλς τα ξέρετε;

-Βεβαίως, ευκολάκι!

-Το ντελίβερυ, το ντεμπτ σαστεϊναμπίλιτυ ανάλυσις; Το Γιούροστατ; Τα σπρέντς; Το Μπλούμπεργκ, το Ρόιτερς, το στρες τεστ; Το Γκρέξιτ, το Μπρέξιτ, το λάικ, το μιούτσιουαλς, το απλικέισον;

-Ε, ναι. Λίγο ή πολύ είμαστε όλοι υποψιασμένοι.

Με έναν ιδιότυπο τρόπο έχουμε μάθει ξένες γλώσσες και συχνά, μάλιστα, τη δύσκολη επιστημονική/τεχνική/οικονομική ορολογία, χωρίς να χρειαστεί επίπονη φοίτηση σε φροντιστήρια και πανεπιστήμια. Ααααβάδιστα και αααααβασάνιστα (ή έτσι νομίζουμε).

Τώρα, όμως, σας έχω ένα δύσκολο: το μπρέιν ντρέιν (brain drain) το ξέρετε; Αν δεν το ξέρετε φροντίστε να το μάθετε γιατί δεν είναι σωστό να μην γνωρίζετε τι είναι αυτό που συμβαίνει στα παιδιά σας/μας/τους. Είναι η επόμενη -αν όχι η παρούσα και δεν το ξέρουμε- λέξη της μόδας, που μπαίνει -καθόλου δειλά- στο καθημερινό μας λεξιλόγιο.

Όχι, δεν είναι παιδική αρρώστια, αν εκεί πήγε το μυαλό σας. Είναι μια άλλου είδους επιδημία, μια ασθένεια επιθετικής μορφής και ανίατη, από την οποία πάσχει η χώρα μας και εξαιτίας της οδηγείται αργά και σταθερά σε μαρασμό.

Brain drain σημαίνει διαρροή εγκεφάλων, όρος που συμπληρώνεται σαν brain and skill drain, δηλαδή διαρροή εγκεφάλων και δεξιοτήτων και αφορά στην απώλεια Ελλήνων επιστημόνων και τεχνικά καταρτισμένων ατόμων, που αποδημούν ψάχνοντας -και βρίσκοντας, συνήθως- μια καλύτερη ζωή στο εξωτερικό. Όταν λέμε εξωτερικό εννοούμε χώρες ανεπτυγμένες σε κάθε επίπεδο: στις γνωστές Η.Π.Α., Μ. Βρετανία, Γερμανία κ.λπ. της Βόρεις Ευρώπης έχουν προστεθεί και οι Βαλκανικές χώρες, η Τσεχία κ. ά., δηλαδή και χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, που εκτίμησαν τα αγαθά του μισητού καπιταλισμού και έδωσαν κίνητρα επιχειρηματικότητας.

Η Ελλάδα ζει στον ρυθμό του τρίτου κύματος μετανάστευσης στην ιστορία της, λόγω των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών διαβίωσης που δημιούργησε η οικονομική κρίση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, από το 2008 μέχρι το 2016, με έντονα αυξητικές τάσεις, μετανάστευσαν 427.000 Έλληνες, κυρίως υψηλού μορφωτικού επιπέδου και κατάρτισης, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις δυο προηγούμενες μεταναστευτικές φάσεις (1903-1917 και 1960-1972), που κυρίως αποδημούσαν άνθρωποι αγράμματοι και ανειδίκευτοι. Πάντα, όμως, νέοι, υγιείς και παραγωγικοί, τολμηροί και ριψοκίνδυνοι, το καλύτερο κομμάτι του πληθυσμού, που ήταν μεγάλο πλήγμα, δημογραφικά και οικονομικά.

[...] οι εξερχόμενοι Έλληνες, μόνο κατά το 2013, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 2% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας, ενώ η αναλογία των νέων τής πλέον παραγωγικής ηλικίας 25-39 ετών ξεπερνά το 50% στο σύνολο των εξερχομένων. (πηγή: Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών)

Τα κίνητρα ήταν πάντα οικονομικά αφού ποτέ αυτή η χώρα δεν είχε τρόπο να δώσει ευκαιρίες για δουλειά και αξιοπρέπεια στο «καλύτερο κομμάτι του πληθυσμού» της. Με το 50% των νέων στην ανεργία σήμερα και το υπόλοιπο 50% στην αναξιοπρέπεια του μισθού της πείνας. Με τον καθηγητή στο φροντιστήριο να αμείβεται για πενθήμερη εργασία 5 ωρών ημερησίως με 250 ευρώ μηνιαίως και να θεωρείται και τυχερός που με μια ώρα δουλειάς μπορεί να αγοράσει ενάμισι πακέτο φτηνά μακαρόνια.

[...]Με συμβολή στο ΑΕΠ με το ποσό των 12,9 δισ. ευρώ ετησίως προκύπτει στην πραγματικότητα ότι το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν της Ελλάδας δεν είναι ούτε τα πετρελαιοειδή ούτε τα φάρμακα ούτε το ελαιόλαδο, αλλά το ανθρώπινο κεφάλαιο. Μόνο που στην περίπτωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, το παραγόμενο εισόδημα δεν συγκεντρώνεται στην Ελλάδα, καθώς η δραστηριότητα των Ελλήνων του εξωτερικού ωφελεί κατά κύριο λόγο και βραχυμεσοπρόθεσμα τις χώρες υποδοχής. (Πηγή: Καθημερινή, 20-07-2016)

Ασκείται έντονη κριτική στο φαινόμενο, γίνεται λόγος για ριψάσπιδες που εγκαταλείπουν τη χώρα την εποχή που τους έχει ανάγκη. Είναι αλήθεια, άραγε;

Πού πάει ο επιστήμονας που βγήκε από ένα σύστημα παιδείας που του έδωσε τα πάντα; Ξέχασε ότι πριν από 25 χρόνια φοίτησε στον δημόσιο παιδικό σταθμό, όπου περνούσε ζωή και κότα μέχρι τις 4 που σχολούσε η εργαζόμενη μητέρα του; Ξέχασε ότι στο δημοτικό και στο γυμνάσιο έμαθε ξένες γλώσσες, μουσική, διδάχτηκε τέχνες, έκανε αθλητισμό; Ξέχασε ότι στο λύκειο έμαθε όλα όσα του ήταν απαραίτητα για να βγει στην κοινωνία γνωρίζοντας τι σημαίνει πολιτική συμμετοχή, σεξουαλική αγωγή, κοινωνικές δεξιότητες; Ότι διδάχτηκε επαγγελματικό προσανατολισμό, βασισμένο στις ιδιαίτερες ικανότητες, τα ταλέντα και τις επιθυμίες του; Που μπήκε στο πανεπιστήμιο με μόνο εφόδιο τον ωκεανό γνώσεων που πήρε στο λύκειο, το ξέχασε κι αυτό;

Να το πάρουμε από την αρχή, μήπως, για να το ισιώσουμε το πράγμα;

Ο 25χρονος ή 30χρονος Έλληνας επιστήμονας πέρασε τη νηπιακή του ηλικία με μπέιμπι σίτερ γιαγιά/παππού/θεία/μεγαλύτερη αδελφή ή μια «γυναίκα» πληρωμένη από τους γονείς του ή πήγε σε ιδιωτικό παιδικό σταθμό. Την εποχή εκείνη υπήρχε, στη δική μας πόλη τουλάχιστον, ένας κρατικός παιδικός σταθμός που για να πάρει το παιδάκι σου έπρεπε να έχεις τις κατάλληλες γνωριμίες που σου ίσιωναν λίγο τα κοινωνικά κριτήρια.

Με το που πήγε δημοτικό ο επιστήμονας άρχισαν και οι γονείς του, κυρίως η σκληρά εργαζόμενη μητέρα του (λέγεται ότι αυτός είναι ο λόγος που το προαναφερθέν ντελίβερυ μπήκε στη ζωή μας, πού να προλάβει η δόλια μάνα να μαγειρέψει;), να τρέχουν προς διάφορες κατευθύνσεις για κάθε είδους εξωσχολική δραστηριότητα που ΔΕΝ του παρείχε το δημόσιο σχολείο (και που τώρα εκτιμάται ως προσόν από τον ξένο φορέα που τον προσλαμβάνει): αθλητισμό διαφόρων ειδών, δυο ξένες γλώσσες απαραιτήτως, μουσική, σκάκι, καράτε, θεατρικό παιχνίδι, χορό κ. λπ. Όλα πληρωμένα από τους γονείς του, που πλήρωναν και φόρους στο κράτος για να τα δώσει αυτά στο παιδί τους αλλά δεν το έκανε γιατί δεν έφταναν με όλους τους κλέφτες που το λυμαίνονταν.

Πάμε γυμνάσιο; Άγχος για το πώς θα τα καταφέρει το παιδί στο -εχθρικό; ανταγωνιστικό;- νέο περιβάλλον. Ξεκινούν τα φροντιστήρια, ιδιαίτερα και μη, στα «βασικά» μαθήματα. Ανεβαίνει κλάση στον αθλητισμό, τρέχουν οι γονείς σε αγώνες -άγονους- να στηρίξουν το παιδί τους. Πτυχία ξένων γλωσσών, χρονοβόρα και ευρωβόρα. Δίπλωμα για το μουσικό όργανο. Γενικώς μια ευφορία και μια ανάπαυση πριν από τη μητέρα των μαχών, τις πανελλήνιες εξετάσεις που περιμένουν τον υποψήφιο επιστήμονα.

Από το καλοκαίρι της πρώτης λυκείου ξεκινούν τα προπαρασκευαστικά τμήματα στα φροντιστήρια. Τον χειμώνα οι γονείς ψάχνονται για τον καλύτερο «ιδιαιτερά» με την εξασφαλισμένη επιτυχία σε κάθε μάθημα (καθηγητή δημόσιου σχολείου, συχνά), που κάποιοι τον έχουν «κλείσει» από τότε που γεννήθηκε το παιδάκι για να προλάβουν, διότι το έκανε και ο γείτονας για το παιδί του, ύπουλα, για να φάει τη θέση του δικού μας παιδιού στην πανεπιστημιακή σχολή. Γονείς και παιδιά μαθαίνουν τι θα πει ανταγωνιστικό περιβάλλον, ο θάνατός σου η ζωή μου. Μαμάδες τρέχουν από το μεσημέρι και μετά στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, με το παιδί στο πίσω κάθισμα να ρίχνει κλεφτές ματιές στο βιβλίο γιατί έχει διαγώνισμα. Τα πρωινά τρέχουν σε γιατρούς να δικαιολογήσουν απουσίες από το σχολείο, για να καθίσει το παιδί στο σπίτι να διαβάσει και να προχωρήσει την ύλη που στο σχολείο δεν προχωρεί ή που το φροντιστήριο «τρέχει». 

Πολύ θα ήθελα να γινόταν να τα βάλουμε όλοι, μα όλοι, κάτω, με χαρτί και μολύβι κι ένα καλό αριθμομηχανάκι, να βγάλουμε χρεώσεις και πιστώσεις, τι δώσαμε και τι πήραμε από αυτό το κράτος. Του χρωστάμε ή μας χρωστάει, άραγε; Μας έδωσε ή μας πήρε; Του οφείλουν οι επιστήμονες που τρέπονται σε άτακτη φυγή ή πρέπει να μείνουν όμηροι για να πληρώσουν για ό,τι δεν χρωστούν και δεν έφταιξαν;

Κι αν μείνουν στη χώρα τι ακριβώς θα κάνουν όλα αυτά τα νέα, κυρίως, παιδιά που ξόδεψαν τα νιάτα τους στο θρανίο και οι οικογένειές τους συχνά στερήθηκαν και τα στοιχειώδη για να τα σπουδάσουν; Θα δουν ποτέ την πολυπόθητη ανάπτυξη να επεκτείνεται πέρα από τον χώρο των καφέ ή θα παραμείνουν σερβιτόροι για πάντα, αμειβόμενοι με 20 ευρώ για 12 ώρες δουλειάς; Κι αν έρθει η ανάπτυξη θα υπάρξει αξιοκρατία ή θα θριαμβεύσει για ακόμη μια φορά η πελατειακή σχέση στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα;

Προς το παρόν κάποιος να παρηγορήσει τη «μάνα ριψάσπιδος επιστήμονα» που κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και ευαγγελίζεται την ευημερία του παιδιού της εις βάρος του μητρικού συναισθήματος και που ζει με την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να γίνει και να καταφέρει, τελικά, να δει το παιδί ή τα παιδιά της και δεύτερη φορά μέσα στον ίδιο χρόνο.

Να την τρέμετε αυτή τη μάνα, μερικοί! Μπορεί και να ξυπνήσει κάποια στιγμή και να σας αποδώσει αυτό που σας αξίζει!