Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη
Κάποτε οι εποχές ήταν διακριτές και ήταν συνδεδεμένες με την ζωή των ανθρώπων. Η βροχή, το χιόνι, η πολλή ζέστη, ο καύσωνας (κυνάδες ημέρες για τους αρχαίους έλληνες) αντιμετωπιζόταν ως κάτι το φυσιολογικό. Που κούραζε, στεναχωρούσε, δυσκόλευε τη καθημερινή ζωή, χανόταν σοδιές, εμπόδιζε τις μετακινήσεις, αλλά ήταν μέρος της ζωής και η ανθρώπινη ζωή ήταν μέρος της φύσης. Όλοι γνώριζαν πως τις επόμενες ημέρες θα φυσήξει κάποιο δροσιστικό μελτέμι, αν ήταν χειμώνας θα βγει ο ήλιος ή θα σταματήσει ο άνεμος.
Ο ιησουίτης μοναχός Ιερώνυμος Dandini σε κείμενό του (1597) περιγράφει τις εντυπώσεις του από την Κρήτη και από το Ηράκλειο.
Γράφει: «Η Κρήτη είναι ο πρώτος σταθμός του ταξιδιού μας […] Η πόλη του Ηρακλείου είναι ευρύχωρη αλλά έχει υποστεί σημαντικές βλάβες από τους σεισμούς. Τα σπίτια της Κρήτης είναι σχεδόν όλα πετρόκτιστα και καλαισθητικά. Όπως σε όλη την ανατολή οι οροφές δεν είναι φτιαγμένες από πλίνθους. Καλύπτονται με χώμα και άλλο υλικό […] Φαίνεται όμως ότι κατασκευάζουν ίσιες τις οροφές για να μπορούν να στρώνουν σ’ αυτές υφαντά και να κοιμούνται κατά τις νύκτες του καλοκαιριού, όταν η ζέστη στο εσωτερικό των σπιτιών είναι αφόρητη. Για το σκοπό αυτό στρώνουν χαλιά στις ταράτσες όπου γίνεται πιο αισθητό το ευχάριστο και υγιεινό μελτέμι […] Με πληροφόρησαν ότι η ανομβρία διαρκεί εφέτο από τις 6 Φεβρουαρίου χωρίς να υπάρχει ελπίδα βροχής […]».
Ο Ν. Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Αναφορά στον Γκρέκο» περιγράφει έναν καυτό Αύγουστο στη Κρήτη.
«Τον Αύγουστο ξάπλωναν και στους οψιγιάδες τα σταφύλια, να τα ξεράνει ο ήλιος να γίνουν σταφίδα. Μια χρονιά είχαμε πάει στο αμπέλι μας και μέναμε στο εξοχικό μας σπίτι. Ο αγέρας μύριζε, η γης καίγουνταν, τα τζιτζίκια καίγουνταν κι αυτά, σα να κάθουνταν απάνω σε κάρβουνα αναμμένα».
Και ο Μ. Καραγάτσης στο βιβλίο του «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν» περιγράφει τα καυτά καλοκαίρια του Θεσσαλικού κάμπου.
«Οι Λαρισινοί μόλις νιώσουν τις πρώτες πνοές του Λίβα κλείνονται στα σπίτια τους[…] Το αυστηρό κλείσιμο δημιουργεί στα σπίτια δροσιά ευεργετική. Μόλις όμως τολμήσεις ν’ ανοίξεις οτιδήποτε, μια καυτερή πνοή σου καψαλίζει τα πλεμόνια[…]Το καλοκαίρι ήρθε βαρύ, ζεστό, πνιχτικό. Το θερμόμετρο ανέβηκε στους 45 βαθμούς κι ο Λίβας φύσηξε όπως ποτέ άλλοτε».
***
Οι εποχές άλλαξαν.
Οι κάτοικοι στο Ηράκλειο δεν κοιμούνται πλέον στις οροφές των σπιτιών. Οι οψιγιάδες όλο και λιγοστεύουν γιατί όλο και μειώνεται η παραγωγή σταφίδας (υπάρχουν λεφτά για εισαγωγές) και Ρώσοι εμιγκρέδες λόγω της οκτωβριανής επανάστασης δεν υπάρχουν πια στη Λάρισα.
Οι αλλαγές του καιρού αντιμετωπίζονται με τρόμο και πανικό. Στον καύσωνα κλείνονται όλοι σε «κουτιά» με air condition: στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στο γραφείο. Όσοι δεν διαθέτουν κλιματιστικό ή δουλεύουν στο δρόμο (ντελιβεράδες, μικροπωλητές κ.α) κινδυνεύουν. Οι φωτιές κατακαίνε τα πάντα (ζώα, φυτά, ανθρώπους) και οι καταρρακτώδεις βροχές πλημμυρίζουν τις άναρχα κτισμένες πόλεις, παρασέρνοντας αυτοκίνητα και πνίγοντας ανθρώπους.
Ο φετινός Ιούλιος ήταν ο θερμότερος μήνας που έχει καταγραφεί ποτέ σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι πυρκαγιές έκαψαν στη μικρή μας χώρα έκταση όσο 95.000 γήπεδα ποδοσφαίρου. Ας τα οικοπεδοποιήσουν και αυτά (ως συνήθως) και μετά να τα νομιμοποιήσουν για μια φούχτα ψήφους (ως συνήθως). Ας γεμίσουν παράνομα οι παραλίες με μπαρ και ξαπλώστρες στο όνομα μιας τζάμπα επιχειρηματικότητας. Ας κόψουν όλα τα δέντρα και ας φυτέψουν πολύχρωμες ομπρέλες που δεν χρειάζονται νερό και περιποίηση.
***
Το περιλάλητο ελληνικό καλοκαίρι πνέει τα λοίσθια.
Ο θεός Διόνυσος αρνείται πλέον να μεθύσει και να χορέψει. Φεύγει μακριά, με εκείνο το μεθυσμένο καράβι του, με σταφύλια στα κατάρτια, με τα ζωγραφισμένα δελφίνια στα πλαϊνά και με τα δελφίνια να τον συνοδεύουν στο ταξίδι. Φεύγει γιατί δεν αντέχει άλλη ανάπτυξη. Δεν αντέχει τους νέους θεούς του άπληστου κέρδους. Δεν αντέχει τους θεολόγους του μοντέλου της διαρκούς ανάπτυξης και τους σαμάνους της ασύδοτης αγοράς. Δεν αντέχει γενικώς να μεθάει με τζάμπα μάγκες.
***
«Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Είναι τρομακτική. Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή» προειδοποιεί ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες σχολιάζοντας τα δεδομένα του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) και του Copernicus.
Και ο κ. Ζερεφός προειδοποιεί από την ΕΡΤ : «Περιμένουμε να συνεχιστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, περιμένουμε να συνεχιστεί η αποσταθεροποίηση του κλίματος[…] Η παγκόσμια η θερμοκρασία του πλανήτη τα τελευταία 100 χρόνια ανέβηκε περίπου κατά έναν βαθμό Κελσίου. Στη Μεσόγειο η θερμοκρασία ανέβηκε περισσότερο. Τα καλοκαίρια η θερμοκρασία στη Μεσόγειο έχει ανέβει δύο βαθμούς Κελσίου τα τελευταία 100 χρόνια. Η επιτάχυνση της αύξησης της θερμοκρασίας έγινε κυρίως τα τελευταία 40 χρόνια».
Σύμφωνα με τον οργανισμό έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις: «Η κλιματική αλλαγή που καταγράφεται ήδη σε παγκόσμια κλίμακα δεν αποτελεί απλώς ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, π.χ. λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του αέρα ή της συχνότερης εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως συχνά και εσφαλμένα προσεγγίζεται. Αντίθετα σχετίζεται άμεσα με το αναπτυξιακό μοντέλο μίας χώρας ή περιοχής καθώς παραγωγικοί κλάδοι και τομείς επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από την κλιματική αλλαγή και οφείλουν να προσαρμοσθούν σε αυτή για να διατηρήσουν τη δυναμική τους».
Η κλιματική κρίση δεν είναι απλά ένα πρόβλημα του περιβάλλοντος αλλά σχετίζεται με το αναπτυξιακό μοντέλο και τον τρόπο ζωής.
Απειλεί την ζωή στον πλανήτη και είναι πρόβλημα πολιτικό.
***
Μετά και από αυτό το καλοκαίρι, κανείς δεν μπορεί να πει πως δεν γνωρίζει.
Υπάρχουν δυο επιλογές.
Η μια να χορεύουμε ανέμελοι στους ήχους της ορχήστρας, όπως λέγεται ότι έκαναν οι επιβάτες του Τιτανικού καθώς το πλοίο βούλιαζε.
Και η άλλη να δράσουμε και να διασώσουμε ό,τι έχει απομείνει.
