-Μπορεί να έχουν περάσει και είκοσι χρόνοι που βρέθηκα ως ταξιδιώτης στο Παρίσι . Είχα και μια φωτογραφική μηχανή κρεμασμένη στο λαιμό μου ( το iphone τότε ήτανε νήπιο σε φωτο-ϊκανότητες) και κάθε τόσο, δηλαδή συνέχεια, φωτογράφιζα τα τόσα εντυπωσιακά που έβλεπα στη πόλη του φωτός ! Εκεί φωτογράφισα και πινακίδες που έγραφαν ένα κείμενο με τίτλο Histoire de Paris, μάλιστα μια φωτό μπροστά στην άκαφτη τότε Παναγία των Παρισίων. Είχα ρωτήσει θυμάμαι τον συνοδό μας τι γράφουν (αφού γνώριζα μόνο «ελληνοπρεπή» γαλλικά) και μου εξήγησε ότι περιγράφουν την ιστορία του σημείου εκείνου ή του μνημείου μπροστά στο οποίο βρισκόταν.
-Student History, (σπούδασε ιστορία) μου απάντησε χαμογελώντας ελπίζοντας σε κάποια αγγλογλωσική μου παιδεία …
- Στη φωτό αυτή έπεσε πρόσφατα η ματιά μου στην αποσπερίδα με το δάσκαλο Γιώργο ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗ, που μαζί με το Γιάννη ΕΡΓΑΖΑΚΗ και τον αείμνηστο Γιάννη ΚΑΡΑΒΑΛΑΚΗ επιμελήθηκαν των κειμένων του πρώτου οδηγού επισκέπτη του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου , (όταν ήμουν δήμαρχος) και έγινε η αιτία να αρχίσει η κουβέντα , για το Μώρο ! Πάντα η κουβέντα με τον δάσκαλο Γιώργο ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
-Ας «σπουδάσουμε ιστορία» λοιπόν ή ακριβέστερα να κάνουμε μια μικρή υπενθύμιση στοιχείων πολλών σημαντικών κειμένων της Ιστορίας και ερευνών που έχουν δημοσιευτεί και αναδημοσιευτεί από επιμελείς Λασιθιώτες και ιδιαίτερα από Αγιοργιώτες, όπου υπάρχει και το τοπονύμιο «στου Μώρου», νοτιοανατολικά του χωριού .
Ο συντοπίτης μου Μιχάλης ΚΑΣΣΩΤΑΚΗΣ ερμηνεύει στο λεξικό του τη λέξη «μώρος» και της αποδίδει και τη Λατινική ερμηνεία της λέξης murus -ri που σημαίνει τοίχος (ακίνητος τοίχος). Αυτή η ερμηνεία φαίνεται πως κυριαρχούσε στο Λασίθι για τη λέξη « Μώρος» και αφορούσε τον εκπρόσωπο της Γαληνοτάτης ( Βενετίας ), που ακίνητος σαν άγαλμα, βλοσυρός και παγερός, παρακολουθούσε και επόπτευε τη παράδοση και το ζύγισμα του σιταριού από τους καλλιεργητές του Λασιθιώτικου κάμπου , για λογαριασμό των Ενετών .
Τα βιβλία γράφουν πως μετά το 1546 οι Ενετοί μοίρασαν το Λασίθι στους Ναυπλιώτες και Μονεμβασιώτες και άρχισε η συστηματικότερη καλλιέργεια των σιτηρών στο οροπεδιο Λασιθίου για λογαριασμό του στόλου της Γαληνοτάτης , αφού το αποψίλωσαν από την τεράστια βλάστηση που είχε αναπτυχθεί τους δυο αιώνες απαγόρευσης κατοίκησης του Λασιθίου .
-Ένας πρόχειρος υπολογισμός για την παραγωγή τότε της περιοχής είναι : 25.000 στρέμματα αντιστοιχούν σε 11.000 «μουζούρια» (μονάδα μέτρησης της εποχής ), επί 17 οκάδες παραγωγή το κάθε μουζούρι , μας κάνουν 187.000 οκάδες περίπου συνολική παραγωγή.
Όπως είναι γνωστό , το Λασίθι ήταν μόνιμος πονοκέφαλος με τις επαναστάσεις των κατοίκων του εναντίον των κατακτητών , αιτία για την οποία απαγορεύτηκε η κατοίκηση του για διακόσια και πλέον χρόνια (1284-1514) επί ποινή θανάτου για όσους έμπαιναν στο κάμπο και κοψίματος των ποδιών για τους κρυπτόμενους επαναστάτες στα γύρω βουνά ( με περιορισμένες χρονικά χαλαρότητες των απαγορεύσεων) !
Από «του Μώρου», λοιπόν όπου υπήρχαν οι αποθήκες των σιτηρών του οροπεδίου, μεταφέρονταν στην αποθήκη «Φούντικο» της Γαληνοτάτης μέσω της πύλης Βολτόνε, ( η φωτό από το διαδίκτυο ), κάπου εκεί στο πενήντα (50) τετράγωνο του Ηρακλείου, όπου η παλιά Τροχαία ήταν κτισμένη πάνω στα τείχη . Από αυτό το σιτάρι παρασκευάζονταν οι «γαλέτες» για τα πληρώματα του στόλου της Γαληνοτάτης που έκανε ανεφοδιασμό στην Κάντια .
-Προφανώς και δεν κάνω ιστορική «διάλεξη» εδώ,
(άλλοι έχουν τις ικανότητες και την υποχρέωση), όμως προτείνω έμμεσα Studend History με την εφαρμογή της ιδέας των πινακίδων του Παρισιού με σύντομες ιστορικές περιγραφές σημείων ενδιαφέροντος (όπου δεν υπάρχουν, γιατί η Αρχαιολογία κάνει καλά τη δουλειά της και υπάρχουν αρκετές .) Η εφαρμοσμένη ήδη (και στη πόλη μας) πρακτική αναγραφής πληροφοριών πχ σε ονοματοδοσίες δρόμων ( όπου υπάρχουν …) είναι ιδιαίτερα σημαντική και νομίζω αποτελεί και εκδήλωση σεβασμού στους επισκέπτες του τόπου μας .
Μάης 2024
Γιώργος Μηλιαράς
