Μπορεί η Περιφέρεια Κρήτης να κάνει εξωτερική πολιτική;

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ (*)

«Από το χωριό μου βλέπω όσο σύμπαν φαίνεται από τη γη

Γι’ αυτό το χωριό μου είναι μεγαλύτερο όσο οποιοδήποτε άλλο μέρος,

Γιατί εγώ έχω το μέγεθος αυτού που βλέπω». (1)

Το ερώτημα του τίτλου της παρούσας επιφυλλίδας δεν είναι ρητορικό. Είναι πέρα για πέρα επίκαιρο και αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα. Στριφογυρίζει στο μυαλό μου συνεχώς από τον περασμένο Δεκέμβριο 2023, τότε που η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Κρήτης, απεκδυόμενη των ιστορικών της ευθυνών και του ρόλου της, και πιεζόμενη ασφυκτικά και στην κυριολεξία «με το πιστόλι στον κρόταφο», από αυτοχριζόμενους προστάτες του περιβάλλοντος και του κρητικού τοπίου -με DNA μόνιμης επαναστατικής γυμναστικής-, προχώρησε στην απόρριψη με παρατηρήσεις, του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης των Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων (ΕΠΑΥΑΠ) σε θαλάσσιες περιοχές της ανατολικής Κρήτης, αφού γνωμοδότησε αρνητικά για τη σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που αφορούσε τα έξι προτεινόμενα θαλάσσια πολύγωνα, όλα στις θάλασσες του νομού Λασιθίου, στα πλαίσια του ευρύτερου εθνικού σχεδίου.

Για τους παρακολουθούντες εκ του σύνεγγυς της επικαιρότητα στην Κρήτη, οι αντιδράσεις ξεκίνησαν με δεικτική αρθρογραφία μόνιμου ειδικού συνεργάτη του Περιφερειάρχη Κρήτης (sic), αμέσως μετά την ανάρτηση της ΣΜΠΕ για δημόσια διαβούλευση. Τη σκυτάλη αμέσως μετά πήρε το ίδιο ημερήσιο έντυπο της ανατολικής Κρήτης που ανέλαβε ως άλλος αυτοχριζόμενος και ex officio υπερασπιστής του Λασιθίου, εργολαβικά και σε ημερήσια βάση, τη στοχοποίηση του ΕΠΑΥΑΠ καθοδηγώντας με τα γνωστά λαϊκιστικά επιχειρήματα καταστροφής του τόπου, εξεγερμένους πολίτες και λοιπούς χαμηλόβαθμους θεσμικούς κοινωνικούς εταίρους που σ’ ένα κρεσέντο λαϊκισμού, επισφράγισαν τον εξ αρχής κλεφτοπόλεμο που ξεκίνησε από το ιδιαίτερο γραφείο του Περιφερειάρχη για την ανατροπή του εθνικού προγράμματος για την Κρήτη.

Ο προβληματισμός που αναδύεται εξ αρχής είναι βέβαια για την αναγκαιότητα και τη σκοπιμότητα παραπομπής από το ίδιο το ΥΠΕΝ του συγκεκριμένου στρατηγικού προγράμματος που άπτεται καθαρά των εθνικών συμφερόντων, της ασφάλειας και της κυριαρχίας της χώρας μας, σε μια επιτροπή που συνήθως γνωμοδοτεί για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μικρών ξενοδοχείων, ποιμνιοστασίων και ελαιουργείων στη μεγαλόνησο, είναι πασιφανής. Η τακτική σκοπιμότητα, πήγαζε φαντάζομαι, μόνο και μόνο, από τη διοικητική υποχρέωση των κανόνων της δημοκρατίας, χωρίς καμιά φυσικά δέσμευση για τους εθνικούς σχεδιασμούς, που για το συγκεκριμένο θέμα έχουν μόνον γεωπολιτική και δευτερευόντως περιβαλλοντική ανάγνωση.

Οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν πια, μια από τις πλέον  ελπιδοφόρες προοπτικές αύξησης της μελλοντικής παραγωγής ενέργειας κατά τα προσεχή έτη, κατά τρόπο που ανταποκρίνεται στους στόχους απανθρακοποίησης της Ευρώπης και στην αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης ενέργειας με οικονομικά προσιτό τρόπο. Είναι γνωστά και στις πέτρες αυτά. Οι ωκεανοί, οι θαλάσσιες λεκάνες της Ευρώπης και τα ελληνικά αρχιπελάγη διαθέτουν τεράστιο δυναμικό, που μπορεί να αξιοποιηθεί με βιώσιμο και περιβαλλοντικά ορθό τρόπο, παράλληλα με άλλες οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες. 

Η χώρα μας διαθέτει από τις μεγαλύτερες υπεράκτιες δυναμικές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ελληνικές θάλασσες με τα μοναδικά νησιωτικά συμπλέγματά τους, την αιγιακή πολυνησία με τα εκτεταμένα αναπτύγματα των ακτών τους είναι από τις πιο πλεονεκτικές στην Ευρώπη για την αναδυόμενη βιομηχανία του υπεράκτιου ανέμου που απαντάει στις νέες προκλήσεις της ανθρωπότητας και φυσικά σε όλους εκείνους που τη διαβάλλουν, αλλά συνάμα δεν θέλουν να επιστρέψουν στην εποχή των λύχνων του Ησιόδου. Το εκτυφλωτικό φως, οι γαλάζιες θάλασσες και ο άνεμος ήταν, είναι και θα είναι τα φυσικά και μεταφυσικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. «Άνεμοι γέροντες γενειοφόροι, των παλαιών μου θαλασσών φρουροί και κλειδοκράτορες» (2) και «σημάντορες άνεμοι που ιερουργούνε» (3) έγραψε στα στιχάκια της μεταφυσικής του μέθης ο ποιητής του Αιγαίου και του ελληνικού φωτός. 

«Μια μέρα οι θάλασσες αυτές θα εκδικηθούνε» (4)

Ζούμε σ’ έναν κόσμο και σ’ έναν περίγυρο που όχι απλά δεν είναι μια απασφαλισμένη γεωπολιτική χειροβομβίδα, αλλά στον πολύ κοντινό  μας περίγυρο βιώνουμε το συνεχές κροτάλισμα των όπλων. Βιώνουμε συνεχείς και παρατεταμένους, πρωτόγνωρους στην αγριότητα τους αιματηρούς πολέμους και  ευθείες απειλές και αμφισβητήσεις κατά της εθνικής μας κυριαρχίας από τον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό της Τουρκίας. Μόνη λύση απέναντι σε όλα αυτά είναι η συμπόρευση της χώρας με ισχυρές συμμαχίες και η μετατροπή της σε έναν υπολογίσιμο μελλοντικό ενεργειακό παίκτη της περιοχής που θα τροφοδοτεί με πράσινη ενέργεια την Ευρώπη, υλοποιώντας ταυτόχρονα το μεγάλο στοίχημα της πράσινης μετάβασης και της απεξάρτησης της Γηραιάς Ηπείρου από τα ορυκτά καύσιμα και τη Ρωσία.

Για όλους αυτούς τους λόγους, οι σχεδιαζόμενες θαλάσσιες ενεργειακές υποδομές θα καταστήσουν τη χώρα μας ως ένα δυναμικό παίχτη της ανατολικής Μεσογείου και της Ευρώπης και λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής της θέσης, στην πράσινη ενεργειακή μετάβαση αλλά ταυτόχρονα θα συνδράμουν αθροιστικά ως παράγοντες ισχύος της εθνικής ασφάλειας και κυριαρχίας στα ελληνικά αρχιπελάγη, που συστηματικά και με οργανωμένο σχέδιο αμφισβητούνται μόνιμα από τους εξ ανατολών γείτονες, ανεξάρτητα από τη λεοντή φιλίας που ενίοτε ενδύονται. 

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Λίγο καιρό πριν η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Περιφέρειας απορρίψει το ΕΠΑΥΑΠ για την Κρήτη, το «ελληνικό» WWF κατήγγειλε τη χώρα μας με παρέμβασή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) όπου λίγο πολύ ζήτησε την τιμωρία της γιατί μετά την παρέλευση της σχετικής προθεσμίας (Μάρτιος 2021),  εκείνη δεν προχώρησε όπως είχε υποχρέωση στη θεσμοθέτηση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) που αναφέρεται στη θέσπιση και χωροθέτηση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων και στη συνεργασία μεταξύ γειτονικών κρατών σύμφωνα και με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. 

Τη σύμβαση την έχουν κυρώσει όλα τα μέλη της Ε.Ε. και η ίδια η Ε.Ε. ως διεθνής οργανισμός. Έτσι τα ΘΧΣ συνδέονται επί της ουσίας με αποφάσεις για το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Η ΑΟΖ αποτελεί μείζον θέμα, διότι οι ενεργειακές εγκαταστάσεις παγκοσμίως αναπτύσσονται σε ΑΟΖ, πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης. Κοινό χαρακτηριστικό σήμερα για όλες τις χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα είναι ότι θα αξιοποιήσουν τις ΑΟΖ τους για την ανάπτυξη ΥΑΠ. 

Μετά και την καταγγελία του «ελληνικού» WWF η Ε.Ε. παρέπεμψε τη χώρα μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Τι σχέση όμως έχει η απορριπτική απόφαση της Περιφέρειας Κρήτης με τα καρφώματα της χώρας μας στην Ε.Ε. τα οποία εσχάτως έχουν υιοθετηθεί και επικαιροποιηθεί από τη γείτονα, εκφράζοντας ρητά ευθείες απειλές εναντίον της (casus belli) σε περίπτωση ανάπτυξης θαλάσσιων οικονομικών δραστηριοτήτων στα ελληνικά αρχιπελάγη;

Για τους ανυποψίαστους φυσικά και δεν σχετίζονται, ωστόσο όμως διαπερνώνται από το ίδιο νήμα της πολιτικής αφέλειας και του ενδοτισμού. 

Αφορμή για τις σκέψεις αυτές ήταν οι προ ολίγων εικοσιτετραώρων δηλώσεις του αρμόδιου αντιπεριφερειάρχη Περιβάλλοντος στις οποίες εκφράζει την άποψη ότι «είναι λάθος το υπουργείο να προχωρά το σχετικό σχέδιο για τα ΥΑΠ στην Κρήτη χωρίς να ενημερώνει την Περιφέρεια». Προφανώς και το υπουργείο δεν κάνει την ίδια ανάγνωση που κάνουν στην Περιφέρεια, αφού ο θέμα του  ΘΧΣ για τη χώρα μας έχει πρωτίστως (και πολύ ορθά) γεωπολιτικό και στρατηγικό περιεχόμενο και όχι περιβαλλοντική ανάγνωση όπως θα ήθελε η Περιφέρεια Κρήτης για να εξακολουθεί να παίζει το ανέξοδο παιχνίδι του λαϊκισμού και των τζάμπα εντυπώσεων. Τα επικίνδυνα παιχνίδια αμφισβήτησης της ελληνικής ΑΟΖ χρόνια τώρα από την τουρκική διπλωματία και οι επανειλημμένες προσπάθειες από την Άγκυρα για δημιουργία τετελεσμένων στα δικαιώματά μας στα ελληνικά αρχιπελάγη δεν αφήνουν περιθώρια περιβαλλοντικής ανάγνωσης του εθνικού σχεδίου ανάπτυξης των ΥΑΠ.

Είναι εξοργιστικό να εργαλειοποιείται από την Περιφέρεια Κρήτης ένα εθνικό σχέδιο που άπτεται της ίδιας της εθνικής ασφάλειας. 

Και επειδή στην πολιτική η διαχείριση των συμβολισμών είναι το πρώτιστο ζήτημα, μαζί με την αναγκαιότητα να είμαστε πρώτα ωφέλιμοι και μετά αρεστοί, η Περιφέρεια Κρήτης που εμμένει στον ολισθηρό δρόμο που διάλεξε ήδη με την απόφαση του περασμένου Δεκεμβρίου για το θέμα, θα πρέπει να ανακρούσει πρύμνα και να υιοθετήσει τους εθνικούς σχεδιασμούς χωρίς αστερίσκους για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην Κρήτη, πριν η γαλάζια πατρίδα του Ερντογάν υιοθετήσει στη φαρέτρα της τα επιχειρήματα της Πλατείας Ελευθερίας του Ηρακλείου. Το να βρεθείς άθελά σου στη λάθος πλευρά της Ιστορίας είναι μια πολύ επώδυνη και δύσκολη κηλίδα, που στην ελληνική γλώσσα εκφράζεται με άλλη λέξη. Άλλωστε το mea culpa στην πολιτική δεν είναι ντροπή. Ας το τολμήσουν λοιπόν. Ιδού η Ρόδος…

(1) Fernando Pessoa, «Τα ποιήματα του Alberto Caeiro», ο μεταφυσικός μηχανικός

(2), (3), (4) Από την ποίηση του Ο. Ελύτη

(*) Ο κ. Κωστής Ε. Μαυρικάκης είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ και μελετητής έργων και δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.