Με τις χάρτινες φτερούγες των πρώτων μας βιβλίων

Του Θανάση Γιαπιτζάκη

      Μεγάλες εντυπωσιακές εικόνες, στρογγυλά καλαίσθητα γράμματα. Ένας κόσμος ολόκληρος, για τα παιδικά μας μάτια. Αλλά από τότε, πέρασε καιρός. Πέρασε καιρός ακόμα και για τα μικρά παιδιά - που είναι μικρά σήμερα. Τα δικά μας παλιά παιδικά βιβλία δεν τα αντιπροσωπεύουν πιά. Με τα νέα τους ερεθίσματα της ηλεκτρονικής τους εποχής τα σημερινά παιδιά αγκαλιάζουν, με μια αβεβαιότητα σαν των μεγάλων, έναν κόσμο άγνωστο - και όχι τόσο συναρπαστικό όπως στα δικά μας πρώτα χρόνια. Δεν είναι θέμα γνώσης και χρόνου πίστωσης, αλλά θέμα επίγνωσης. Και μιας χρόνιας διαπίστωσης ότι τα παιδιά παραμένουν παιδιά.  

      Σε αυτόν λοιπόν τον κόσμο των μικρών, που όσο και ν’ αλλάζει, τίποτα δεν αλλάζει, τόλμησε κάποιος κάποτε να ρίξει ένα διαφορετικό φως. Το αμυδρό φως του κόσμου των μεγάλων. Την σχισμή που άνοιξε, για να περνάει αυτό το φως, για να μπορούν τα χθεσινά παιδιά να σκύβουν στα παραμύθια των τωρινών παιδιών, να θυμούνται την ξεχασμένη τους αθωότητα, αλλά και για να κάνει τα τωρινά παιδιά να χύνουν τα πρώτα τους δάκρυα για τις άγνωστες σ’ αυτά θλίψεις των μεγάλων, τη σχισμή αυτή την είπανε «Τα Παραμύθια του Άντερσεν».  



Έτσι καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, στη γενέθλια μέρα του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Το ξεκίνημα του εορτασμού έγινε πριν εξηνταέξη σχεδόν χρόνια, το 1966, τότε που πέθανε ένας άλλος μεγάλος παραμυθάς, ο Γουώλτ Ντίσνεϋ. Τον εορτασμό του Παιδικού Βιβλίου τον καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα (Ιnternational Board on Books for Young People - ΙΒΒΥ). Κι από τότε, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της Οργάνωσης αυτής παίρνει αλφαβητικά τη σειρά του, αναλαμβάνοντας να ετοιμάσει ένα μήνυμα και μια αφίσα. Αυτά τα δύο διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων αλλά και το ζητούμενο στην σημερινή εποχή, την ανάγνωση. Ενθαρρύνοντας την διεθνή συνεργασία στην ανάπτυξη και στη διάδοση της Παιδικής  Λογοτεχνίας.

 Φέτος, για το 2024, σειρά πήρε το Τμήμα της Ιαπωνίας. Κι έτσι, μετά την περσινή παγκόσμια παρουσία της Ελλάδας με τη συνεργασία του Βαγγέλη Ηλιόπουλου στο κείμενο και της Φωτεινής Στεφανίδη στην αφίσα, το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ δίνει φέτος τη σκυτάλη στο αντίστοιχο τμήμα της Ιαπωνίας.

      Το μήνυμα «Οι ιστορίες ταξιδεύουν πάνω σε φτερά» το έγραψε η συγγραφέας Eiko Kadono, αυτή που είχε παραλάβει το Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 2018 στην Αθήνα, στα πλαίσια του 36ου Διεθνούς Συνεδρίου της ΙΒΒΥ. Είναι γεννημένη στο Τόκιο, το 1935. Σε ηλικία πέντε χρονών έχασε τη μητέρα της. Σπούδασε αμερικανική φιλολογία κι αφού παντρεύτηκε, πήγε με την οικογένειά της στη Βραζιλία, όπου έζησε στο Σαν Πάολο για δυο χρόνια. Στο μακρύ ταξίδι από και προς τη Βραζιλία μπόρεσε να διευρύνει τις γνώσεις της για τις διάφορες χώρες. Αυτές οι εμπειρίες ανέδειξαν την πολυπολιτισμική της στάση. Το πρώτο της βιβλίο εκδόθηκε το 1970 και από τότε δημοσίευσε περίπου 250 βιβλία, που μεταφράστηκαν σε δέκα γλώσσες. Ο Kadono λέει ότι «το να αρχίσεις να διαβάζεις ένα βιβλίο, είναι σαν να ανοίγεις μια πόρτα σε έναν διαφορετικό κόσμο. Δεν κλείνει στο τέλος της ιστορίας, μια άλλη πόρτα περιμένει πάντα εκεί για ν’ ανοίξει. Οι άνθρωποι θ’ αρχίσουν να βλέπουν τον κόσμο με διαφορετική ματιά, πολύ μετά την ανάγνωση μιας ιστορίας, που είναι η αρχή κατά μία έννοια. Και νομίζω ότι αυτό είναι η αληθινή απόλαυση της ανάγνωσης».



Το εικαστικό μέρος της αφίσας ανήκει στη Nana Furiya. Η εικονογράφος Nana Furiya γεννήθηκε το 1961 στο Τόκιο. Σπούδασε χαρακτική με τον καθηγητή Dušan Kállay στην Ακαδημία Καλών Τεχνών και Σχεδίου της Μπρατισλάβα. Από το 1992 διαμένει στη Σλοβακία. Οι δραστηριότητές της κυμαίνονται από την εικονογράφηση βιβλίων με εικόνες έως τη ζωγραφική και τη χαρακτική. Έχει εικονογραφήσει ερισσότερα από εξήντα βιβλία - και για μερικά, έχει γράψει και τα κείμενα. Τα έργα της έχουν δημοσιευθεί στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Κίνα, την Ταϊβάν και τις Η.Π.Α. Έχει κερδίσει το βραβείο Graphic Association στην Triennale Exlibris της Μπρατισλάβα το 1996, τη «Χρυσή Πένα» στη Διεθνή Μπιενάλε του Βελιγραδίου και το Gozan Encouragement for Illustration Prize το 2006. 



Παιδική ευαισθησία της Nana Furiya

     Ας δούμε λοιπόν, σε μετάφραση, το μήνυμα της Eiko Kadono:

      «Οι ιστορίες ταξιδεύουν πάνω σε φτερά, λαχταρώντας ν’ ακούσουν το χαρούμενο χτύπο της καρδιάς σας. Είμαι μια ιστορία που ταξιδεύει. Πετάω παντού. (Stories travel, riding on wings, longing to hear the joyful beat of your heart. I’m a traveling story. I fly anywhere). Με τα φτερά του ανέμου ή τα φτερά των κυμάτων, ή καμιά φορά και με τα μικροσκοπικά φτερά της άμμου. Πετάω, βέβαια, και με τα φτερά των αποδημητικών πουλιών. Ακόμα και με τα φτερά των αεροπλάνων. Στέκομαι δίπλα σου. Γυρίζω τις σελίδες για να σου πω μια ιστορία, εκείνη που θέλεις ν’ ακούσεις. Θα σου άρεσε μια παράξενη και θεσπέσια ιστορία; Ή τι θα έλεγες για μια λυπητερή, μια τρομακτική ή μια αστεία; Αν δεν έχεις διάθεση να την ακούσεις τώρα, δεν πειράζει. Όμως ξέρω πως κάποια μέρα θα θέλεις. Όταν θα θέλεις, λοιπόν, φώναξε: «Ιστορία που ταξιδεύεις, έλα! Κάθισε δίπλα μου!». Κι αμέσως θα πετάξω κοντά σου. Έχω τόσες ιστορίες να μοιραστώ! Τί θα έλεγες για την ιστορία ενός μικρού νησιού που βαρέθηκε τη μοναξιά του, έμαθε να κολυμπάει, κι αποφάσισε να βρει έναν φίλο; Ή για την ιστορία μιας παράξενης νύχτας, όταν παρουσιάστηκαν δύο φεγγάρια; Ή για τη νύχτα που χάθηκε ο Άη Βασίλης; (Santa Claus) Ω! Μπορώ ν’ ακούσω την καρδιά σου! Χτυπάει όλο και πιο γρήγορα! Ταπ ταπ, τίκι τακ, τικ τοκ, τικ τικ τακ! (Flitter-flutter, thumpity-thump, pitter-patter, bumpety-bump). Η ιστορία που ταξιδεύει πήδηξε μέσα σου κι έκανε την καρδιά σου να χτυπάει δυνατά. Τώρα θα γίνεις κι εσύ μια τέτοια ιστορία, ανοίγοντας τα φτερά σου να πετάξεις. Και έτσι, μια ακόμα ιστορία που ταξιδεύει, γεννιέται».