Κράτος, Δημόσια Διοίκηση και κομματικός εναγκαλισμός

Του Γιώργου Τσικνάκη

Η μεγαλύτερη παθογένεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι ο σφικτός εναγκαλισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης ως σύνολο στο κόμμα που κερδίζει τις εκλογές και ασκεί την εξουσία με την εφαρμογή πελατειακών σχέσεων και εξυπηρετήσεων.  Αυτή η πολιτική τακτική και πρακτική δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά παρά τις επανειλημμένες κατά καιρούς από διαδοχικές κυβερνήσεις εξαγγελίες και διαβεβαιώσεις. 

Η  Εισαγγελία διαφθοράς της Βιέννης παρέπεμψε τον Σεμπάστιαν Κούρτς,  πρώην νεότερο Καγγελλάριο της Αυστρίας,  να δικαστεί γιατί είπε ψέματα το 2020 ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής που διερευνούσε αν είχε παρέμβει για τον διορισμό δικού του ανθρώπου, του Τόμας Σμιτ, στη θέση του επικεφαλής δημόσιας εταιρείας χαρτοφυλακίου.  Η δίκη άρχισε στις 18 Οκτωβρίου 2023 και δεν αναμένεται να τελειώσει αρχές του νέου έτους 2024.  Υπενθυμίζεται ότι ο Σεμπάστιαν Κούρτς εκτινάχθηκε στο πολιτικό στερέωμα της Αυστρίας και εξαφανίστηκε το 2021 λόγω σκανδάλων στη διακυβέρνηση του.   

Ανάλογη παραπομπή στην Ελλάδα είναι αδιανόητη.  Στη χώρα μας οι αντίστοιχοι διορισμοί αποτελούν προνόμιο όχι μόνο του Έλληνα πρωθυπουργού, αλλά ακόμη και αρμοδίων ή αναρμοδίων υπουργών ή άλλων κομματικών στελεχών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις επιχειρούν να αναμειγνύονται με άμεσες ή έμμεσες υποδείξεις, ακόμη και στις ανεξάρτητες αρχές που θεσπίστηκαν και ιδρύθηκαν επί κυβερνήσεων Κώστα Σημίτη, ακριβώς για να διασφαλίσουν την μη ανάμειξη της εκάστοτε Κυβέρνησης και του Κόμματος που ασκεί τη διακυβέρνηση της χώρας από παρεμβάσεις που καταλύουν και παραβιάζουν τις αρχές της αντικειμενικότητας, της ισότητας, της ισονομίας και της ίδιας δημοκρατικής λειτουργίας του Κράτους..

Η Νέα Δημοκρατία είχε στο πρόγραμμα της για τις εκλογές του 2004 την κατάργηση των ΚΕΠ  (κέντρων εξυπηρέτησης Πολιτών) που είχαν ιδρυθεί από την Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, γιατί λειτουργούσαν στα πλαίσια των Δήμων και των Νομαρχιών και ήταν εκτός επιρροής της Κεντρικής Κυβέρνησης. Ο αρμόδιος υφυπουργός Εσωτερικών Απόστολος Ανδρεουλάκος, αφού αφενός κατανόησε και αποδέχτηκε την χωρίς διακρίσεις πολύπλευρη προσφορά των ΚΕΠ και αφετέρου και κυρίως αφού αντιλήφθηκε και φοβήθηκε ότι οι αντιδράσεις θα ήταν μεγάλες και το πολιτικό κόστος αναπόφευκτο δεν προχώρησε στην κατάργηση τους.  Η καθημερινή λειτουργία των ΚΕΠ, οι αρμοδιότητες των οποίων έχουν διευρυνθεί πολύ, έχει αποδείξει ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα αθόρυβη επανάσταση στην γρήγορη, αποτελεσματική και δωρεάν εξυπηρέτηση του κάθε πολίτη.

Αποδείξεις της τακτικής και της τάσης συγκέντρωσης και αφαίρεσης της εξουσίας και των αρμοδιοτήτων από τους Δήμους και τις Περιφέρειες στην Κεντρική Εξουσία βρίσκονται στις κυβερνητικές αποφάσεις, πολύ περισσότερο των Κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας, να αφαιρούν αρμοδιότητες από Δήμους και Περιφέρειες και να τις υπαγάγουν στα Υπουργεία.   Η τάση αυτή χαρακτηρίζει κυρίως και προεχόντως αποφάσεις που έχουν να κάνουν με διορισμούς υπαλλήλων και τη διανομή και διαχείριση πόρων και γενικά χρηματοδοτήσεων.  Και πάνω από όλα και όλους το Επιτελικό Κράτος  στο Μέγαρο Μαξίμου.

Τελευταία ενδεικτικά παραδείγματα:

Πρώτον η κατάργηση όλων των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και η ίδρυση κεντρικών φορέων διαχείρισης υδάτων ανά Περιφέρεια.  Στην Κρήτη π.χ. καταργούνται όλες οι ΔΕΥΑ και προβλέπεται η ίδρυση ενός φορέα για όλη την Κρήτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον προγραμματισμό, τις μελέτες, την διαχείριση των υδάτινων πόρων και το υπάρχον προσωπικό των ΔΕΥΑ. Και διερωτώνται οι πολίτες.  Πρόκειται μόνο για συνένωση των ΔΕΥΑ ή για προάγγελο της ιδιωτικοποίησης των υδάτινων πόρων και πώλησης των;  Φοβάμαι το δεύτερο.

Δεύτερον η κατάργηση της αναπτυξιακής εταιρείας του Δήμου Αθηναίων με την επωνυμία «ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ Α.Ε.» με πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου τον Δήμαρχο της Αθήνας και η αντικατάσταση της με την ίδρυση νέας εταιρείας με την επωνυμία «ΑΝΑΠΛΑΣΗ Α.Ε.»  με αρμοδιότητα για όλη την Ελλάδα, στο Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας δεν θα συμμετέχει ούτε ως μέλος ο νέος Δήμαρχος της Αθήνας.  Ποιός λογικός και αντικειμενικός πολίτης μπορεί να πιστέψει ότι αυτό δεν έγινε μόνο και μόνο επειδή έχασε απρόσμενα τις δημοτικές εκλογές ο ανιψιός του Πρωθυπουργού και αρεστός της Κυβέρνησης της Ν.Δ. Κώστας Μπακογιάννης και τις κέρδισε ο νέος Δήμαρχος Χάρης Δούκας, τον οποίο δεν μπορεί να ελέγξει το επιτελικό Κράτος του Μαξίμου;        Ασφαλώς ουδείς.  Και ασφαλώς καμία σημασία δεν έχει για τις ποιες ήταν οι προθέσεις του Μαξίμου, εάν τελικά μετά τις καθολικές σφοδρές αντιδράσεις αλλάξει η ρύθμιση και «επιτραπεί» κατά παραχώρηση στο Δήμαρχο Αθηναίων η συμμετοχή του στο Δ.Σ. της «ΑΝΑΛΑΣΗ Α.Ε.».   Για την ιστορία ο Ν. 4539/2018 που ίδρυσε την «ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ Α.Ε.» δεν προέβλεπε πρόεδρο το Δήμαρχο της Αθήνας.   Για προφανείς λόγους μετά την εκλογή του Κώστα Μπακογιάννη ως Δήμαρχος Αθήνας, ήλθε ο Ν. 4663/2020 και προέβλεψε στο άρθρο 59 ως Πρόεδρο της εταιρείας τον Δήμαρχο της Αθήνας, δηλαδή τον Κώστα Μπακογιάννη.  

Όλα αυτά τη στιγμή που αντίθετα αποκεντρώνει αρμοδιότητες που είναι συνδεδεμένες με υποχρεώσεις, χωρίς την αντίστοιχη εξασφάλιση των πόρων για την εκπλήρωση τους.

Η παραπάνω Κυβερνητική τακτική και πολιτική της Κυβέρνησης της Ν.Δ.,  της πολυπληθέστερης κυβέρνησης που είχε ποτέ η Ελλάδα, αλλά και οποιαδήποτε άλλη χώρα, η οποία αριθμοί 64 Υπουργούς, Αναπληρωτές Υπουργούς και Υφυπουργούς, εκ των οποίων 18 εξωκοινοβουλευτικοί,  υποδηλώνει άκρατη αλαζονεία, αυταρχισμό και καθεστωτισμό. Η πολιτική του Πρωθυπουργού και της ευρύτερης οικογένειας του  που διακατέχεται από αλαζονεία, αυταρχισμό και πολιτική λαιμαργία για την εξουσία βρίσκει πρόσφορο έδαφος γιατί όπως δείχνουν τα δημοσκοπικά ευρήματα δεν φαίνεται να έχει αντιπολίτευση ικανή να την απειλήσει.  Δημιουργεί όμως ευρεία απογοήτευση και δυσαρέσκεια στην κοινωνία, η οποία αναζητά εκφραστές μιας εναλλακτικής πολιτικής.

Οφείλουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης να διαμορφώσουν και αναδείξουν κοινωνικά αιτήματα και αναγκαιότητες για τα φλέγοντα προβλήματα της καθημερινότητας, της ακρίβειας, της παιδείας, της υγείας, της ασφάλειας και να επεξεργαστούν τεκμηριωμένες προτάσεις για τη λύση τους.  Τις προτάσεις αυτές οφείλουν να επικοινωνήσουν κατανοητά και πειστικά στους πολίτες, να διεγείρουν το ενδιαφέρον τους, να προσελκύσουν  και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους,   ώστε να αποτελέσουν πειστική εναλλακτική πρόταση στις επόμενες εκλογές όποτε αυτές γίνουν.

Και μια ευχή στο τέλος του 2023: Να είναι το έτος 2024 καλύτερο, με Υγεία για όλους, Ειρήνη, Αλληλεγγύη, Ευαισθησία και Αισιοδοξία.

*Ο Γιώργος Τσικάκης είναι Δικηγόρος, π. Γραμματέας Π.Ε. ΠΑΣΟΚ Κρήτης