Η Τουρκία από τη σκοπιά του Ευρωκοινοβουλίου

Του Νίκου Ανδρουλάκη

Ψηφίστηκε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η ετήσια Έκθεση Προόδου για τις Ενταξιακές Διαπραγματεύσεις της Τουρκίας. Η έκθεση αποτελεί κόλαφο για την Τουρκία μια και τεκμηριώνει πλήρως την οπισθοδρόμηση της σχεδόν σε όλο το εύρος των πολιτικών κριτηρίων ένταξης. Από τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι τις σχέσεις καλής γειτονίας, η Τουρκία όχι μόνο δεν κατέγραψε πρόοδο τη χρονιά που πέρασε αλλά έκανε και σημαντικά βήματα προς τα πίσω.

Η Έκθεση περιλαμβάνει και μια σειρά από τροπολογίες που είχα καταθέσει, από κοινού με άλλους ευρωβουλευτές, στα πλαίσια των καθηκόντων μου ως μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Με τις συγκεκριμένες τροπολογίες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά από την Τουρκία να τερματίσει τις παραβιάσεις του Ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων καθώς και να σεβαστεί την εδαφική ακεραιότητα των γειτονικών της χωρών. Ζητείται επίσης η κύρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και βεβαίως η άμεση άρση του casus belli προς τη χώρα μας. Ακόμη γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στην προστασία της Ελληνικής μειονότητας.

Συγκεκριμένα καλεί την Τουρκική Κυβέρνηση να άρει όλα τα εμπόδια στη διαχείριση των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων (βακούφια), στην εκπαίδευση, τον ορισμό και στη διαδοχή του κλήρου, ζητά την επαναλειτουργία της Θεολογικής σχολής της Χάλκης και την αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Τέλος, καλωσορίζει το άνοιγμα του μειονοτικού σχολείου στην Ίμβρο, το οποίο αποτελεί ένα πολύ θετικό βήμα στην διατήρηση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα του νησιού. Ανάλογες τροπολογίες είχα καταθέσει και στην περσινή Έκθεση Προόδου της Τουρκίας οι οποίες όμως δεν είχαν γίνει αποδεκτές.

Αυτό που άλλαξε από πέρσι είναι η σημαντική επιδείνωση στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Φυσικά, ούτε και τα προηγούμενα χρόνια η κατάσταση ήταν ιδανική. Ωστόσο, τότε ακόμα υπήρχε σε ισχύ μια ιδιότυπη ασυλία για την Τουρκία.

Όλοι ήξεραν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονταν, ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί υπολειτουργούσαν και ότι η Τουρκία επιδείκνυε συστηματικά επιθετική συμπεριφορά προς τους γείτονες της.

Τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα όμως ήταν πολύ ισχυρά με αποτέλεσμα να υπάρχει μια συστηματική τάση υποβάθμισης αυτών των ζητημάτων στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Η σημερινή συγκυρία είναι πλέον εντελώς διαφορετική. Ο κ. Ερντογάν έχει βάλει στο στόχαστρο όλους όσους αρνούνται να συνταχθούν μαζί του. Από βουλευτές και προέδρους κοινοβουλευτικών κομμάτων μέχρι διαιτητές ποδοσφαίρου, κανείς δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής.

Όλοι μπορούν να καταλήξουν πρωταγωνιστές σε ένα καφκικό εφιάλτη και στη συνέχεια να εξαφανιστούν μέσα σε ένα δαιδαλώδες δικαστικό σύστημα. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί παρά να απέχει παρασάγγας από το να χαρακτηριστεί ως συμβατή με τα ευρωπαϊκά ιδεώδη και αξίες.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Το δημοψήφισμα που διεξήγαγε ο κ. Ερντογάν πριν από λίγους μήνες όχι μόνο προβλέπει συνταγματικές αλλαγές που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά στιγματίστηκε και από σοβαρές παρατυπίες στη διεξαγωγή της εκλογικής διαδικασίας.

Στις νοτιανατολικές επαρχίες της χώρας εξακολουθεί να μαίνεται ένας ακήρυχτος πόλεμος με τους Κούρδους. Στη Συρία, η εμπλοκή της Τουρκίας έχει πολλές σκοτεινές πτυχές και σίγουρα δεν προμηνύει τίποτα το θετικό για τη πολύπαθη χώρα.

Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πως θα εξελιχθεί η Τουρκία τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, κανένα σενάριο δεν προκαλεί αισιοδοξία. Ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας αποσταθεροποίησης να καταλήξει να είναι τελικά η οικονομία η οποία επιβραδύνθηκε έπειτα από τα περσινά τρομοκρατικά χτυπήματα και την απόπειρα πραξικοπήματος.

Η ανησυχία για την τουρκική οικονομία στα διεθνή κέντρα αποφάσεων είναι πάρα πολύ μεγάλη. Τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση Ερντογάν έχει αποδυθεί σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να αυξήσει τη ρευστότητα. Το σύνολο των δανείων των τραπεζών είναι προς πώληση μέσω τιτλοποιήσεων ενώ το κράτος εγγυάται το 7% του κάθε νέου δανείου.

Αυτή η πολιτική είναι ανεύθυνη και θα λειτουργήσει ως ωρολογιακή βόμβα εάν η οικονομία δεν ανακάμψει. Άλλωστε με αυτόν ακριβώς τον τρόπο ξεκίνησε και η κρίση των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ το 2007.

Αυτή η βαθύτατα προβληματική κατάσταση στη γείτονα ενδέχεται να ενισχύει τον εφησυχασμό ορισμένων κύκλων στη Ελλάδα. Μια τέτοια προσέγγιση θα συνιστούσε στρατηγικό λάθος για τη χώρα μας. Η ιστορία διδάσκει ότι σε περιόδους πολιτικής αστάθειας η Τουρκία δεν είναι εσωστρεφής.

Αντίθετα, έχει τη τάση να εξωτερικεύει τις εσωτερικές πολιτικές κρίσεις με αυξημένη επιθετικότητα προς το γεωπολιτικό περίγυρο της. Απαιτείται λοιπόν εγρήγορση, συντονισμός και σκληρή δουλεία με χαμηλούς τόνους ώστε να μην έχουμε δυσάρεστες εκπλήξεις.