Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη Νέα Προγραμματική Περίοδο

Του Νίκου Γιαλιτάκη*
 

Τις τελευταίες ημέρες μονοπωλεί την επικαιρότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης, η πρόταση για τον νέο εκλογικό νόμο που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο. 

Προφανώς και τις επόμενες ημέρες θα έχουμε τη δυνατότητα να καταθέσουμε τις απόψεις μας γι’ αυτή την αναμενόμενη πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης. Είναι όμως σημαντικό να υπενθυμίσουμε τη θέση όλων ανεξαιρέτως των αυτοδιοικητικών δυνάμεων, που εδράζεται στο ότι προτεραιότητα θα έπρεπε να δοθεί στις σοβαρές μεταρρυθμίσεις και βελτιώσεις που έχει ανάγκη ο θεσμός στη χώρας μας και αφορούν τον πυρήνα της τοπικής δημοκρατίας.

Βασικές μας και κυρίαρχες επιδιώξεις παραμένουν, η Θεσμική Αναβάθμιση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, η Ενδυνάμωση της Τοπικής Αυτονομίας και ο Εξορθολογισμός των οικονομικών και διοικητικών διαδικασιών, πάντοτε επ’ ωφελεία  της τοπικής κοινωνίας.  

Ζητήματα όπως α) το σύστημα διακυβέρνησης, β) οι αρμοδιότητες, γ) η καταστατική θέση των αιρετών, δ) το προσωπικό των ΟΤΑ, ε) η οικονομική διαχείριση και ο εσωτερικός έλεγχος, στ) η εποπτεία και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, παραμένουν μέχρι και σήμερα κορυφαίες προτεραιότητες, προκειμένου η τοπική αυτοδιοίκηση να εκσυγχρονιστεί και να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στον πολίτη, ως εγγύτερος θεσμός της δημόσιας διοίκησης. 

Τους προηγούμενους δύο μήνες και κατά τη διάρκεια των περιφερειακών συνεδρίων που έγιναν με πρωτοβουλία της ΚΕΔΕ, καταγράφηκαν θέσεις και  προτάσεις για όλα αυτά τα θέματα, που μπορούν να αποτελέσουν μια στερεή βάση συζήτησης των φορέων της αυτοδιοίκησης και της κεντρικής κυβέρνησης. 

Παράλληλα όμως με τα διαχρονικά θεσμικά ζητήματα που απασχολούν την Τ.Α., η χώρα μας εισέρχεται το επόμενο διάστημα σε μία νέα προγραμματική περίοδο που τώρα σχεδιάζεται. Το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, μαζί με το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», διαμορφώνουν μία ιστορική συγκυρία μέσω της οποίας μπορεί να αντιστραφεί το δυσμενές κλίμα που έχει διαμορφωθεί, εξαιτίας και της υγειονομικής κρίσης, και να αποτελέσει ένα εφαλτήριο ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών και εν γένει της πατρίδας μας. 

Την τελευταία δεκαετία με την οικονομική και υγειονομική κρίση που μαστίζει τη χώρας μας, οι ΟΤΑ απέδειξαν ότι μπορούν να κρατήσουν την κοινωνία όρθια και ταυτόχρονα να πρωταγωνιστήσουν σε μία αναπτυξιακή επανεκκίνηση. Ζητούμενο λοιπόν είναι η ενεργή συμμετοχή της αυτοδιοίκησης στον αρχικό σχεδιασμό της νέα Προγραμματικής Περιόδου. Η παρουσία των Δήμων σ’ αυτό το στάδιο μόνο προστιθέμενη αποτελεσματικότητα του προγράμματος μπορεί να δώσει, αφού και καλύτερος προγραμματισμός μπορεί να υπάρξει, και μεγαλύτερη ωριμότητα έργων αλλά και πιο στοχευμένη, με βάση τις πραγματικές ανάγκες, αξιοποίηση πόρων. 

Σύμφωνα με το Κοινοτικό Κεκτημένο και τις Κανονιστικές διατάξεις  που στηρίζονται στις αρχές της εταιρικής σχέσης, της επικουρικότητας και της εγγύτητας, είναι αναγκαίο να υπάρξει επιτέλους μια ουσιαστική συνέργεια της Κεντρικής Κυβέρνησης, των Περιφερειών και των Δήμων, όσον αφορά την προετοιμασία, τον σχεδιασμό, την υλοποίηση αλλά και την αξιολόγηση των όποιων Αναπτυξιακών Προγραμμάτων.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης έχουν καταθέσει ήδη τις προτάσεις τους.

Α) Για το Στάδιο Σχεδιασμού Προγραμμάτων προτείνουμε ενδεικτικά:

• Για τα Τομεακά Προγράμματα, τη συγκρότηση ειδικών ομάδων ανά δημόσια πολιτική με τη συμμετοχή εκπροσώπων της ΚΕΔΕ, με προτεραιότητα την ολοκλήρωση των βασικών τεχνικών υποδομών και των δημοτικών κοινωνικών δομών, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση – έξυπνες πόλεις, την αγροτική ανάπτυξη, τις ολοκληρωμένες χωρικές επενδύσεις Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (Ο.Χ.Ε. - Β.Α.Α.).
• Για κάθε Περιφερειακό Πρόγραμμα, τη συμμετοχή των Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων στις Ομάδες Σχεδιασμού Προγράμματος (ανά θεματική) και Στόχων Πολιτικής. 
• Τον θεσμικό εκσυγχρονισμό της Περιφερειακής Επιτροπής Αναπτυξιακού Σχεδιασμού (ΠΕΑΣ), ως κοινού οργάνου κάθε Περιφέρειας με την αντίστοιχη Περιφερειακή Ένωση Δήμων (ΠΕΔ), προκειμένου να διασφαλιστεί ο συντονισμός της περιφερειακής και της τοπικής αναπτυξιακής πολιτικής, χωρίς παρεμποδίσεις και αλληλοεπικαλύψεις στις ανάγκες των κοινωνιών.

Β) Για το Στάδιο Εφαρμογής Προγραμμάτων προτείνουμε ενδεικτικά:

• Την υποστήριξη των Δήμων, ιδιαίτερα των μικρών, με χρηματοδότηση Τεχνικής Βοήθειας αλλά και θεσμοθέτηση δομών τεχνικής και επιστημονικής υποστήριξης σε επίπεδο Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων, για την γενική διοικητική υποστήριξη των Δήμων αυτών. 
• Την θεσμοθέτηση ενός χρονικού προγραμματισμού των Προσκλήσεων για την έγκαιρη ενημέρωση των Δήμων αλλά και τη διαμόρφωση των προσκλήσεων αυτών μέσα από διαρκή διαβούλευση, κατά τη διάρκεια της Προγραμματικής Περιόδου, με τη συμμετοχή της ΚΕΔΕ και των ΠΕΔ.
• Τη δημιουργία λειτουργικών Επιτροπών Παρακολούθησης, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων ως θεσμικά εργαλεία παρατήρησης, παρακολούθησης, καταγραφής και επεξεργασίας προτάσεων (monitoring).

Συμπερασματικά οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, παράλληλα με την αποτελεσματική διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και την επίλυση των καθημερινών ζητημάτων που απασχολούν τις τοπικές μας κοινωνίες, διεκδικούν ως τους οφείλεται να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας, που πρέπει να ακολουθήσει. 

Οι Δήμοι σε συνεργασία με την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και τις τοπικές παραγωγικές δυνάμεις, πρέπει να μετατραπούν από απλούς θεατές του νέου ΕΣΠΑ, σε συνδιαμορφωτές της επόμενης ημέρας για την πατρίδα μας. Έχουν τις προτάσεις, τη γνώση αλλά και τη συσσωρευμένη εμπειρία για να σταθούν αντάξιοι του εθνικού μεταρρυθμιστικού και αναπτυξιακού στοιχήματος. 

Το μήνυμα αυτό απευθύνεται στην κεντρική κυβέρνηση. Ήρθε η στιγμή που η συμμετοχική δημοκρατία σ’ ένα αποκεντρωμένο κράτος πρέπει να πάρει σάρκα και οστά. Είναι η ώρα που η Κυβέρνηση πρέπει να εμπιστευθεί περισσότερο την Τοπική Αυτοδιοίκηση α’ βαθμού και τους εκλεγμένους εκπροσώπους της. Τα λάθη και οι παραλείψεις του παρελθόντος, στην διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων, δεν πρέπει να επαναληφθούν. Στην εθνική προσπάθεια εξόδου από την δύσκολη κοινωνικοοικονομική συγκυρία, χρειαζόμαστε ακόμη πιο ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση. 

*Μέλος Ε.Σ Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου