Η ταράτσα της Νομικής: ένα δημοκρατικό ροδοχάραμα στο πιο βαθύ σκοτάδι

του Αριστομένη Ι. Συγγελάκη

«Κούροι και κόρες της σπουδής  Φως ο νους η καρδιά φλόγα Η κραυγή σας γλώσσα πύρινη κοφτερή Τέτοιες ώρες τρανές ώρες  Μόνο εσείς και τα πουλιά τα ελεύθερα  Ξεδιπλώνετε τον άνεμο και πετάτε με το αγέρι  Και ξεμούδιασαν και ορθώθηκαν τα κορμιά Άρχισε το Ροδοχάραμα»

(Γιάννης Κουτσοχέρας)[1]

Η εξέγερση της Νομικής αποτελεί μία συγκλονιστική στιγμή της σύγχρονης πολιτικής μας Ιστορίας, που σήμανε την αρχή του τέλους για τη Χούντα. Σαράντα πέντε χρόνια μετά, και παρά την έκπτωση της πολιτικής και τις περιπέτειες της δημοκρατίας στην εποχή των μνημονίων, παραμένει ένα άφθαρτο και διαχρονικό σύμβολο Αντίστασης κι Αγώνα ενάντια στη Χούντα και το φασισμό!

Στις 21 Φεβρουαρίου 1973, μετά από μακρά περίοδο ζυμώσεων και προπαρασκευαστικών ενεργειών (φανερών ή μυστικών), χιλιάδες φοιτητές, της Νομικής, της Φιλοσοφικής, της Φυσικομαθηματικής και άλλων σχολών, αψήφησαν την πανίσχυρη τότε Χούντα και τον διάχυτο φόβο που προκαλούσαν οι χαφιέδες, οι εκτοπίσεις, τα απάνθρωπα βασανιστήρια, η αναγκαστική στράτευση και κάθε λογής διώξεις, και κατέλαβαν τη Νομική, στο κέντρο της Αθήνας, σε μια μεγαλειώδη πράξη θάρρους και Αντίστασης ενάντια στην αισχρή, απάνθρωπη και θλιβερή ξενοκίνητη δικτατορία. Η νεολαία, για άλλη μια φορά, πήρε στα χέρια της το μέλλον του τόπου. Ήταν νωπές, άλλωστε, οι μνήμες της ΕΠΟΝ, της ΠΕΑΝ και συνολικά του έπους της Εθνικής μας Αντίστασης, καρδιά του οποίου και πρωταγωνίστρια υπήρξε η νεολαία.

Μην ξεχνάμε ότι η νεολαία, που «εισέβαλε ορμητικά στο προσκήνιο της Ιστορίας» την περίοδο της Κατοχής, ήταν αυτή που πρωταγωνίστησε και στους εθνικούς και δημοκρατικούς αγώνες της μετεμφυλιακής, ταραγμένης περιόδου: Κυπριακό, 114, 15% για την Παιδεία, Ανένδοτος Αγώνας, Ιουλιανά. Και τίποτε δεν μπορούσε να τη σταματήσει: ούτε το διαβόητο «σπουδαστικό» της ασφάλειας, ούτε η νεκρανάσταση της παρακρατικής Ε.Κ.Ο.Φ., ούτε η διάλυση των Φοιτητικών Συλλόγων και του Κ.Σ. της Ε.Φ.Ε.Ε. και ο εκτοπισμός στα ξερονήσια πρωτοπόρων μελών της ηγεσίας του Φοιτητικού Κινήματος. Ούτε, βέβαια, οι εγκάθετοι των διορισμένων από τη Χούντα διοικητικών συμβουλίων των Φοιτητικών Συλλόγων, ούτε, καν, η αναγκαστική στράτευση των ασυμβίβαστων, πρωτοπόρων φοιτητών. Δεν αποδείχθηκε ικανή να σταματήσει το φοιτητικό κίνημα ούτε η προσπάθεια αποϊδεολογικοποίησης της νεολαίας, που επιχειρούσε η Χούντα μέσω της, αμερικάνικης, ως φαίνεται, έμπνευσης, για την προώθηση των αξιών του ατομισμού, του καταναλωτισμού και του lifestyle. Οι φοιτητές αντιστέκονται στο Χειμώνα της Χούντας με μία Άνοιξη πολιτικοποίησης, στρατευμένης τέχνης, στροφής στην αγωνιστική Ιστορία του λαού μας αλλά και σύνδεσης με τις αγωνιστικές παραδόσεις όλου του κόσμου. Τα τραγούδια του Μίκη, του Λοΐζου, του Λεοντή, η φωνή του Νίκου Ξυλούρη, τα κείμενα του Ρήγα, του Γληνού, του Μαρξ, του Μπρεχτ, του Γκράμσι και πολλών ακόμη σπουδαίων ανθρώπων του πνεύματος, χαλυβδώνουν την πίστη των νέων για Ελευθερία, Εθνική Ανεξαρτησία, Δημοκρατία, Κοινωνική Δικαιοσύνη και ανυψώνουν το αγωνιστικό τους φρόνημα.

Λίγο πριν, το μήνυμα στο BBC του Γιώργου Σεφέρη την Άνοιξη του 1969 - ένα πραγματικό μανιφέστο εναντίον της δικτατορίας - και η κηδεία του τον Σεπτέμβριο του 1971 –η δεύτερη, ουσιαστικά, παλλαϊκή εκδήλωση εναντίον της Χούντας μετά την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου το Νοέμβρη του 68 - προμηνύουν τι πρόκειται να συμβεί. Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε τη θυσία του φοιτητή Γεωλογίας και μέλους της ΕΔΗΝ Κώστα Γεωργάκη, που αυτοπυρπολήθηκε στις 19.9.1970, στην πλατεία Ματεότι της Γένοβας, σε ένα συγκλονιστικό διάβημα διαμαρτυρίας κατά της τυραννίας. Ούτε βέβαια τον αγώνα των συμβόλων του αντιδικτατορικού αγώνα Αλέκου Παναγούλη, Σπύρου Μουστακλή, Σάκη Καράγιωργα, Περικλή Κοροβέση και πολλών άλλων ηρωικών αγωνιστών, που αντιστάθηκαν με πείσμα και ηρωισμό στην κατάλυση της δημοκρατίας και των ανθρωπιστικών αξιών από τη Χούντα των Συνταγματαρχών. Αξίζει επίσης να υπογραμμισθεί ο αγώνας των Ελλήνων του εξωτερικού, φοιτητές και μεταναστών, που στο αγωνιστικό και ριζοσπαστικό κλίμα του Μάη του 1968 βρήκε θερμή υποστήριξη κυρίως στη Γερμανία, τη Σουηδία, την Ιταλία, τη Γαλλία αλλά και άλλες χώρες και συντέλεσε καθοριστικά στην απονομιμοποίηση της Χούντας.

Ο αγώνας των (παράνομων) οργανώσεων της Αριστεράς (ΚΝΕ, Ρήγας, ΑΑΣΠΕ, ΠΠΣΠ, ΠΑΚ κ.α.), ο ρόλος των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα (ΦΕΑ), η παρουσία της ΕΚΙΝ, η κινητοποίηση πολιτιστικών φοιτητικών σωματείων (με ιδιαίτερη μνεία στη Φοιτητική Ένωση Κρητών, που υπό την προεδρία της Ιωάννας Καρυστιάνη επανέφερε ως όνομα του περιοδικού της τον τολμηρό τίτλο «Ξαστεριά» και έγινε κέντρο συντονισμού της δράσης του φοιτητικού κινήματος, αλλά και σύλλογοι Στεροελλαδιτών, Χίων, Ηπειρωτών κ.α) μαζί με ανένταχτους φοιτητές ανατρέπουν το κλίμα φόβου και την προσπάθεια της Χούντας να οργανώσει δήθεν δημοκρατικές εκλογές φοιτητικών συλλόγων εν όψει της επικείμενης «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος. Ο θαρραλέος και ευφυής ιεροδιάκονος Τιμόθεος Λαγουδάκης, φοιτητής της Θεολογικής Σχολής, αποκαλύπτει με αδιάσειστα στοιχεία την εκτεταμένη νοθεία της Χούντας και των φιλοχουντικών στις φοιτητικές εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1972 και η πύρινη ομιλία του στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών παίρνει χαρακτήρα μαζικής αντιδικτατορικής συγκέντρωσης. Ο Τιμόθεος Λαγουδάκης συνελήφθη και βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 1974, χάνει τη ζωή του σε ένα περίεργο τροχαίο ατύχημα μαζί με τον συναγωνιστή του κληρικό Παντελήμονα Κατσούλη…

Η Χούντα θορυβείται από την έκρηξη των φοιτητικών αγώνων και σκληραίνει τη στάση της: καταστέλλει βίαια τις κινητοποιήσεις τους, διακόπτει, επιλεκτικά, την αναβολή στράτευσης φοιτητών, απειλεί με διαγραφή φοιτητών από τις σχολές τους. Μάταια όμως! Η σπουδάζουσα νεολαία έχει πάρει φωτιά!

Στις 21 Φεβρουαρίου 1973 πραγματοποιούνται συνελεύσεις στη Φυσικομαθηματική, την Ιατρική, την Οδοντιατρική, τη Φιλοσοφική και τη Νομική με θέμα την άρση του διατάγματος για την στράτευση και την επιστροφή των φοιτητών που στρατεύτηκαν. Το μεσημέρι οι φοιτητές κατακλύζουν τη Νομική Σχολή από τα αμφιθέατρα και τους διαδρόμους του κτιρίου μέχρι την ταράτσα και όσο περνά η ώρα γίνονται πολύ περισσότεροι με την προσθήκη κι άλλων φοιτητών αλλά και εργατών και άλλων πολιτών. Η Χούντα απειλεί να εισβάλλει και να αιματοκυλίσει την κατάληψη της Νομικής. Κανείς όμως δεν φεύγει! Αντίθετα, όλο και περισσότερος λαός έρχεται γύρω από το κτίριο να στηρίξει τους αγωνιζόμενους φοιτητές! Μετά από διαπραγματεύσεις Επιτροπής Κατάληψης – Πρύτανη – Αστυνομίας οι φοιτητές, αφού έλαβαν εγγυήσεις, αποχώρησαν συντεταγμένα το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου στις 6 το απόγευμα. Μία αποχώρηση που εξελίχθηκε σε αντιδικτατορική διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας, η οποία όμως κατεστάλη βίαια από την Αστυνομία η οποία συνέλαβε εκατοντάδες φοιτητές. Ένα μήνα μετά, στις 20 Μαρτίου του 1973, η δεύτερη εξέγερση της Νομικής (λόγω αθέτησης των υποσχέσεων για άρση του νόμου αναγκαστικής στράτευσης των φοιτητών) καταπνίγεται στο αίμα… Λίγους μήνες μετά, η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτελεί την κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα και δίνει ένα καίριο πλήγμα στη Χούντα.

Η ταράτσα της Νομικής σηματοδοτεί την Άνοιξη της νεολαίας, ένα δημοκρατικό ροδοχάραμα μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι. Δικαίως  αποτελεί ορόσημο της μαζικής λαϊκής Αντίστασης ενάντια στο τυραννικό καθεστώς της δικτατορίας. Ένα ροδοχάραμα, που το έχουμε σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, ανάγκη μέσα στο βαθύ σκοτάδι του μνημονίου, του καθημερινού μαρτυρίου του λαού μας από τη σκληρή λιτότητα, της βαθιάς εξάρτησης και του ωμού ελέγχου της χώρας από τους ξένους, της παρακμής της πολιτικής. Παρά ταύτα, είμαι αισιόδοξος! Η Ιστορία μας δείχνει το δρόμο…

[1] Τους στίχους έγραψε και μοίρασε στους συγκεντρωμένους φοιτητές ο Γιάννης Κουτσοχέρας, λίγο πριν τη δεύτερη εξέγερση της Νομικής στις 20 Μαρτίου 1973, την οποία κατέστειλε η Χούντα με τρεις νεκρούς και πολλούς τραυματίες - ανάμεσά τους και ο Γιάννης Κουτσοχέρας, που έχασε το μάτι του!..

Ο Δρ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης

ειναι Καθηγητής – Σύμβουλος (μέλος ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης

των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.

[email protected]