Η 29η Μαϊου, ο Άγιος Νικόλαος και το...φυλλάδιο

Του Γιάννη Γιγουρτσή

Έφαγα τον κόσμο για να το βρω ανάμεσα στις στοίβες από χαρτιά, βιβλία, φωτογραφίες και memorabilia, αλλά δεν το κατάφερα. Αυτή η μανία να αναζητώ ή να κρατώ όλες αυτές τις σκόρπιες εικόνες από το παρελθόν, που πάντως όλες μαζί φτιάχνουν για μένα την συνολική εικόνα της ιστορίας, και σχηματίζουν την ταυτότητα της προσωπικής και συλλογικής μνήμης δεν σταματά ποτέ. Την ίδια ώρα όλα αυτά που χρόνια μαζεύω και συνεχώς ταξινομώ και όλο τον αναταξινόμητο έχουν, έτσι ώστε να χάνω κάποτε τον μπούσουλα για το πού έχω φυλάξει τι. 

Δεν πειράζει σκέφτομαι από την άλλη, μια τακτική αταξία είναι όλο αυτό το πράγμα που με χαρακτηρίζει. Έψαχνα ένα φυλλάδιο που ξέρω σίγουρα πως το έχω στην συλλογή μου. Το φύλαξα τόσο καλά, γιατί το θεώρησα πολύτιμο, που τώρα δεν μπορώ ούτε ο ίδιος να το βρω. Το ανακάλυψα σε μια δημοπρασία και το αγόρασα φτηνά. Ήταν φτιαγμένο από λεπτό και φτηνό χαρτόνι σε χρώμα υπόλευκο και με τα γράμματα τυπωμένα μαβιά. Ήταν διπλωμένο στα δύο και δεν ξεπερνούσε τα10-12 εκατοστά στο ύψος . 

Απέξω είχε τυπωμένη με την μορφή σκίτσου την εικόνα του Αγίου Νικολάου, αφού η εκτύπωση ήταν δίχρωμη και δεν σήκωνε πολυτέλειες για εκτύπωση έγχρωμης εικόνας. Επάνω έγραφε το όνομα του ναού «Άγιος Νικόλαος Τζιβαλίου» .Για την ακρίβεια το όνομα του Αγίου πάνω από την εικόνα και της περιοχής από κάτω. Στην πραγματικότητα η εικόνα, το σχετικό τυπογραφικό καλούπι δηλαδή, ήταν σταθερά το ίδια και πιθανότατα υπήρχε στο τυπογραφείο όπου η ενορία τύπωνε κατά καιρούς τα φυλλάδιά της. Την χρησιμοποιούσαν λοιπόν για να τυπώνουν παρόμοια φυλλάδια, αλλάζοντας απλώς κατά καιρούς το χρώμα της μελάνης εκτύπωσης. Φυλλάδια σαν και αυτό είχα ήδη αρκετά, όλα από διάφορους ναούς της Πόλης, τα περισσότερα τυπωμένα με την ευκαιρία της μίας ή της άλλης πανηγύρεως, συνήθως αυτής του ναού που την τύπωνε, είτε με την ευκαιρία κάποιας μεγάλης γιορτής (Χριστούγεννα,Πάσα κλπ). Συνήθως μοιραζόταν στην εκκλησία της Κυριακές από τους επιτρόπους που «διαφήμιζαν» στους ενορίτες το εκκλησιαστικό γεγονός που θα ακολουθούσε λίγες μέρες μετά. 

Παρόμοιες ανακοινώσεις ήταν πολύ της μόδας τις δεκαετίες του 50 και 60 ακόμα και του 70 καθώς αποτελούσαν ένα είδος μαζικού μηνύματος την εποχή εκείνη που δεν υπήρχε όχι ίντερνετ, αλλά ούτε καν τηλέφωνο σε πολλά σπίτια. Είχα αγοράσει πολλές. Τις εύρισκες εύκολα και δεν είχαν ζήτηση, άρα ήταν φτηνές.Δεν ήταν και κάτι το ιδιαίτερο αισθητικά η ιστορικά Οι περισσότερες δεν είχαν καν ημερομηνία. Αν μάλιστα ήταν για την πανήγυρη του ναού πολλές φορές δεν χρειαζόταν και η έτσι η επιτροπή της κοινότητας μπορούσε να χρησιμοποιήσει όσες περίσσεψαν και την επόμενη χρονιά. Τα χρήματα άλλωστε για κάποιες κοινότητες ήταν (και είναι ακόμη) μετρημένα. Το χτύπησα και το πήρα φτηνά. 5-6 λίρες νομίζω. Ο υπεύθυνος το έβαλε στην άκρη μαζί με τα υπόλοιπα που είχα αγοράσει, για να τα πάρω στο τέλος της δημοπρασίας,όπως και έγινε. Πλήρωσα και πήρα το πακέτο μου με μερικές φωτογραφίες και καρτ ποστάλ ακόμη , όμορφα τυλιγμένες σε ειδικό για παλιό χαρτί, μη τοξικό πλαστικό. 

Ο Καπτάν, έτσι λέγανε τον υπεύθυνο της εβδομαδιαίας δημοπρασίας- παρατσούκλι που του ταίριαζε γάντι- ήταν άνθρωπος μερακλής σε όλα του. Στο σπίτι άνοιξα το πακέτο και περιεργάστηκα τα όσα πήρα. 1-2 παλιές φωτογραφίες της Πόλης, μια φωτογραφία στούντιο – πορτρέτο ενός μουστακαλή νέου κυρίου με καπέλο που έμοιαζε χριστιανός και το φυλλάδιο από το Τζιβαλί. Πήγα να τα βάλω στη κούτα που είχα και τα υπόλοιπα προς κατάταξη αποκτήματα και άνοιξα το φυλλάδιο να δω μήπως παρ΄ελπίδα γράφει τίποτε ενδιαφέρον. Και εκεί κοντοστάθηκα.Η επιτροπή της Κοινότητας του Τζιβαλίου καλούσε τους ενορίτες και όλους τους ευσεβείς χριστιανούς να πάνε στην εκκλησία για μια ολονυχτία, παράκληση και επιμνημόσυνη δέηση που θα ακολουθούσε. Αυτό ήταν το πρώτο περίεργο. Ήταν η πρώτη φορά που είδα κάτι τέτοιο σε παρόμοιο έντυπο. Ολονυχτία ξαφνικά στο Τζιβαλί σε εκείνες τις δύσκολες εποχές που ακόμα και την ανάσταση έκανα συχνά το απόγευμα, πώς και γιατί; Αμέσως από κάτω η πρόσεξα να είναι γραμμένη η ημερομηνία και η ώρα της παράκλησης: Πέμπτη 28 Μαΐου 1953 ώρα 8: 00 μ.μ.

Σαν υστερόγραφο: Ο ΄Αγιος Νικόλαος του Τζιβαλίου είναι ένας ναός στον Κεράτιο, παραλιακός σχεδόν κάποτε, που πήρε την ονομασία του από την περιοχή που βρίσκεται, το Τζιμπαλί, λίγο πριν από το Φανάρι. Πιθανότατα σε προγενέστερη μορφή υπήρχε πριν από την Άλωση, ωστόσο μετά από την Άλωση, όταν ο παρακείμενος ναός της Αγίας Θεοδοσίας έγινε τζαμί, ο Άγιος Νικόλαος έμεινε η μόνη εκκλησία στην περιοχή. Η Αγία Θεοδοσία, λίγες δεκάδες μέτρα πιο πέρα, πίσω από τον Άγιο Νικόλαο ήταν ο ναός που πανηγύριζε την ημέρα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, αφού η μνήμη της Αγίας εορτάζεται στις 29 Μαΐου. Μετά την μετατροπή της σε τζαμί ονομάστηκε Gül camii που θα πει το τζαμί των Ρόδων. 

Σύμφωνα με μια παράδοση το όνομα οφείλεται στο γεγονός ότι όταν οι κατακτητές μπήκαν εκείνη την ημέρα στον ναό, τον βρήκαν στολισμένο με εκατοντάδες μυρωδάτα μαγιάτικα τριαντάφυλλά που είχαν φέρει οι πολυάριθμοι πιστοί που προσευχόταν εκείνη την βραδιά της αγωνίας στην Αγία Θεοδοσία που εόρταζε. Η λειτουργία προς τιμήν της Αγίας Θεοδοσίας γίνεται , κάθε χρόνο, στον Άγιο Νικόλαο του Τζιβαλίόυ, και δεν είναι λίγοι οι Ρωμιοί που εκείνη την μέρα αφήνουν την ενορία τους για να εκκλησιαστούν εκεί, αν βολεύει ή περνάνε κάποια στιγμή για να ανάψουν ένα κεράκι, για την Αγία τους και για την Πόλη τους. 

Κωνσταντινούπολη, 29 Μαΐου 2016 Κυριακή της Σαμαρίτιδος και Σύναξις πάντων των εν Αγίοις Πατέρων ημών Αρχιεπισκόπων και Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Μνήμη Αγίας Θεοδοσίας της Παρθένου και Αγίας Θεοδοσίας της Οσιομάρτυρος εκ Κωνσταντινουπόλεως «Κέρας κριοῦ κτεῖνάν σε, Θεοδοσία, Ὤφθη νέον σοι τῆς Ἀμαλθείας κέρας.» Μνήμη Οσίας Υπομονής