Για την ασφάλεια των πτήσεων στο νέο διεθνές αεροδρόμιο Καστελλίου

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ

Πρόσφατα παρακολούθησα την επιτυχημένη ταινία του Hollywood «Sully» σκηνοθετημένη από τον Clint Eastwood. Ακόμη και για εκείνους που δεν φοβούνται τα αεροπλάνα, η ταινία αναφερόταν σε ένα εφιαλτικό σενάριο με το ζεύγος των κινητήρων του αεροσκάφους να τίθεται εκτός λειτουργίας λόγω εισρόφησης ενός κοπαδιού χηνών κατά την απογείωσή του. Η βέβαιη τραγωδία αποφεύχθηκε χάρη στις γνώσεις και στην ηρωική αντίδραση του πιλότου Σάλι, ρόλος που ερμηνευόταν από τον  Tom Hanks. Ο πιλότος διαχειρίστηκε με ψυχραιμία και επιδέξιους χειρισμούς την ασφαλή προσγείωση του αεροσκάφους στον ποταμό Χάντσον της Νέας Υόρκης. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ήταν τραγικό, όχι μόνο για τις ζωές εκατοντάδων επιβατών αλλά και για ολόκληρο τον πυκνοκατοικημένο αστικό πυρήνα του Μανχάταν. Ήταν μια τρομακτική ιστορία της 7ης τέχνης με αίσια κατάληξη. Αυτό όμως που καθιστά την ταινία πιο εντυπωσιακή είναι ότι το σενάριό της βασίζονταν σε μια αληθινή ιστορία.

Κατά τη διάρκεια  που την παρακολουθούσα με την αδρεναλίνη στα ύψη, δεν μπορούσα παρά να μην κάνω παρόμοιους συνειρμούς για μένα. Να σκεφτώ για παράδειγμα, την πιθανότητα να βρεθώ σε μια παρόμοια πτήση σ’ ένα ταξίδι μου από το νέο διεθνές αεροδρόμιο Ηρακλείου που κατασκευάζεται στο Καστέλλι και σε λίγα χρόνια θα είναι σε πλήρη λειτουργία. Αυτό το νέο τεράστιο αναπτυξιακό έργο για την Κρήτη και την ίδια τη χώρα, αναμένεται από όλους με αγωνία αφού θα είναι το διαβατήριο μιας νέας εποχής για την παρουσία του νησιού μας στην καρδιά της Μεσογείου, στον κόμβο των διεθνών αερομεταφορών. Και το ερώτημα αναδύεται αυθόρμητα και αβίαστα: Υπάρχουν άραγε κοπάδια χηνών στο Καστέλλι που θα μπορέσουν να δημιουργήσουν ένα τέτοιο επικίνδυνο ενδεχόμενο; Μπορεί να υπάρχουν ανησυχίες για την ασφάλεια των πτήσεων στις προσαπογειώσεις που θα γίνονται πλέον από εκεί; 

Αισθάνθηκα την ανάγκη να διερευνήσω περαιτέρω αυτό το σημαντικό θέμα. Αυτές οι ανησυχίες μου με ώθησαν να έρθω σε επαφή με ανθρώπους από το ΜΦΙΚ και να εξετάσω κάποιες πτυχές που μου δημιούργησαν οι συνειρμοί της ταινίας του Hollywood.

Όπως αποδείχθηκε, δεν υπάρχουν σμήνη από χήνες στην περιοχή, αλλά υπάρχουν άλλα σημαντικά και ενδεχομένως πιο επικίνδυνα πτηνά που είναι συνεχώς παρόντα στην περιοχή και που αποτελούν σημαντικό κίνδυνο ασφάλειας για τα αεροσκάφη. Στην πραγματικότητα, η Κρήτη φιλοξενεί περίπου 1100 γύπες μαζί με δεκάδες άλλα μεγάλα πτηνά. Όλα αυτά συνιστούν δυνητικό κίνδυνο σύγκρουσης σε κάποια από τις προσαπογειώσεις. Επιπλέον όπως είναι γνωστό, η Κρήτη χρησιμεύει ως ενδιάμεσος σταθμός ανάπαυσης για εκατομμύρια μικρά και μεγάλα πουλιά τα οποία ίπτανται σε διάφορα ύψη κατά τη διάρκεια της ανοιξιάτικης και φθινοπωρινής τους μετανάστευσης από το βορά προς νότο.

Όλες αυτές οι σκέψεις με έκαναν να αναρωτηθώ αν ήμουν ο μοναδικός που είχε τις σχετικές ανησυχίες και τους ενδόμυχους φόβους. Ήξερα ακροθιγώς, ότι όλα τα μεγάλα αεροδρόμια στον κόσμο διαθέτουν συστήματα παρακολούθησης για τη μείωση του κινδύνου ατυχημάτων που προκαλούνται από σμήνη πτηνών και την άγρια ζωή γενικότερα. Σίγουρα, το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι έχει αυτό το δυνητικό κίνδυνο που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο.

Για να λύσω όσο περισσότερο μπορούσα τις απορίες μου ανέτρεξα σε όλες τις μελέτες⁽¹⁾ που έχουν ανέβει στον ιστότοπο του νέου αεροδρομίου. Τις ανέγνωσα προσεκτικά και διαπίστωσα ότι ο κίνδυνος σύγκρουσης αναφέρεται μόνο στις δύο τελευταίες μελέτες, συγκεκριμένα στην «Ετήσια Περιβαλλοντική Έκθεση 2021-22»⁽²⁾. Εκεί καταγράφονται πολλά είδη που αντιπροσωπεύουν κίνδυνο σύγκρουσης. Σκέφτηκα ότι ίσως είναι εξαιρετικό σημάδι ότι το νέο αεροδρόμιο γνωρίζει αυτόν τον κίνδυνο. Αυτό είναι ενθαρρυντικό σαν αρχή. Αλλά «τι  προτίθενται να κάνουν γι' αυτό άραγε;» σκέφτηκα. Διάβασα τις αναλυτικές περιγραφές για την πανίδα στην περιοχή και κάθε άλλη επισήμανση, αλλά διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε καμία αναφορά στην αντιμετώπιση αυτού του δυνητικού κινδύνου.

Αποφάσισα να τα ελέγξω ξανά και παρατήρησα ότι ο τίτλος της μελέτης είναι «Ετήσια Περιβαλλοντική Έκθεση». Σημαίνει μήπως αυτό ότι υπάρχει άλλη ξεχωριστή μελέτη για την αξιολόγηση και τη μείωση του κινδύνου αλλά δεν έχει ανέβει στον ιστότοπο; Πρέπει να υπάρχει σκέφτηκα. Σίγουρα, το νέο διεθνές αεροδρόμιο στο Καστέλλι δεν θα ξεκινήσει τη λειτουργία του με χιλιάδες αεροσκάφη να πετούν πάνω από το Αρκαλοχώρι, το Καστέλλι, το Θραψανό, την Παναγιά και όλα τα άλλα εμβληματικά χωριά της Πεδιάδας, χωρίς να έχει σκεφτεί κάτι για τους εκατοντάδες γύπες που θα μοιράζονται τον ίδιο εναέριο χώρο.

Ανακάλυψα δυστυχώς ότι καμιά τέτοια μελέτη δεν υπάρχει. Αδυνατώ να πιστέψω κι εγώ αυτή την παράλειψη γι’ αυτό το μεγάλο έργο.

Μέσα από παλαιότερες τοποθετήσεις επιστημόνων που συνεργάζονται με το ΜΦΙΚ, άντλησα πληροφορίες από διάφορες ομάδες περιβαλλοντικής προστασίας που ήταν αρχικά αντίθετες με το αεροδρόμιο. Παρ’ όλες αυτές τις αντιθέσεις, το έργο έχει (ευτυχώς) συνεχίσει την κατασκευαστική του ωριμότητα, εξασφαλίζοντας τις απαιτούμενες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις  που βασίζονται σε σφαιρικές μελέτες επιπτώσεων⁽³⁾.  

Περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς της περιοχής στο παρελθόν είχαν ξεκινήσει νομικές διαδικασίες στο ΣτΕ κατά του αεροδρομίου, ζητώντας την ακύρωση του νόμου κύρωσης της σύμβασης παραχώρησης, λόγω σοβαρών περιβαλλοντικών παραβάσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος όπως ισχυρίζονταν. Αυτές περιλαμβάνουν επιπτώσεις σε προστατευόμενα είδη όπως ο γύπας, ο χρυσαετός, ο σπιζαετός και πολλά άλλα. Οι προσπάθειες διατήρησης αυτών των σπάνιων προστατευόμενων ειδών πανίδας στην Κρήτη έχουν λάβει σημαντική στήριξη από μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπλέον, το ΜΦΙΚ έχει επανειλημμένα επισημάνει αυτόν το σημαντικό δυνητικό κίνδυνο σύγκρουσης αεροπλάνων με σμήνη πουλιών στο νέο αεροδρόμιο κατά τις προσαπογειώσεις. 

Είναι ίσως γνωστό από τις κατά καιρούς δημοσκοπικές έρευνες, ότι μερικοί από τους ερωτώμενους, εξέφρασαν την πρόθεσή τους να μη χρησιμοποιήσουν ποτέ το νέο αεροδρόμιο για αεροπορικά ταξίδια, υποστηρίζοντας ότι το ταξίδι με θάλασσα μέσα είναι μια περισσότερο ασφαλής εναλλακτική λύση.

Αυτό οδηγεί σε ένα ζωτικό και κρίσιμο ερώτημα: Έχει άραγε δοθεί επαρκής προσοχή στην ασφάλεια συγκρούσεων με πουλιά στο νέο διεθνές αεροδρόμιο Κρήτης στο Καστέλλι; Υπάρχει μια σφαιρική αξιολόγηση του κινδύνου και μια σχετική μελέτη εφαρμογής που να αντιμετωπίζει επαρκώς και αποτελεσματικά το πρόβλημα; Θα πρέπει να προκύψει ένα καταστροφικό συμβάν σύγκρουσης ενός αεροπλάνου με σμήνος γυπών (που καθένας τους ζυγίζει μέχρι και οκτώ κιλά και που έχει άνοιγμα φτερών μέχρι 2,7 μέτρα), για να αναγνωριστεί το βέβαιο πρόβλημα της ασφάλειας των πτήσεων στο νέο διεθνές αεροδρόμιο της Κρήτης; 

Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι μέχρι σήμερα την ώρα που τα τεχνικά έργα έχουν σημαντική ωριμότητα, δεν υπάρχει έτοιμο πλάνο αντιμετώπισης αυτού του εξαιρετικά σοβαρού κινδύνου που θα τον βρούμε σίγουρα μπροστά μας. Η χώρα μας σε καιρούς ειρήνης, έχει υποστεί πολλές συλλογικές τραγωδίες, από υποτίμηση υπαρκτών κινδύνων. Θα πρέπει να μάθουμε δρούμε ως Προμηθείς και όχι ως Επιμηθείς. Γι' αυτό άλλωστε κατέθεσα αυτές τις απόψεις σε αυτή τη δημόσια παρέμβασή μου. Χρειαζόμαστε απαντήσεις, και τις χρειαζόμαστε άμεσα.

⁽¹⁾ https://www.heraklion-airport.gr/en/green-library/

⁽²⁾ https://www.heraklion-airport.gr/wp-content/uploads/2023/07/annual-environmental-report.2022_website-1.pdf

⁽³⁾ https://www.heraklion-airport.gr/en/green-library/