Για ένα χατίρι στέκει ο κόσμος!

Του Γιώργη Νταρολευτέρη Αεράκη

Όταν μεγάλωνα στα Ανώγεια θυμάμαι την φιγούρα μιας λιπόσαρκης ηλικιωμένης γυναίκας ντυμένης στα μαύρα, στηριζόμενη σε ένα μαύρο μπαστούνι να ανηφορίζει αργά-αργά από την γειτονιά που έμενε, να φτάνει στο ίσωμα της πλατείας του Άη Γιώργη όπου σταματούσε να πάρει μια ανάσα.

«Η θεία η Καλλιώ!», λέγαμε μεταξύ μας και σταματούσαμε το παιχνίδι για να την χαιρετίσουμε. Κάποιοι της φιλούσαμε το χέρι και αυτή μας έδινε την ευχή της.

Η Καλλιόπη Νταγιαντά, η Γκαγκανελοκαλλιώ όπως την λέγανε όλοι με σεβασμό και τρυφερότητα διένυε τότε την έβδομη δεκαετία της ζωής της. Τον Ιούνιο του 1913 στο μικρό διάλλειμα μεταξύ του Α και του Β Βαλκανικού πολέμου δεκαεξάχρονη τότε παντρεύεται από έρωτα τον 24χρονο συγχωριανό της και γείτονα Γιώργη Αεράκη.

Η ευτυχία τους δεν έμελλε να κρατήσει πολύ. Λίγες μέρες μετά τον γάμο ο Γιώργης καλείται να επανδρώσει το Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών στην Μακεδονία. Ο δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος είχε μόλις ξεκινήσει. Τι είχε συμβεί; Η Βουλγαρία χολωμένη από την μοιρασιά των εδαφών που προέκυψαν από την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α Βαλκανικό πόλεμο στρέφεται εναντίων των μέχρι προ ολίγων ημερών συμμάχων της και τους επιτίθεται.

Οι συμφωνία που είχαν κάνει οι βαλκάνιοι σύμμαχοι στον Α Βαλκανικό προέβλεπε σε γενικές γραμμές ότι όποια εδάφη καταλάμβανε κάθε χώρα θα ήταν και δικά της στην μοιρασιά. Από λάθος εκτιμήσεις και αβελτηρία η Βουλγαρία η οποία διέθετε και την μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη από όλους τους συμμάχους που συνασπίστηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν είχε τα προσδοκώμενα εδαφικά ωφέλη από την μοιρασιά που έγινε. Οι προσπάθεια για μια Μεγάλη Βουλγαρία δεν ευοδώθηκε σε αντίθεση με την Ελλάδα. Σε αυτό βέβαια βοήθησε ότι στο τιμόνι τη χώρας μας την κρίσιμη εκείνη περίοδο βρέθηκε ο Βενιζέλος ο οποίος με στρατηγικές κινήσεις έβαλε την χώρα μας στον χάρτη των μεγάλων δυνάμεων της περιοχής!

Η μάχη της Τζουμαγιάς ή μάχη του υψοδείκτη 1378 όπως είναι γνωστή στην Στρατιωτική Ιστορία τον Ιούλιο του 1913 ήταν αναντίρρητα η πιο σκληρή και η πιο αιματηρή από όσες έδωσε ο Στρατός μας και στους δυο βαλκανικούς. Ήταν δε και η τελευταία του πολέμου αυτού. Η μοίρα θέλησε στην μάχη αυτή να αναμετρηθεί το άνθος των στρατιωτικών δυνάμεων των εμπολέμων. Η Βουλγαρία εκμεταλλευόμενη την προσωρινή στάση των πολεμικών επιχειρήσεων της Σερβίας, μεταφέρει απέναντι στον Ελληνικό Στρατό το σύνολο σχεδόν των δυνάμεων της με αιχμή του δόρατος το Σύνταγμα της Βασιλικής Φρουράς του Φερδινάνδου δηλ. το πιο ανδρειωμένο Τμήμα του στρατού των Βουλγάρων. Γιατί έχει μεγάλη σημασία όταν νικάς, ποιον νικάς.

Από την άλλη το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων του Συνταγματάρχη Δ. Παπαδόπουλου αποτελούμενο από το 9ο Τάγμα Ευζώνων (Διοικητής Ταγματάρχης Βελισσαρίου), το 8ο Τάγμα Ευζώνων (Διοικητής Ταγματάρχης Βασιλούνης), και το Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών (Διοικητής ο Ταγματάρχης Γώγος Κολοκοτρώνης, πρωτότοκος γιος του Πάνου Κολοκοτρώνη, εγγονός του Γέρου του Μωριά), δηλ. το ηρωϊκώτερο και πιο εμπειροπόλεμο   τμήμα του Ελληνικού Στρατού. Το ηρωϊκό Σύνταγμα τρείς φορές κυρίευσε δια της λόγχης το ύψωμα 1378 και άλλες τόσες εκτοπίσθηκε από τους ανδρειωμένους Βούλγαρους. Στην επική μάχη αυτή θα σκοτωθεί ο Διοικητής του Τάγματος Κρητών Ταγματάρχης Γώγος Κολοκοτρώνης και ο θρυλικός Διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων Ταγματάρχης Ιωάννης Βελισσαρίου. Αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι πολεμούσαν πλάι-πλάι με τους στρατιώτες τους και δεν ήταν στα μετώπισθεν να κάνουν τα κουμάντα!

Οι Βούλγαροι θα αφήσουν εκατοντάδες νεκρούς στο πεδίο της μάχης μεταξύ των οποίων και ο Διοικητής του Συντάγματος της Βασιλικής Φρουράς που πολέμησε μέχρις εσχάτων.  Άντρες, όι ψεφιές! για να θυμηθώ αγαπημένη έκφραση του πατέρα μου όταν μιλούσε για ανδρειωμένους. Από τους αξιωματικούς του ελληνικού Συντάγματος παρέμειναν όρθιοι μόνο ο Διοικητής του Συντάγματος, ένας Λοχαγός, ένας Υπολοχαγός και τρείς Ανθυπολοχαγοί. Οι συνολικές απώλειες του Συντάγματος στο υψωμα 1378 ανήλθαν σε 859 άνδρες. Από το 9ο Τάγμα Ευζώνων επέζησαν ένας Υπολοχαγός και 79 Εύζωνοι. Λίγες μέρες αργότερα μετά από αυτήν την μάχη υπογράφεται ανακωχή και ο πόλεμος τερματίζεται.

Αυτά όμως είναι Ιστορία. Και η Ιστορία περικλείει πάντα μικρές ανθρώπινες ιστορίες που περνούν ξώφαλτσα από την συλλογική μνήμη. Βουβός και μεγάλος πόνος στα Ανώγεια για μια νιόπαντρη σύζυγο και δυο γονείς που δεν θα έχουν την δυνατότητα να κηδέψουν τον σκοτωμένο τους στη μάχη. Γιατί στη μάχη αυτή θα σκοτωθεί πολεμώντας σώμα με σώμα ο Γιώργης. Η ιστορία αγάπης έληξε πριν καν ξεκινήσει. Η Καλλιώ θα πνίξει τα δάκρυά της και θα αρνηθεί πεισματικά να ξαναπαντρευτεί. Η είκοσι ημερών νύφη θα κρατήσει χατίρι!

Πέθανε σε βαθιά γεράματα στα Ανώγεια απολαμβάνοντας τον σεβασμό των συγχωριανών της. Με την πενιχρή της σύνταξη επέλεξε να κάνει το εξής: μιας και ίδια δεν πρόλαβε να κάνει παιδιά ξεχώρισε τον ανιψιό της Γιάννη Νταγιαντά που έπαιρνε τα γράμματα και τον στήριξε οικονομικά, μέχρι που έγινε ο επιτυχημένος αγγειοχειρούργος που σταδιοδρόμησε σε Ηράκλειο και Αθήνα. Οι μεγαλύτεροι θα τον θυμούνται σίγουρα. Δημιούργησε δε μια επιστημονική οικογενειακή συνέχεια μιας και τα παιδιά και τα εγγόνια του διακρίθηκαν και διακρίνονται στα γράμματα και τις τέχνες. 

• Τι θέλεις να κάνω θεία να σε ευχαριστήσω και γω με τη σειρά μου την ρώτησε πτυχιούχος γιατρός πια ο ανηψιός της.
• Να με πάς στην Τζουμαγιά, έκεια που εσκοτώθηκε ο Γιώργης μου, ζήτησε η Καλλιώ.

Αφού βγήκαν οι απαραίτητες άδειες (η Τζουμαγιά είναι η σημερινή Μπλαγκόεβγραντ της Βουλγαρίας και τα ταξίδια δεν ήταν εύκολα τότε στις χώρες του ανατολικού μπλοκ), η Καλλιώ στάθηκε μπροστά στο ύψωμα 1378 και άφησε τα δάκρυά της να μουσκέψουν την ματωμένη γη. 

Μικρό μνημόσυνο για τον Γιώργη, την Καλλιώ και τα χιλιάδες θύματα των Βαλκανικών πολέμων

Πηγές
• Σαραντόπουλος Φώτης, «Εμπρός δια της λόγχης – Η μεγάλη εξόρμηση 1912- 1913», Εκδόσεις ΝΙΔΑ, Αθήνα 2012

• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Τόμος ΙΔ. Αθήνα 1980

• Γεωργίου Σμπώκου, Ανώγεια, η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους

• Προφορικές διηγήσεις