Γ. Αλεξάκης: Μπορεί να γίνει το Ηράκλειο «πόλη των 15 λεπτών»;

Του Γιώργου Αλεξάκη

Ας βάλουμε στόχους φιλόδοξους για την πόλη μας. 

Στόχους που μπορεί σήμερα να φαντάζουν μακρινοί και απαιτητικοί, είναι της εφικτοί, ρεαλιστικοί και το κυριότερο όλων είναι στόχοι σύγχρονοι. 

Ας βάλουμε τον πήχη ψηλά γιατί μόνο έτσι μπορούμε να προσφέρουμε στην υπόθεση της μετεξέλιξης - αλλαγής του Ηρακλείου με τρόπο καθοριστικό. 

Δεν έχουμε την πολυτέλεια χαμένων ευκαιριών, δεν έχουμε την πολυτέλεια συνεχούς αναμασήματος παρωχημένων ιδεών και ξεπερασμένων πρακτικών .

Διεθνώς, σε πολλά μεγάλα αστικά κέντρα, «η πόλη των 15 λεπτών» παρουσιάζεται ως ένα νέο μοντέλο πολεοδομικού σχεδιασμού υποσχόμενο να αναδιαμορφώσει τη ζωή των κατοίκων και να βελτιώσει δραστικά την ποιότητα ζωής των πολιτών.                      

Δεν είναι πανάκεια – έχει όμως μέσα της πτυχές που αξίζει να εξετάσουμε και να δούμε εάν και κατά πόσο μας ταιριάζουν στο Ηράκλειο. 

Η κεντρική ιδέα είναι πως «η πόλη των 15 λεπτών» απαιτεί τον ελάχιστο δυνατό χρόνο μετακίνησης μεταξύ κατοικίας, γραφείου, εστιατορίων, πάρκων, νοσοκομείων και πολιτισμικών εκδηλώσεων, που αποτελούν τις ελάχιστες καθημερινές ανάγκες.

Κι αυτό, επειδή κάθε γειτονιά / προάστιο θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε έξι κοινωνικές λειτουργίες: κατοικία, εργασία, προμήθειες, φροντίδα, μάθηση και διασκέδαση.

Είναι μια ιδέα για την αυτοδυναμία των υποσυνόλων μιας πόλης και η οποία ανταποκρίνεται στη Στρατηγική Γειτονιάς και Οικισμού που έχουμε επιλέξει ως δημοτική πρωτοβουλίας ‘’Μαζί για το Ηράκλειο’’.  Βεβαίως, δεν μπορεί να επιτευχθεί σε σύντομο χρόνο ή ως δια μαγείας. Αλλά αξίζει να τη στοχαστούμε, και προπάντων να την υλοποιήσουμε !

Γύρω από αυτήν την κεντρική ιδέα δομούνται πολλές απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις των αστικών κέντρων: 

• μειώνονται οι μετακινήσεις και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα από αυτές, 
• ενισχύεται η μικρο-κινητικότητα, 
• παίρνουν ζωή ξανά οι τοπικές αγορές, 
• οι χώροι πρασίνου κάθε κλίμακας  αναβαθμίζονται για να αποκτήσει ο κάθε κάτοικος μια πράσινη επιλογή και 
• η γειτονιά γενικότερα αλλάζει συνολικά  τρόπο ζωής. 

Προτιμάται η εγγύτητα, η σύνδεση των ανθρώπων μέσω των κοινωνικών σχέσεων, προτιμώνται οι πιο ανθρώπινοι ρυθμοί ζωής και δημιουργούνται ανοιχτοί χώροι όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να συναντηθούν και αυτό ξαναδημιουργεί τον κοινωνικό μας ιστό.

Το ιστορικό κέντρο της πόλης ασφαλώς και δεν περιθωριοποιείται αλλά αντίθετα γίνεται ο ‘πυρήνας των πυρήνων’, πιο φιλικό, πιο προσπελάσιμο, πιο οικείο.   

Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις με την πυκνότητα που τις διακρίνει συζητούν και πειραματίζονται με αυτό το μοντέλο θέλοντας να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής αλλά και να πετύχουν στόχους βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας. 

Λέω κυρίως ευρωπαϊκές γιατί οι πόλεις πέραν του Ατλαντικού – όχι όλες- όντας πιο απλωμένες στο χώρο και με χαμηλότερες πληθυσμιακές πυκνότητες ίσως να μην έχουν τις ίδιες ωφέλειες. 

Πόλεις όπως το Παρίσι, η Κοπεγχάγη, η Λισαβώνα, το Δουβλίνο, η Βαρκελώνη, το Μιλάνο βρίσκονται στην προμετωπίδα αυτών των προσεγγίσεων και σταδιακά εφαρμόζουν τις αρχές αυτού του μοντέλου.

Το Ηράκλειο βέβαια δεν είναι μια πόλη αυτών των μεγεθών – αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του αστικού σχεδιασμού, τις νέες προτεραιότητες αλλά και τους τρόπους με τους οποίους επιχειρείται η αναδόμηση των πόλεων σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο.

Εκεί λοιπόν έρχεται ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και μιας ποιοτικής και πολιτισμένης προεκλογικής περιόδου ως μια αφορμή για έναν τέτοιο διάλογο υψηλού επίπεδου σχετικά με τους στόχους της, τα μέσα, τα χρονοδιαγράμματα, τις προτεραιότητες και τις ιεραρχήσεις. 

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι τα προβλήματα του Ηρακλείου όπως και κάθε ελληνικής πόλης δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μέσα από μεγάλες ή μικρότερες επενδύσεις Πολιτείας και ιδιωτικού τομέα αλλά με αλλαγή της συλλογικής νοοτροπίας και κουλτούρας. 

Οι πολίτες θα αλλάξουν την πόλη γιατί οι πολίτες μπορούν να διαμορφώσουν τις νέες προτεραιότητες.

Το πρόβλημα του Ηρακλείου δεν είναι αποτέλεσμα μόνο των τελευταίων δεκαετιών. 

Ήδη από όμως αρχές του προηγούμενου αιώνα οι ειδικοί είχαν επισημάνει τα αδιέξοδα της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης όπως επίσης το ζήτημα του ανύπαρκτου πολεοδομικού σχεδιασμού και του ανύπαρκτου αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του αστικού  μας κέντρου αλλά επίσης και των κέντρων των προαστείων – συνοικιών – γειτονιών.

Γύρω από αυτά τα ζητήματα όμως – τα κάπως πιο θεωρητικά- διαρθρώνονται σχεδόν όλα τα υπόλοιπα που απασχολούν τα αστικά κέντρα του 21ου αιώνα. 

Από την διαχείριση των απορριμμάτων μέχρι την ενεργειακό μετασχηματισμό και τις τεχνολογικές εφαρμογές της smart city μέχρι και την κλιματική ουδετερότητα.

Κρατήστε το εξής :

η πρωτεύουσα της Κρήτης θα μπορούσε να είναι μια υπέροχη πόλη. 

Η τοπογραφία της, το εύκρατο κλίμα και η ιστορία της το επιτρέπουν. 

Όμως, προς το παρόν, δεν είναι. 

Αν συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητές μας τότε όλοι μαζί, σε μια κοινή προσπάθεια, θα τα καταφέρουμε.