Ευρωπαϊκός φιλοτουρκισμός

Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη

            Στα 1825, όταν η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση κινδύνευε από την παρουσία του Ιμπραήμ, ο οποίος είχε υποτάξει την Πελοπόννησο κι ετοιμαζόταν να περάσει στη Στερεά και να βοηθήσει τον Κιουταχή που πολιορκούσε το Μεσολόγγι, η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής είχε διαμορφωθεί ως εξής: η ομόθρησκη Ρωσία, ενώ δεχόταν και φρόντιζε τους Έλληνες που κατέφευγαν στην επικράτειά της, τηρούσε έναντι του ελληνικού αγώνα ουδετερότητα και φανερά και μυστικά‧ η Αυστρία τηρούσε μισελληνική πολιτική και αποκαλούσε τους Έλληνες «ραγιάδες» και «αποστάτες», επειδή είχαν σηκώσει κεφάλι στο σουλτάνο‧ η γαλλική κυβέρνηση δεν ευνοούσε την επανάσταση, παρόλο που ο γαλλικός λαός έτρεφε ολοφάνερα φιλελληνικά αισθήματα. Τέλος, η Βρετανία άρχισε να αλλάζει πολιτική υπέρ της Ελλάδας από το 1823-24, αφότου, δηλαδή, ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Τζωρτζ Κάνιγκ ακολούθησε μια φιλελεύθερη πολιτική, υπό την επίδραση και της στάσης του Μπάιρον, ενώ και ο βρετανικός λαός διετίθετο ευνοϊκά υπέρ του ελληνικού αγώνα. Μέσα σ’  αυτές τις συνθήκες, ο ελληνικός λαός έτρεφε φιλικά αισθήματα προς την Αγγλία και γι’  αυτό τον Ιούλιο του 1825 οι αγωνιζόμενοι Έλληνες έστειλαν προς την αγγλική κυβέρνηση ένα έγγραφο, με το οποίο ζητούσαν την προστασία της Αγγλίας.  Συγκεκριμένα το έγγραφο έλεγε τα εξής: «Το ελληνικόν έθνος δυνάμει της παρούσης πράξεως θέτει εκουσίως την ιεράν παρακαταθήκην της εαυτού ελευθερίας, εθνικής ανεξαρτησίας και πολιτικής υπάρξεως υπό την μοναδικήν υπεράσπισιν της ΜεγάληςΒρετανίας». Η αγγλική κυβέρνηση απέρριψε την πράξη προστασίας, επειδή πίστευε ότι η αποδοχή της θα οδηγούσε σε πόλεμο μεταξύ της Αγγλίας και της Τουρκίας.  

            Αναφέρθηκα στα παραπάνω, επειδή στο εν λόγω έγγραφο υπάρχει μια αναφορά, που θεωρώ ότι σχετίζεται με όσα συμβαίνουν σήμερα, αναφορικά με τη φιλοτουρκική στάση κάποιων ευρωπαϊκών κρατών, προεξαρχούσης της Γερμανίας. Μεταφέρω αυτό το απόσπασμα από το έγγραφο: «(Παρατηρουμεν)με μεγάλην θλίψιν αυτούς τους χριστιανούς οπλιζομένους εναντίον των οπαδών του Ευαγγελίου και εις βοήθειαν εκείνων του Κορανίου, εις τρόπον ώστε στρατιώται Ευρωπαίοι,  εναντίον πάσης αρχής αληθούς πολιτικής και ηθικής, σπεύδουν να διδάξουν, διορίσουν και οδηγήσουν τα στίφη των βαρβάρων διευθυνόμενα να λεηλατήσουν την ιεράν εκείνην γην, ήτις σκεπάζει ανάμικτα και συγκεχυμένα τα αθάνατα κόκκαλα  των Κιμώνων, των Τσαμαδών, των Λεωνιδών, των Μποτσάρων, των Φιλοποιμένων, των Νικηταραίων και Κολιαίων, όπερ εμποδίζει τας προόδους της ιεράς υποθέσεως της Ελλάδος». (Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, τόμος τρίτος, εκδ. Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1993, σ.346).   

            Στο ανωτέρω απόσπασμα από το σημαντικό αυτό έγγραφο δηλώνεται η θλίψη των αγωνιζόμενων Ελλήνων, όταν βλέπουν ομόθρησκους Ευρωπαίους να βοηθούν και να καθοδηγούν τους αλλόθρησκους Τούρκους στον εξανδραποδισμό των Ελλήνων και στη λεηλασία της Ελλάδας, της πατρίδας ανθρώπων που σε όλες τις ιστορικές περιόδους έδωσαν το αγωνιστικό «παρών» για τις αξίες της ελευθερίας, της τιμής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όπως το πράττουν και τώρα. Ποια είναι τα επιχειρήματα των Ελλήνων; 1) Το ομόθρησκο:  είναι απαράδεκτο χριστιανοί να βοηθούν αλλόπιστους εναντίον άλλων χριστιανών‧ 2) η πράξη αυτή των Ευρωπαίων αντίκειται σε κάθε ηθική και πολιτική αρχή και 3) η γη την οποία λεηλατούν οι αλλόθρησκοι Τούρκοι δεν είναι οποιαδήποτε, αλλ’  είναι διαχρονικά χώρα ηρώων, τους οποίους γνωρίζουν και τιμούν και οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι. Θρησκεία, αρχές και αξίες (που είναι οι ευρωπαϊκές αξίες) και ιστορία είναι όσα επικαλούνται οι Έλληνες, προκειμένου να πείσουν τους Βρετανούς να θέσουν υπό την προστασία τους τον ελληνικό αγώνα. Είναι σαφές, βέβαια, ότι η αναφορά  του κειμένου στη στάση των Ευρωπαίων αποτελεί την έκφραση όχι μόνο της θλίψης αλλά και της έκπληξης των Ελλήνων, που άλλα περίμεναν από τους Ευρωπαίους και άλλα συνέβαιναν, πολιτικές πράξεις δηλαδή αντίθετες προς τις προσδοκίες τους.

            Θα έλεγα πως τα ίδια περίπου βλέπουμε να συμβαίνουν σήμερα με τη στάση πολλών ευρωπαϊκών κρατών έναντι της Τουρκίας και σε σχέση με τις δικές μας προσδοκίες. Θα μπορούσε σήμερα ο οιοσδήποτε Έλληνας πρωθυπουργός να καταφύγει στα ίδια επιχειρήματα, για να αλλάξει τη στάση των Ευρωπαίων; Προφανώς και όχι, επειδή τα ευρωπαϊκά κράτη (η εκκοσμίκευση αφορά σε μεγάλο βαθμό και τους ευρωπαϊκούς λαούς) αφενός έχουν γίνει κράτη κοσμικά (χωρίς δηλαδή τον εναγκαλισμό της χριστιανικής Εκκλησίας) και αφετέρου η ελληνική ιστορία, όσο ένδοξη κι αν είναι και όσο κι αν η αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού, αυτό πολύ λίγο επηρεάζει τις πολιτικές αποφάσεις των ευρωπαϊκών κρατών. Όσον αφορά τις ευρωπαϊκές ηθικές και πολιτικές αξίες, αυτές λίγοι τις θυμούνται και ελάχιστα επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική της Ενωμένης Ευρώπης (αν υποθέσουμε ότι υπάρχει τέτοια  πολιτική).

            Δυστυχώς και τώρα, όπως και τότε, οι πολιτικές αποφάσεις, στην εξωτερική τουλάχιστον πολιτική, λαμβάνονται με διαφορετικά κριτήρια. Και τα κριτήρια αυτά δεν είναι άλλα από τα οικονομικά και τα γεωπολιτικά. Θρησκεία, αξίες και ιστορία, τα μεγάλα δηλαδή και σημαντικά στοιχεία του πολιτισμού, έχουν καταντήσει και για τη σημερινή Ευρώπη λέξεις κενές περιεχομένου ή, στην καλύτερη περίπτωση, αφορούν την ιδιωτική σφαίρα, όχι τη δημόσια. Στη δημόσια σφαίρα  για τους Ευρωπαίους πολιτικούς, όπως φάνηκε και από το χθεσινό Συμβούλιο αρχηγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετράει η οικονομία, η θέση μιας χώρας, τα επιμέρους συμφέροντα, μετρούν οι τσέπες και τα στόματα, μετρούν οι ισορροπίες. Τι κι αν υπήρξαν αποφάσεις δεσμευτικές; Τι κι αν, όπως εύστοχα υπενθύμισε στους συνομιλητές του ο κ. πρωθυπουργός, «pacta sunt servanda»;  Τι κι αν η Ένωση, σύμφωνα με τις αρχές της, πρέπει να στηρίζει τα συμφέροντα των κρατών-  μελών της; Όλα αυτά ελάχιστη σημασία έχουν μπροστά στα συμφέροντα των επιμέρους μελών. Το παν είναι «να τα έχουμε καλά» με τον Τούρκο σουλτάνο, για να μη χαθεί το χρήμα και η εύνοιά του. Ας χαθούν, ας ριχτούν στον Καιάδα και στο πυρ το εξώτερον όλα τα άλλα:  ευρωπαϊκές αξίες, αλληλεγγύη μεταξύ των μελών, ρητές  συμφωνίες, θρησκευτική πίστη. Ας ξεχαστούν οι τούρκικες απειλές, η μετατροπή των ναών- μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σε τζαμιά, η καταπάτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων χωρών –μελών της ΕΕ, η επίθεση κατά της Ευρώπης μέσω του προσφυγικού, οι ιταμές απειλές κατά πάντων, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ας πουλάνε κάποια κράτη της ΕΕ όπλα στην Τουρκία, όπλα που θα χρησιμοποιηθούν κατά των μελών της Ένωσης.

            Το ερώτημα που τίθεται εμφατικά είναι:  τι τη θέλουμε αυτή την Ευρώπη; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη:  τη θέλουμε, γιατί δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο για τη χώρα μας‧ γιατί με όλα τα στραβά της, η Ευρώπη είναι ο χώρος όπου για χρόνια τώρα επικρατεί ειρήνη, η δημοκρατία λειτουργεί, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ακόμη σεβαστά και το βιοτικό επίπεδο είναι υψηλό. Στο χέρι των λαών της είναι η Ευρώπη να βρει τον αληθινό εαυτό της ως Ένωση λαών και όχι απλώς ως Ένωση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Από αυτή την  άποψη η Ευρώπη πρέπει να διανύσει πολύ δρόμο ακόμη, για να βρει τον αληθινό εαυτό της.