Ελιτισμός και λαϊκισμός, οι ασθένειες της πολιτικής

Οι εχθροί της πολιτικής είναι δύο έλεγε ο Μάνος Χατζηδάκις. Ο λαϊκισμός και ο ελιτισμός. Και στη χώρα μας και τα δύο αυτά φαινόμενα την εποχή της απαισιοδοξίας και των επάλληλων κρίσεων αλληλοτροφοδοτούνται. Οι δυνάμεις του ελιτισμού δίνουν δύναμη στο λαϊκισμό κάθε φορά που η κοινωνία αναζητά μια βαλβίδα εκτόνωσης  και στο δημόσιο λόγο κάνουμε ότι δεν ακούμε ή τοποθετούμε στη σφαίρα της αδιαφορίας τα σοβαρά ζητήματα των πιο δυναμικών στοιχείων της κοινωνίας, των νέων, των εργαζομένων, των νέων ζευγαριών, των μικρομεσαίων επιχειρηματιών, αλλά και των συνταξιούχων ή των ανθρώπων που ασχολούνται με τη γη.

Τα κόμματα σήμερα, ως βασικοί φορείς της πολιτικής έχουν υποχρέωση να ενσωματώσουν στον προγραμματικό τους λόγο την πυκνή και πιεστική καθημερινότητα των πολιτών.

Σήμερα, η περίπτωση της Λεπέν που για τρίτη φορά κάνει την Ευρώπη να καρδιοχτυπά, αναμένοντας τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, μας χτυπάει επίμονα ένα καμπανάκι.

Ο λαϊκός κόσμος που στρέφεται στη Μαρίν Λεπέν δεν ζητάει λόγια προστασίας αλλά πραγματική προστασία. Οι πολίτες που στοιχήθηκαν στην υποψηφιότητα Μελανσόν δεν αναγνωρίζονται φυσικά στην επέκταση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης ούτε στον τρόπο που βλέπει την ενεργειακή μετάβαση ο Μακρόν. Οι νέοι, η κατώτερη μεσαία τάξη, οι λιγότερο «προνομιούχοι» στις πρώην βιομηχανικές πόλεις του Βορρά, στις αγροτικές περιφέρειες της δυτικής Γαλλίας ζητούν κάτι περισσότερο και διαφορετικό. Υπάρχει μια ζήτηση ριζοσπαστικότητας με ανατροπές στο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο. Και αυτή η ριζοσπαστικότητα σε συνθήκες μείωσης της αγοραστικής δύναμης και διεθνούς αστάθειας, θα απειλεί πάντα το κέντρο που εργάζεται για συνθέσεις και μείγματα πολιτικής. Η Λεπέν απευθύνεται σε όσους νιώθουν παραμελημένοι από την πολιτική, στους χαμένους των ανισοτήτων, σε όσους χάνουν επί χρόνια εισόδημα αλλά και τη φωνή έκφρασης τους. 

Ο Μακρόν είναι ένας πρόεδρος με αντίληψη των σύγχρονων προκλήσεων, είτε αυτό αφορά στην κλιματική αλλαγή, είτε στο μεταναστευτικό, είτε στην αμυντική αυτονομία της ΕΕ. Ένα πρόσωπο που προχωρά στην αλλαγή παραδείγματος γιατί με τη συμπεριφορά του, με τα λάθη και τις παραλείψεις του, συγκρούεται μετωπικά με τον λαϊκισμό. Ωστόσο, η πολιτική του στο εσωτερικό φαντάζει απόμακρη για τους περιθοριωποιημένους Γάλλους, μη συμπερηληπτική για τους φτωχούς και μη ελπιδοφόρα για τους νέους. 

Σε αντίστοιχη περίπτωση η ρητορική του φόβου είναι σε παγκόσμιο επίπεδο προνομιακό πεδίο της λαϊκιστικής ακροδεξιάς, όπως φάνηκε ήδη από την εκλογή του Τραμπ τον Νοέμβριο του 2016. Ο Τραμπ σε ομιλίες του σε αποβιομηχανοποιημένες Πολιτείες των ΗΠΑ ζητούσε επιτακτικά το άνοιγμα των εργοστασίων και υπόσχονταν δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας την ίδια ώρα που η Κλίντον στο όνομα της πολιτικής ορθότητας αδυνατούσε να αντιπροτείνει εναλλακτικές στρατηγικές κυβερνητικής διαχείρισης. Μίλησε για επιμέρους ζητήματα που όμως δεν ακούν το χτύπο της καρδιάς της κοινωνίας. Γιατί άλλο είναι να ζητάς θέσεις εργασίας και άλλο να ασχολείσαι με τις τουαλέτες για ομοφυλόφιλους. Η στρατηγική του φόβου εναντίον του λαϊκισμού δοκιμάστηκε και στο δημοψήφισμα για το Brexit και απέτυχε παταγωδώς.

Η Ευρώπη συνεπώς, πρέπει να αντιληφθεί ότι ο  λαϊκισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί αν μειωθούν οι συνθήκες που τον δημιουργούν. Αν η οικονομία αρχίσει να πηγαίνει καλύτερα, αν η ακρίβεια αντιμετωπιστεί χωρίς να κατατρώει τα εισοδήματα των νοικοκυριών, ή αν στη μετανάστευση υπάρχει ένα κανονιστικό πλαίσιο ασφαλές για όλους, τότε και η έλξη του λαϊκισμού θα μειωθεί. Κι αυτό είναι ένα ζητούμενο για το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής με το ιστορικό φορτίο και τους ισχυρούς δεσμούς με την κοινωνία, να επανέλθει η αδιαμεσολάβητη σχέση με την κοινωνία. Η επανασύνδεσή του με τις πραγματικές καθημερινές αγωνίες των πολιτών κι ένας προγραμματικός λόγος που έχει μάθει να γίνεται καθρέπτης της κοινωνίας.

Φραγκίσκος Παρασύρης 

Φαρμακοποιός MSc, PhD C, π. Βουλευτής Ηρακλείου