Υπερηχογραφική κυστεοουρηθρογραφία σε βρέφη και παιδιά – Τι πρέπει να γνωρίζουμε!

Γράφει η κ. Ιωάννα Τρίτου*

Η υπερηχογραφική κυστεοουρηθρογραφία (contrast - enhanced voiding cystourethrography – ceVUS) είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη ως  ασφαλής μέθοδος ανάδειξης και παρακολούθησης της κυστεοουρητηρικής παλινδρόμησης (ΚΟΠ) και απεικόνισης της ουρήθρας. Εμφανίζει την ίδια και πολλές φορές, μεγαλύτερη ευαισθησία και ακρίβεια από την κλασσική και την ραδιοϊσοτοπική (με σπινθηρογράφημα) κυστεογραφία στη διάγνωση της ΚΟΠ, τις οποίες σε πολλές περιπτώσεις έχει υποκαταστήσει. 

Η υπερηχογραφική κυστεοουρηθρογραφία (ή απλά υπερηχογραφική κυστεογραφία όπως συνηθίζεται να αποκαλείται χάριν συντομίας) εφαρμόζεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα τα τελευταία 20 περίπου χρόνια. Πραγματοποιείται με τη χρήση μηχανημάτων υπερήχων με λογισμικά απολύτως  εξειδικευμένα και αποκλειστικά σε ειδικά σκιαγραφικά  (contrast specific software) που έχουμε στη διάθεσή μας. Τα σκιαγραφικά αυτά είναι ειδικές μικροφυσαλιδώδεις ουσίες που αυξάνουν την αξιοπιστία της μεθόδου και αναδεικνύουν ευκρινέστερα την παρουσία ΚΟΠ. Την τελευταία δεκαετία κυκλοφορεί το SonoVue (Bracco, Milan, Italy)  δεύτερης γενιάς σκιαγραφική ουσία υπερήχων,  η οποία περιέχει μικροφυσσαλίδες εξαφθοριούχου θείου σταθεροποιημένες με κέλυφος φωσφολιπιδίων. 

Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της σε σχέση με τις άλλες μεθόδους είναι ότι στερείται ιοντίζουσας ακτινοβολίας, γεγονός που την καθιστά εξαιρετικά ασφαλή για το νεογνό και το παιδί το οποίο δεν ακτινοβολείται. 

Τι είναι η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση;

Η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση (ΚΟΠ) είναι μια κατασκευαστική ανωμαλία του ουροποιητικού συστήματος όπου ο βαλβιδικός μηχανισμός στη θέση της εισόδου του ουρητήρα στην ουροδόχο κύστη δεν λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα την επιστροφή- παλινδρόμηση των ούρων πίσω στο νεφρό. Μπορεί να αφορά τον ένα  ή και  τους 2 νεφρούς και αποτελεί πολύ συχνό αίτιο εμφάνισης ουρολοίμωξης στα νεογνά και τα παιδιά. Αποτελεί δε, μια από τις πιο σημαντικές αιτίες πυελονεφρίτιδας, υπέρτασης και χρόνιας νεφρικής νόσου στην παιδική ηλικία. Με βάση την απεικόνιση, ταξινομείται ανάλογα με τη σοβαρότητά της σε 5 βαθμούς.

Σε ποιες περιπτώσεις γίνεται η υπερηχογραφική κυστεογραφία;

Η υπερηχογραφική κυστεογραφία χρησιμοποιείται για τον αποκλεισμό της ΚΟΠ σε παιδιά με ουρολοίμωξη ιδίως εμπύρετη ή υποτροπιάζουσα, σε περίπτωση που προγεννητικά ή μετά τη γέννηση ανιχνεύονται με το απλό υπερηχογράφημα διατάσεις των πυελοκαλυκικών συστημάτων των νεφρών και των ουρητήρων ή υπάρχουν σύνθετες ανωμαλίες  του ουροποιητικού.  Επιπλέον η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση παιδιών που έχουν υποβληθεί σε φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία για ΚΟΠ  για τον έλεγχο ίασης ή βελτίωσης της και την ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή.

Πως εκτελείται;

Η εξέταση αρχίζει με τον προκαταρκτικό τυπικό έλεγχο νεφρών-ουρητήρων-κύστεως. Η υπερηχογραφική κυστεογραφία προϋποθέτει  και αυτή, όπως και οι κλασσικές μέθοδοι, καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως  δια της ουρήθρας με ένα πολύ λεπτό σωληνάκι μέσω του οποίου εισάγεται η μικροφυσαλιδώδης σκιαγραφική ουσία υπερήχων μαζί με φυσιολογικό  ορό. Κατά την διάρκεια της πλήρωσης της ουροδόχου  κύστεως και της ούρησης, παρακολουθείται υπερηχογραφικά η παραμονή  των μικροφυσαλίδων  στην ουροδόχο κύστη ή στην περίπτωση παλινδρόμησης η πορεία τους  στους ουρητήρες και στους νεφρούς. Αυτές είναι  οι θέσεις οι οποίες  εξετάζονται εναλλάξ τόσο κατά την πλήρωση όσο και κατά την ούρηση.  Η ανίχνευση  μικροφυσαλίδων στους νεφρούς και ουρητήρες θέτει με ακρίβεια τη διάγνωση. Επιπλέον κατά την ούρηση εξετάζεται και η ουρήθρα των νεογνών και παιδιών σε επιμήκη προβολή, επιτρέποντας τη μέτρηση του εύρους της και την ανίχνευση στενώσεων ή βαλβίδων στην οπίσθια ουρήθρα στα αγόρια οι οποίες αποτελούν σημαντικό αίτιο ΚΟΠ .

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της υπερηχογραφικής κυστεογραφίας καταγράφηκε σε μια πρόσφατη μετα-ανάλυση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας όσον αφορά την διαγνωστική ακρίβεια συγκριτικά με την κλασσική κυστεογραφία. Βρέθηκε ότι με την υπερηχογραφική κυστεογραφία αναδείχτηκαν, σε ποσοστό 10% περίπου, περισσότερες περιπτώσεις ΚΟΠ  και μάλιστα σοβαρότερου βαθμού και επομένως σοβαρότερης κλινικής σημασίας σε σχέση με την κλασσική κυστεογραφία.

Επίσης, μελέτη που περιέλαβε περισσότερα από 2500 παιδιά στα οποία έγινε συγκριτική εξέταση ταυτόχρονα με την ακτινοσκοπική ή την ραδιοϊσοτοπική κυστεογραφία, έδειξε ότι η υπερηχογραφική κυστεογραφία πέρα από την ανάδειξη της ΚΟΠ, είναι μία αξιόπιστη μέθοδος στην ανάδειξη και της ανατομίας της ουρήθρας και μπορεί να υποκαταστήσει τις κλασσικές μεθόδους έχοντας το μέγιστο πλεονέκτημα της παντελούς έλλειψης ακτινοβολίας

Έχει παρενέργειες για το παιδί;

Η χορήγηση σκιαγραφικών είναι ασφαλής στην ενδοκυστική τους χορήγηση και έχουν αναφερθεί πολύ  ήπιες παρενέργειες κατά την πολυετή τους χορήγηση στην υπερηχογραφική κυστεογραφία. Σε συνολική εκτίμηση 31 επιστημονικών μελετών στις οποίες συνολικά εξετάστηκαν 12.362 παιδιά δεν υπήρξε καμιά σοβαρή αναφυλακτική αντίδραση ή σοβαρές ανεπιθύμητες αντιδράσεις στο παιδί από το σκιαγραφικό.  Τα δυσουρικά συμπτώματα (κυρίως τσούξιμο), που παρατηρήθηκαν σε ποσοστό <3%, είναι παρόμοια με αυτά μετά από απλό καθετηριασμό της κύστης που γίνεται και στην κλασσική κυστεοουρηθρογραφία με ακτινοβολία ή τη ραδιοισοτοπική κυστεογραφία  και αποδίδονται μάλλον σε αυτόν. Για το λόγο αυτό συνιστάται η αρνητική καλλιέργεια ούρων του παιδιού  έως και 1 εβδομάδα πριν την εξέταση και  η χορήγηση προφυλακτικής αντιβιοτικής αγωγής από τον παιδίατρο.

Συμπερασματικά, η υπερηχογραφική κυστεογραφία είναι μια εύκολη, ασφαλής και πλέον αξιόπιστη μέθοδος στην ανάδειξη και τη βαθμονόμηση της ΚΟΠ ανάλογα με το βαθμό σοβαρότητας καθώς και στην ανάδειξη ανατομίας της ουρήθρας χωρίς ακτινοβόληση του βρέφους ή του παιδιού.

*Η κυρία Ιωάννα Τρίτου, είναι ιατρός Ακτινολόγος, τ. Διευθύντρια Ακτινοδιαγνωστικής ΕΣΥ. Δέχεται κατόπιν ραντεβού, στο Διαγνωστικό κέντρο «Κνωσσός Διάγνωσις»,  στη Λεωφόρο Κνωσσού 174 και στη Λεωφόρο Ηροδότου 122-124  (τηλέφωνα επικοινωνίας: 2810214798 και 2810287094)