Τι κάνουν οι Έλληνες τα φάρμακα που λήγουν ή τους περισσεύουν

Παρά το γεγονός ότι 71 Κοινωνικά Φαρμακεία βρίσκονται αυτή τη στιγμή εν λειτουργία στην ελληνική επικράτεια, ένδειξη της κοινωνικής ανάγκης που καλύπτουν, η εσωστρέφεια που τα χαρακτηρίζει αλλά και η άγνοια των πολιτών για το πως να δωρίσουν φάρμακα που δεν χρειάζονται ή τί να κάνουν με όσα έληξαν, έχουν ως αποτέλεσμα χιλιάδες σκευάσματα ετησίως να καταλήγουν στα σκουπίδια. 

Οι παραπάνω ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις προκύπτουν από την πρώτη πανελλαδική έρευνα για την χρήση και δωρεά των περισσευούμενων οικιακών φαρμάκων με τίτλο «Διαχείριση Οικιακών Φαρμάκων: Ευκαιρίες προς αξιοποίηση», που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης, την Πέμπτη, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απόρροια της συνεργασίας των Φαρμακοποιών του Κόσμου και της GIVMED. 

Στο πρώτο σκέλος της έρευνας εξετάστηκε ο ρόλος των Κοινωνικών Φαρμακείων, σε δείγμα 23 τέτοιων δομών που λειτουργούν από 12 κοινωφελείς φορείς πανελλαδικά, το διάστημα Μάιος - Οκτώβριος 2017. Το 80% αυτών έχουν νομική μορφή και στο 60% των περιπτώσεων απασχολούν φαρμακοποιούς σε καθεστώς εθελοντικής συνεργασίας. Ο μέσος όρος των επωφελούμενων ατόμων ανά Κοινωνικό Φαρμακείο προσδιορίζεται στα 180 άτομα. 

Αναφορικά με τη διαχείριση των φαρμάκων, το 70% των Κοινωνικών Φαρμακείων γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή τί φάρμακα διαθέτουν και το 60% ζητούν ιατρική συνταγή από τους επωφελούμενους προκειμένου να τους χορηγήσουν κάποιο σκεύασμα. Αξιοσημείωτο είναι ότι, ένα 30% των κοινωνικών αυτών δομών διαθέτει εξειδικευμένο πρόγραμμα καταγραφής φαρμάκων. 

Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας στο 78% των περιπτώσεων τα Κοινωνικά Φαρμακεία καταφέρνουν να καλύπτουν τις ανάγκες τους, όμως, μόνο το 20% μπορεί να καλύψει κάποια επείγουσα φαρμακευτική ανάγκη. Επίσης, το 65% των δωρεών προέρχεται από πολίτες και μόλις το 10% από φαρμακευτικές εταιρείες. Τέλος, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στο 70% των δομών υπάρχουν άτομα που δεν ακολουθούν την φαρμακευτική τους αγωγή λόγω κόστους (66,6%). 

Προβληματικό παραμένει το γεγονός ότι τα Κοινωνικά Φαρμακεία επιδεικνύουν μια εσωστρεφή συμπεριφορά, κοινοποιώντας στο 50% των περιπτώσεων μεταξύ τους τις ελλείψεις που αντιμετωπίζουν προκειμένου να τις καλύψουν. 

«Πάντως, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κοινωφελείς φορείς καταφέρνουν να καλύψουν σημαντικό όγκο των φαρμακευτικών αναγκών της κοινωνίας», αναφέρεται στα συμπεράσματα της μελέτης. 
Λίγοι γνωρίζουν τι να κάνουν τα ληγμένα φάρμακα
Στο δεύτερο σκέλος της έρευνας, που έγινε την περίοδο 6-11 Ιουλίου 2017, σε πανελλαδικό αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.310 ενηλίκων πολιτών, με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων, εξετάστηκε η διαχείριση των οικιακών φαρμάκων. 

Σύμφωνα με τα ευρήματα, το 54% του δείγματος είχε χρησιμοποιήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ στο 93% των περιπτώσεων η αποθήκευση των σκευασμάτων γινόταν με προσοχή ώστε να μην αλλοιωθούν. Το 53% γνώριζε πολύ καλά τι φάρμακα διέθετε στο σπίτι του και το 39% έλεγχε τουλάχιστον μια φορά τον μήνα τι περιείχε το οικιακό φαρμακείο. 

Ωστόσο, το 57% των περιπτώσεων εντοπίστηκαν ληγμένα 1 έως 5 κουτιά φαρμάκων και μόλις το 40% τα επέστρεψε στο φαρμακείο, αφού το 37% του δείγματος τα πέταξε στην τουαλέτα ή στα σκουπίδια. 

Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι το 50% του δείγματος δήλωσε ότι δεν γνωρίζει ποια είναι η χρήση των πράσινων κάδων στα φαρμακεία, με μόλις το 25% να γνωρίζει πως είναι για τα ληγμένα φάρμακα και το 7% να θεωρεί ότι είναι σημείο συλλογής των μη ληγμένων σκευασμάτων. 

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι «πολύ μικρό ποσοστό πολιτών γνωρίζει τις σωστές πρακτικές διαχείρισης των ληγμένων φαρμάκων με αποτέλεσμα τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την απειλή της Δημόσιας Υγείας», υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα της μελέτης. 

Αναφορικά με τη δωρεά φαρμάκων μόνο το 28% του δείγματος είχε δωρίσει τους τελευταίους 12 μήνες, καθώς το 68% ανέφερε ότι δεν είχε περισσευούμενα σκευάσματα προς δωρεά, επίσης υπήρχε το 49% δήλωσε ότι δεν γνώριζε που να τα δωρίσει. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ελληνική  κοινωνία δεν είναι εξοικιωμένη με τη δωρεά φαρμάκων. 

Το μικρό ποσοστό των πολιτών, πάντως, που είχε δωρίσει φάρμακα στο 44% των περιπτώσεων τα είχε προσφέρει σε Κοινωνικά Φαρμακεία, αφού το 77% αυτών είχε θετική άποψη για τους κοινωνικούς αυτούς φορείς αφού δήλωσε ότι γνώριζε το έργο τους και τις ανάγκες που καλύπτουν. 

Προβληματικό είναι ωστόσο το εύρημα ότι 43% του δείγματος είχε δωρίσει ληγμένα φάρμακα, αναδεικνύοντας το έλλειμμα σωστής ενημέρωσης του κοινού για τη δωρεά φαρμάκων. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το υπουργείο Υγείας έχει εκδόσει στο πρόσφατο παρελθόν αναλυτικές οδηγίες για την ορθή απόρριψη των φαρμάκων αλλά δυστυχώς φαίνεται ότι δεν έχουν γίνει ευρύτερα γνωστές.