Σακχαρώδης διαβήτης, διαβητικό πόδι και ακρωτηριασμοί: μια σύγχρονη μάστιγα

Περίπου 50.000 άτομα με διαβήτη κινδυνεύουν στην χώρα μας με ακρωτηριασμό άκρων – μία από τις πιο βαριές επιπλοκές της νόσου- ενώ πραγματοποιούνται 3.000 ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση: τα στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.), που παρουσιάστηκαν την Πέμπτη με αφορμή τον εφετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη (14 Νοεμβρίου) μαρτυρούν τις διαστάσεις της νόσου αλλά και απαντούν στο γιατί θεωρείται ο σακχαρώδης διαβήτης θεωρείται μάστιγα του σύγχρονου κόσμου.

 
Οι ακρωτηριασμοί είναι μία από τις σοβαρές επιπλοκές του διαβήτη όταν δεν έχει διαγνωστεί, οπότε δρα ύπουλα, ή όταν δεν εχει ρυθμιστεί. Άλλες επιπλοκές είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, οι μόνιμες βλάβες του αμφιβληστροειδούς που οδηγούν σε τύφλωση.
 
Οι ακρωτηριασμοί, αλλιώς λεγόμενο το διαβητικό πόδι, σήμερα τείνουν να λάβουν εφιαλτικές διαστάσεις, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο πραγματοποιείται ένας ακρωτηριασμός κάτω άκρου κάθε 20 δευτερόλεπτα! Στατιστικά, 1 εκατ. άτομα με σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους σε ετήσια βάση. Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη των κάτω άκρων.
 

Σε μελέτη που διεξήχθη ταυτόχρονα σε Μ. Βρετανία και Η.Π.Α., διαπιστώθηκε ότι ο πιο κοινός συνδυασμός παραγόντων που συντελούν στην εμφάνιση ελκών και οδηγούν στο διαβητικό πόδι  ήταν η περιφερική νευροπάθεια, η δυσμορφία στα κάτω άκρα και το τραύμα. Επιπλέον, οι τρεις κύριοι παράγοντες που τραυματίζουν τα πόδια και οδηγούν σε εμφάνιση έλκους είναι α) τα ακατάλληλα υποδήματα (21%), πτώσεις (11% ) και αυτοτραυματισμοί, π.χ. κατά την περιποίηση των νυχιών (7%).  
Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα 300.000 διαβητικοί ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου εμφάνισης ελκών των κάτω άκρων, ενώ το 25% των διαβητικών ασθενών θα εμφανίσει έλκος έστω και μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
 
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν από τον πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.), Παθολόγο με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, Επιστημονικό Υπεύθυνο Τμήματος Διαβήτη και Διαβητικού Ποδιού Κέντρου Ευζωΐας, Ιασείου και Τμήματος Διαβητικού Ποδιού Γενικής κλινικής Euromedica, Εκπρόσωπο της Ελλάδας στην Παγκόσμια Ομάδα Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι, κ. Χρήστο Μανέ και τον γενικό  Γραμματέα της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π., Αναπληρωτή Καθηγητή Παθολογίας, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών & Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΛΑΪΚΟ», Γενικό Γραμματέα της Πανευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι κ. Νικόλαο Τεντολούρη.
 
Τι σημαίνει για τον ασθενή και το σύστημα υγείας το διαβητικό πόδι
 
Όπως επισήμαναν οι ειδικοί, οποιοσδήποτε πόνος στα κάτω άκρα, οποιαδήποτε σχισμή, ιδίως στα πέλματα, πρέπει να αναφέρεται άμεσα στο θεράποντα ιατρό. Πόδια που ελέγχονται καθημερινά  δεν εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, ή και αν ακόμα εμφανίσουν, έχουν πολλές πιθανότητες  για πλήρη θεραπεία. Εφόσον οι ασθενείς ελέγχονται κάθε μέρα για τυχόν έλκη ή αλλαγή του χρώματος (προς το σκούρο) και αναφέρονται αμέσως στον ιατρό τους, η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να τους απαλλάξει από τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού.
 
«Εκτός από το τεράστιο κοινωνικό κόστος, στα προβλήματα του ποδιού προστίθεται και υπέρογκο οικονομικό κόστος» υπογραμμίζει ο κ. Μανές. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μάλιστα, το κόστος αυτό μπορεί να γίνει δυσβάστακτο για κάθε σύστημα υγείας, καθώς αναπαράγεται συνεχώς εξαιτίας πολλών σημαντικών παραμέτρων.
Αυτές είναι η μακροχρόνια παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο, τα έξοδα αποκατάστασης, η αυξημένη ανάγκη οικιακής φροντίδας και κοινωνικών υπηρεσιών, η απώλεια θέσεων εργασίας και η πρόωρη συνταξιοδότηση. Εάν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι το κόστος αντιμετώπισης όλων παραμέτρων μπορεί να αυξηθεί κατά 70% μετά τον ακρωτηριασμό, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πρόβλημα του διαβητικού ποδιού λαμβάνει υπερβολικές διαστάσεις.
 
Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι το άμεσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή με διαβητικό πόδι είναι περίπου 6.143 Ευρώ, χωρίς να υπολογίζεται το έμμεσο κόστος, δηλαδή ανικανότητα για εργασία, επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου κτλ, ενώ το κόστος θεραπείας του απλού διαβητικού ασθενούς είναι 5 φορές μικρότερο, δηλαδή 1.299 Ευρώ. Το συνολικό ετήσιο κόστος από τα έλκη στη χώρα μας ανέρχεται στα 300 εκατ. Ευρώ. 
 
Ταυτόχρονα, το κόστος του ακρωτηριασμού κάτω άκρου (κάτω από το γόνατο) ανέρχεται σε περίπου 30 - 60.000 Ευρώ, ανάλογα με το μέρος του ποδιού που θα αποκοπεί. Επιπλέον, το συνολικό ετήσιο κόστος του διαβητικού ποδιού χωρίς ακρωτηριασμό ανέρχεται σε 200-250 εκατ. Ευρώ. Για όλους αυτούς τους λόγους, υψίστης σημασίας είναι η σωστή πρόληψη, καθώς από την εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων πρόληψης – μείωσης των ακρωτηριασμών το ετήσιο οικονομικό όφελος θα ανερχόταν σε περίπου 50 εκατ. Ευρώ. 
 
Οι διεθνείς Εποπτικοί Οργανισμοί Υγείας (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη) προτείνουν την οργάνωση φροντίδας για το διαβητικό πόδι ως το μόνο αποτελεσματικό μέσο μείωσης των ακρωτηριασμών. Η οργάνωση φροντίδας αρχίζει από τα προγράμματα πρόληψης σε όλο το διαβητικό πληθυσμό. «Η φροντίδα για το διαβητικό πόδι θα πρέπει να περιλαμβάνει και την ίδρυση Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού σε δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία», καταλήγει ο κ. Μανές.
 
Τι υποδεικνύουν οι ειδικοί στους διαβητικούς ασθενείς

Από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού δίδονται απλές αλλά βασικές συμβουλές που αν εφαρμοστούν από τα άτομα με Διαβήτη σώζουν πόδια:
-Δεν περπατάμε ποτέ ξυπόλυτοι.
-Ελέγχουμε κάθε βράδυ τα πόδια μας για μικροαμυχές, πληγές ή αλλαγή του χρώματος των δακτύλων
-Χρησιμοποιούμε καθρεφτάκι για να ελέγξουμε τα πέλματα αν υπάρχουν πληγές.
-Ελέγχουμε τα παπούτσια αν υπάρχει καμιά ραφή ή κανένα καρφί που μπορεί να προκαλέσει τραύμα.
-Δεν πλησιάζουμε τα πόδια σε θερμαντικά σώματα (υπάρχει κίνδυνος εγκαυμάτων).
-Πλένουμε τα πόδια με χλιαρό νερό κάθε βράδυ.
-Αν τα πέλματα είναι ξηρά χρησιμοποιούμε ειδικούς αφρούς, όχι βαζελίνη.
-Κόβουμε τα νύχια σε ευθεία γραμμή ώστε να μην υπάρχουν αιχμές που τραυματίζουν τα πόδια μας.
-Δεν αφαιρούμε τους κάλους μόνοι μας. Απευθυνόμαστε πάντα σε εξειδικευμένο προσωπικό.