Πόσο πιθανό είναι να προβλεφθεί η εμφάνιση της άνοιας;

Με τον όρο "άνοια" περιγράφεται μια ποικιλία συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε ανθρώπους εξαιτίας κάποιων νόσων του εγκεφάλου.

Τα νοσήματα αυτά οδηγούν σε καταστροφή και απώλεια των εγκεφαλικών κυττάρων και προκαλούν συμπτώματα που αφορούν τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες όπως μνήμη, σκέψη, ομιλία, προσοχή, συγκέντρωση.

 Υπάρχουν διάφορες νόσοι-ασθένειες που προκαλούν διάφορες μορφές άνοιας. Η συχνότερη μορφή άνοιας είναι η άνοια που οφείλεται στη νόσο Alzheimer και η οποία συνήθως εμφανίζεται μετά τα 65 χρόνια ζωής.

Με την εξέλιξη της άνοιας εμφανίζεται σταδιακά δυσκολία στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Οι ασθενείς χάνουν την αυτονομία τους και περιορίζονται κινητικά. Οι επιπτώσεις της άνοιας επιβαρύνουν τόσο τους ίδιους τους πάσχοντες και το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον, όσο και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι πριν την εμφάνιση της άνοιας προηγείται ένα ενδιάμεσο στάδιο ήπιας διαταραχής. Το στάδιο αυτό ονομάζεται Ήπια Γνωσιακή Διαταραχή. Στη φάση αυτή εμφανίζονται ήπια συμπτώματα αλλά το άτομο είναι πλήρως λειτουργικό και η καθημερινότητά του δεν επηρεάζεται. Τα συμπτώματα αυτά είναι σοβαρότερα από τα αναμενόμενα για την ηλικία.

Οι ασθενείς που βρίσκονται στο στάδιο αυτό έχουν υψηλή πιθανότητα να νοσήσουν στο μέλλον από τη νόσο Alzheimer. Στόχος μας είναι να  αναγνωρίσουμε τους ανθρώπους αυτής της ομάδας ώστε να τους παρακολουθούμε στενά και να διαγνώσουμε έγκαιρα την εμφάνιση άνοιας. Η έγκαιρη διάγνωση έχει σημασία για το πότε θα αποφασίσουμε να ξεκινήσουμε φαρμακευτική αγωγή.

Συχνά τα αρχικά συμπτώματα δεν αφορούν μόνο τη μνήμη. Υπάρχουν και άλλα  όπως η δυσκολία στην εκτέλεση απλών πράξεων (πχ δέσιμο γραβάτας), ο αποπροσανατολισμός σε γνωστά μέρη,  προβλήματα στην ομιλία (πχ δεν βρίσκουμε λέξεις), η κακή κρίση, η απάθεια, οι αλλαγές στην προσωπικότητα και στη συμπεριφορά. Βέβαια, τα παραπάνω μπορεί να εμφανισθούν και λόγω έντονου άγxους ή έλλειψης βιταμινών αλλά θα πρέπει να αξιολογηθούν από έναν έμπειρο ειδικό ώστε να διαπιστωθεί αν πράγματι συνδέονται με την έναρξη άνοιας.

Η διάγνωση της Ήπιας Γνωσιακής Διαταραχής γίνεται με την λήψη ιστορικού, την εξέταση με ειδικά τεστ μνήμης και την απεικόνιση του εγκεφάλου. Τα τεστ μνήμης χρησιμοποιούνται διεθνώς και «βαθμολογούν» τις επιδόσεις των εξεταζομένων σε διάφορες εγκεφαλικές λειτουργίες. 

Οι τιμές συγκρίνονται με τις αντίστοιχες ανθρώπων χωρίς προβλήματα μνήμης και εξετάζεται το αν εμπίπτουν στα φυσιολογικά όρια. Για την απεικόνιση του εγκεφάλου χρήσιμη είναι μια μαγνητική ή αξονική τομογραφία. Δυστυχώς δεν υπάρχει μια μόνο  εξέταση που να θέτει τη διάγνωση της νόσου.

Γίνεται συγκερασμός των ανωτέρω για να εξακριβωθεί αν ο ασθενής βρίσκεται στη γκρίζα ζώνη της ήπιας διαταραχής.

Η πρώιμη διάγνωση στο στάδιο αυτό είναι πολύ ωφέλιμη για τον ασθενή και την οικογένειά του. Φαίνεται ότι υπάρχουν τρόποι να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου: η μεσογειακή δίαιτα, η σωματική άσκηση,  η ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης και η κοινωνικοποίηση είναι διαπιστωμένοι προφυλακτικοί παράγοντες. Η στενή παρακολούθηση στη συνέχεια των ανθρώπων αυτών εξασφαλίζει την έγκαιρη διάγνωση της μετάβασης στην άνοια και την έναρξη θεραπείας. 

Άλλωστε, η ομάδα αυτή των ασθενών θα αποτελέσει στο μέλλον θεραπευτικό στόχο νέων φαρμάκων που θα αποσκοπούν στην καταπολέμηση της άνοιας πριν φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής χιλιάδων ηλικιωμένων. Είναι λοιπόν σημαντικό η παρακολούθηση των ατόμων αυτών να γίνεται από εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό που θα κατευθύνει σωστά τους πάσχοντες και το περιβάλλον τους σε όλη την πορεία της νόσου.