Ημικρανία: Τι είναι και πως την αντιμετωπίζουμε;

 Ένα αρκετά συχνό πρόβλημα υγείας που ταλαιπωρεί σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού επηρεάζοντας την καθημερινότητά του είναι η ημικρανία, μια μορφή κεφαλαλγίας που εμφανίζεται συνήθως στη νεαρή ενήλικη ζωή. To Διαγνωστικό Κέντρο ΗΡΟΔΟΤΟΣ στη Νέα Αλικαρνασσό, δίνει χρήσιμες συμβουλές για την αντιμετώπιση της ημικρανίας. Στη συνέντευξη που ακολουθεί με την κ. Καλλιγιάννη, θα γνωρίσετε τι ακριβώς είναι η συχνή αυτή μορφή κεφαλαλγίας, πώς επηρεάζει την καθημερινή ζωή του ασθενούς, ποιοι είναι οι απαραίτητοι ιατρικοί έλεγχοι για τη διάγνωσή της και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.

•     Τι είναι η ημικρανία;

Η λέξη ημικρανία συχνά χρησιμοποιείται για κάθε είδος πονοκεφάλου, ωστόσο θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για μία σύνθετη χρόνια νευρολογική νόσο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι απλός πονοκέφαλος. Πρόκειται για τη δεύτερη πιο συχνή μορφή κεφαλαλγίας μετά την κεφαλαλγία τάσης και επηρεάζει περίπου το 12% του πληθυσμού, ένα ποσοστό πολύ σημαντικό αν αναλογιστούμε την επιβάρυνση  στην ποιότητα ζωής και στην καθημερινότητα των ασθενών. Εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία και την νεαρή ενήλικη ζωή και κορυφώνεται στην 4η δεκαετία της ζωής, ενώ μετά την 5η δεκαετία τείνει να φθίνει σταδιακά. Είναι έως 3 φορές συχνότερη στις γυναίκες.

•     Πού οφείλεται η ημικρανία;

Η σαφής αιτιολογία και ο ακριβής μηχανισμός της ημικρανίας δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως, καθώς έχει σύνθετη νευροβιολογική βάση. Θεωρείται ότι αποτελεί έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Συχνά υπάρχει κληρονομικό υπόβαθρο, ενώ βρίσκουμε θετικό οικογενειακό ιστορικό σχεδόν στο 70% των ασθενών κατά τη λήψη ιστορικού.

•     Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ημικρανίας στη ζωή του ασθενούς;

Πολλοί ημικρανικοί ασθενείς αναφέρουν ότι ο πόνος της ημικρανίας είναι από τους πιο δυνατούς που έχουν βιώσει στη ζωή τους. Επιπλέον, ο πόνος μπορεί να εμφανίζει μικρή ανταπόκριση στα κοινά αναλγητικά οδηγώντας τον ασθενή στο να απέχει από την επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή περιμένοντας να ολοκληρωθεί ο κύκλος του πόνου, ο οποίος μπορεί να κρατήσει έως και 3 ημέρες σε κάθε επεισόδιο. Τα συνοδά συμπτώματα πέραν του άλγους, όπως η ναυτία, η φωτοφοβία, η δυσκολία συγκέντρωσης, η κόπωση και ο έμετος, έχουν και αυτά μεγάλη επίπτωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ημικρανία αποτελεί παγκοσμίως την πρώτη αιτία αναπηρίας (disability) σε ασθενείς κάτω των 50 ετών και σχετίζεται με μεγάλο κοινωνικοοικονομικό βάρος.

•     Ποια είναι τα στάδια και τα συμπτώματα της ημικρανίας;

Η ημικρανία αποτελείται από 4 στάδια, καθένα από τα οποία μπορεί να σχετίζεται με σημαντική επίπτωση στη ζωή του ασθενούς. Ένα επεισόδιο ημικρανίας στην πραγματικότητα ξεκινάει έως και 48 ώρες πριν τη φάση του πονοκεφάλου με το πρόδρομο (προειδοποιητικό) στάδιο. Στο πρώτο αυτό στάδιο οι ασθενείς παραπονούνται για δυσκολία συγκέντρωσης, χαμηλή ενέργεια, χασμουρητό, ενόχληση από οθόνες και φώτα ή θόρυβο, ευερεθιστότητα και αλλαγή στην όρεξη. Το δεύτερο στάδιο ονομάζεται αύρα ημικρανίας, το οποίο όμως δεν παρουσιάζεται σε όλους τους ασθενείς ή σε κάθε κρίση. Συνήθως εμφανίζεται λίγο πριν την έναρξη του πόνου, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και κατά τη διάρκεια αυτού. Αφορά σε νευρολογικά συμπτώματα όπως οπτικά (φωτεινές γραμμές, σπινθηροβόλο σκότωμα), αισθητικά (μούδιασμα σε πρόσωπο, κεφάλι ή και άκρο) και δυσφασικά ενοχλήματα (δυσκολία στην ομιλία). Η αύρα μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά έως μία ώρα και έπεται το τρίτο στάδιο, δηλαδή ο πονοκέφαλος, ο οποίος είναι μέτριας ή μεγάλης έντασης και μπορεί να διαρκέσει από 4 έως 72 ώρες. Εντοπίζεται συνήθως στο ήμισυ της κεφαλής (μέτωπο και κρόταφο) αν και κάποιοι ασθενείς μπορεί να υποδείξουν και τις δύο πλευρές, ενώ η πλευρά μπορεί να αλλάζει σε κάθε κρίση. Έχει σφύζοντα χαρακτήρα και συχνά οι ασθενείς τον περιγράφουν σαν να «πάλλεται» και να ακολουθεί τον καρδιακό σφυγμό. Επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα και μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία ή και έμετο και υπερευαισθησία σε φώτα, θόρυβο και οσμές. Η πλειοψηφία των ασθενών νιώθουν την ανάγκη να απομονωθούν σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο κατά τη διάρκεια της κρίσης, αδυνατώντας να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους. Το τέταρτο και τελευταίο στάδιο είναι αυτό της αποδρομής (postdrome), στο οποίο ο πονοκέφαλος υφίεται μεν, αλλά οι ασθενείς εμφανίζουν αίσθημα εξάντλησης, δυσκολία στη συγκέντρωση και συναισθηματική διακύμανση.  

•     Υπάρχουν επιβαρυντικοί/ εκλυτικοί παράγοντες;

Αρκετοί ασθενείς παρατηρούν ότι μικρές απρόβλεπτες αλλαγές στην καθημερινότητά τους μπορεί να επιφέρουν μία κρίση. Υπάρχουν παράγοντες στον τρόπο ζωής που μπορούν να επηρεάσουν την εμφάνιση ημικρανίας, όπως ο κακός ή λίγος ύπνος, η κατανάλωση καφέ, η ανεπαρκής ενυδάτωση, η κατανάλωση αλκοόλ, η σωματική κόπωση και το στρες. Επιπλέον, επηρεάζεται από τις ορμονικές διακυμάνσεις και πολλές γυναίκες ασθενείς παρατηρούν ότι συνδέεται με τον κύκλο τους.

•     Γιατί είναι απαραίτητη η νευρολογική εκτίμηση;

Ένα σημαντικό ποσοστό ημικρανικών ασθενών δεν επισκέπτονται ποτέ νευρολόγο, παρά τα συμπτώματα, μένοντας έτσι χωρίς αγωγή και με κακή ποιότητα ζωής. Ένας εξειδικευμένος νευρολόγος είναι ο μόνος που μπορεί να καταγράψει με ακρίβεια και να αξιολογήσει τα συμπτώματα του ασθενούς προκειμένου να θέσει τη διάγνωση της ημικρανίας και μαζί με τον ασθενή θα σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο. Επιπλέον, η νευρολογική εκτίμηση είναι απαραίτητη προκειμένου να αποκλειστούν άλλες αιτίες κεφαλαλγίας αλλά και να αξιολογηθεί η ανάγκη απεικόνισης και περαιτέρω διερεύνησης σε κάποιες περιπτώσεις. Ο νευρολόγος μπορεί να καθοδηγήσει τον ασθενή στην επιλογή κατάλληλης συμπτωματικής αγωγής, αλλά και να αξιολογήσει την ανάγκη προφύλαξης. Τέλος, με την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση, υπάρχει μικρότερη πιθανότητα μετάπτωσης της επεισοδιακής ημικρανίας σε χρόνια, ενώ ο ασθενής προστατεύεται και από την κεφαλαλγία λόγω κατάχρησης αναλγητικών.  

•     Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση τίθεται μετά από αναλυτική λήψη ιστορικού, λεπτομερή νευρολογική εξέταση και ειδικές κλίμακες για την ημικρανία. Κατά την κλινική εξέταση ελέγχουμε αν υπάρχει εστιακή νευρολογική σημειολογία ή αν υπάρχουν ευαίσθητα σημεία επώδυνα στην πίεση, όπως για παράδειγμα στο πρόσωπο, στην βάση του κεφαλιού, στον αυχένα και στους ώμους. Πολύ συχνά συνυπάρχει επιβάρυνση του αυχένα και της άνω πλάτης. Επιπλέον, μπορεί να χρειαστεί εργαστηριακός έλεγχος και απεικόνιση (για παράδειγμα μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου), προκειμένου να αποκλειστούν άλλα αίτια κεφαλαλγίας. Τέλος, ζητάμε από τον ασθενή να καταγράψει ημερολόγιο ημικρανίας.

•     Πώς αντιμετωπίζεται η ημικρανία;

Η θεραπεία της ημικρανίας είναι εξατομικευμένη και αφορά στην οξεία αντιμετώπιση της κρίσης (συμπτωματική θεραπεία) και στην προφύλαξη του ασθενούς (προφυλακτική αγωγή). Αρχικά συστήνουμε διόρθωση επιβαρυντικών παραγόντων του τρόπου ζωής (όπου αυτό είναι εφικτό), όπως σταθερό πρόγραμμα ύπνου, καλή ενυδάτωση, τακτικά γεύματα, περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ, τακτική άσκηση και έλεγχο του στρες. Έπειτα επιλέγουμε την κατάλληλη συμπτωματική αγωγή με βάση το εξατομικευμένο προφίλ του ασθενούς και τους χαρακτήρες των επεισοδίων. Κάποιοι ασθενείς ενδέχεται να χρειαστούν προφυλακτική αγωγή. Η προφύλαξη βοηθάει αποτελεσματικά στη μείωση των επεισοδίων ανά μήνα, στην ελάττωση της βαρύτητάς τους και στην καλύτερη ανταπόκριση στην συμπτωματική θεραπεία, οδηγώντας σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής με λιγότερο πόνο. Πέρα από την επιλογή ειδικών φαρμακευτικών σκευασμάτων από του στόματος, στο εξειδικευμένο ιατρείο μας παρέχεται επιπλέον θεραπευτική χορήγηση Botox, αποκλεισμός ινιακών νεύρων και χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.