Στην επικαιρότητα έχουν έλθει τις τελευταίες ήμερες θέματα και έχει ανοίξει ή μάλλον συνεχίζεται όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή η συζήτηση σχετικά με την ανάγκη αντιγριπικού εμβολιασμού, εμβολιασμού για την πνευμονία και τη μηνιγγίτιδα και βέβαια την ιδιαίτερα ανησυχητική κατάχρηση αντιβιοτικών και τις συνέπειές της.
Ο εμβολιασμός αποτελεί μια από τις πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας και προλαμβάνει ετησίως περίπου 2 έως 3 εκατομμύρια θανάτους. Από τη βρεφική ηλικία έως και την ενήλικη ζωή, ο εμβολιασμός προστατεύει από νοσήματα όπως διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά, μηνιγγιτιδοκοκκικές και πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, πολιομυελίτιδα, γαστρεντερίτιδα από ρότα ιό, ηπατίτιδα Α και Β, λοιμώξεις από HPV και γρίπη.
Πριν από την εφαρμογή του υποχρεωτικού παιδικού εμβολιασμού, τα μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούσαν την κύρια αιτία θανάτου κατά την παιδική ηλικία σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις μέρες μας, κάθε χρόνο 1,4 εκατομμύρια παιδιά χάνουν τη ζωή τους παγκοσμίως από νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό πριν την ηλικία των 5 ετών. Θα προσπαθήσουμε στις επόμενες γραμμές να αναλύσουμε τα θέματα αυτά οσο πιο απλά γίνεται, βασισμένοι στα επιστημονικά δεδομένα, και να διαλύσουμε μύθους που δυναμώνουν το λεγόμενο «αντιεμβολιαστικο κίνημα».
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΠΑΙΔΙΩΝ – ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Μύθος 1: Τα νοσήματα για το οποία εμβολιάζουμε έχουν εξαφανισθεί λόγω της αλλαγής του τρόπου ζωής και της βελτίωσης συνθηκών υγιεινής. Αλήθεια: Παρ’ ότι η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και το καθαρό νερό μείωσαν την επίπτωση κάποιων λοιμώξεων, τα εμβόλια συνέβαλαν αποφασιστικά ώστε να μειωθούν σοβαρά λοιμώδη νοσήματα που προκαλούν πολλούς θανάτους και επιπλοκές. Σε χώρες που δεν εμβολιάζονται συστηματικά, τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμούς αποτελούν κύρια αίτια θανάτων βρεφών και παιδιών π.χ. μηνιγγίτιδα, πνευμονία, ιλαρά. Ακόμη και σε χώρες με πολύ ανεπτυγμένα υγειονομικά συστήματα, σε περιπτώσεις που αυξάνονται τα παιδιά που δεν εμβολιάζονται, ακολουθούν επιδημίες από λοιμώδη νοσήματα με σοβαρές επιπλοκές και θανάτους. Για νοσήματα που λόγω εμβολιασμού μειώθηκαν ή και εξαφανίστηκαν προς το παρόν στη χώρα μας, όπως η πολιομυελίτιδα ή η διφθερίτιδα, ο εμβολιασμός συνεχίζεται γιατί σε αρκετές χώρες υπάρχουν ακόμη κρούσματα. Σε συνθήκες μετακίνησης πληθυσμών ή αυξημένης μετανάστευσης μπορεί να έχουμε επανεμφάνιση σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων. Το μόνο λοιμώδες νόσημα που εκριζώθηκε παγκοσμίως γι’ αυτό και σταμάτησε ο εμβολιασμός είναι η ευλογιά. Επιπλέον, τα εμβόλια γίνονται για παθογόνους μικροοργανισμούς που υπάρχουν στη φύση και δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανιστούν όπως ο τέτανος.
Μύθος 2: Είναι καλύτερο το παιδί να περάσει φυσική νόσηση από τη λοίμωξη παρά να εμβολιασθεί. Αλήθεια: Τα εμβόλια προκαλούν ανοσολογική αντίδραση παρόμοια με της φυσικής λοίμωξης, που προστατεύει το παιδί σε επόμενη πραγματική έκθεση στο λοιμώδη παράγοντα, χωρίς όμως τις επιπλοκές που κάνει η φυσική λοίμωξη. Τι πλεονέκτημα έχει το παιδί που θα νοσήσει από πολιομυελίτιδα και θα πάθει παράλυση ή από ιλαρά και θα πάθει μηνιγγοεγκεφαλίτιδα ή από μηνιγγιτιδόκοκκο και θα παρουσιάσει ψυχοκινητική καθυστέρηση;
Μύθος 3: Τα εμβόλια προκαλούν συχνά σοβαρές παρενέργειες. Αλήθεια: Οι συχνότερες παρενέργειες των εμβολίων είναι ήπιες και προβλέψιμες. Συνήθως σκληρία ή ερεθισμός στο σημείο της ένεσης, πυρετός (συνήθως 1-2 κύματα), ανησυχία ή υπνηλία για 1-2 24ωρα. Οι σοβαρές παρενέργειες που μπορεί να συσχετισθούν με εμβολιασμό είναι εξαιρετικά σπάνιες (1:1.000.000) και συνήθως προκαλούνται λόγω υπερευαισθησίας ή αλλεργίας στα συστατικά του εμβολίου. Οι κίνδυνοι και οι επιπλοκές από φυσική νόσηση είναι πολύ πιο συχνές από ότι από τον εμβολιασμό.
Μύθος 4: Τα εμβόλια προωθούνται από τις φαρμακοβιομηχανίες λόγω κέρδους. Αλήθεια: Τα εμβόλια που γίνονται στα παιδιά εξυπηρετούν το ατομικό και δημόσιο συμφέρον της μείωσης ή εξάλειψης σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων. Τα περισσότερα εμβόλια εκτός από την ατομική προστασία που προσφέρουν, μειώνουν τη φορεία και τη μετάδοση λοιμωδών παραγόντων στο περιβάλλον, δημιουργούν έτσι ένα τοίχο συλλογικής ανοσίας (ανοσίας της κοινότητας) που προφυλάσσει και ανεμβολίαστα άτομα και προλαμβάνει επιδημίες στην κοινότητα. Σε μια πολύ πρόσφατη μελέτη (MMRW April 2014) υπολογίστηκε ότι στις ΗΠΑ τα τελευταία 20 χρόνια λόγω του εμβολιασμού έχουν προληφθεί 732.000 θάνατοι, 322 εκατομμύρια νοσήσεις και 21 εκατομμύρια νοσηλείες. Ο εμβολιασμός είναι από τις πιο αποδοτικές επενδύσεις στη δημόσια υγεία αφού έχει υπολογιστεί ότι για κάθε 1 $ που δαπανάται, επιστρέφουν στο κράτος 3 $ άμεσο όφελος και 10 $ εάν λογαριαστεί και το κοινωνικό κόστος.
Μύθος 5: Δεν χρειάζεται να εμβολιάσω το παιδί μου αφού εμβολιάζονται τα άλλα παιδιά. Αλήθεια: Σε συνθήκες που μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού εμβολιάζεται (>95%), προστατεύονται και αυτοί που δεν εμβολιάζονται, καθώς μειώνεται η κυκλοφορία των λοιμωδών παραγόντων στην κοινότητα. Εάν όμως το ποσοστό εμβολιασμού ελαττωθεί, τότε τα ανεμβολίαστα άτομα κινδυνεύουν να νοσήσουν και να παρουσιάσουν επιπλοκές από τα νοσήματα. Αυτό μπορεί να γίνει λόγω αύξησης ανεμβολίαστων ατόμων στην κοινότητα από είσοδο μετακινούμενων πληθυσμών ή μεταναστών ή λόγω άρνησης εμβολιασμού από φόβο για υποτιθέμενες παρενέργειες, θρησκευτικούς λόγους, παρακολούθηση εναλλακτικών μορφών ιατρικής που αρνούνται τα οφέλη του εμβολιασμού. Είναι υποχρέωση των γονέων να προσέχουν την ενημέρωση του βιβλιαρίου υγείας από τον παιδίατρο, να ρωτάνε για τη σωστή πρόληψη και να προγραμματίζουν επόμενους εμβολιασμούς. Ο σωστός εμβολιασμός είναι ασπίδα προστασίας της υγείας των παιδιών τους. Ωστόσο, 1 στα 5 παιδιά, και πολλοί ενήλικες, είναι ανεμβολίαστοι. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του πνευμονιόκοκκου που μπορεί να χτυπήσει πριν ακόμη το καταλάβουν οι γονείς. Τα στοιχεία από τη χώρα μας έδειξαν ότι κάθε χρόνο νοσηλεύονται με σοβαρή πνευμονιοκοκκική λοίμωξη 100 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών ανά 100.000 πληθυσμού. Επιπλέον, σύμφωνα με την πανελλαδική καταγραφή του εθνικού κέντρου αναφοράς μηνιγγίτιδας το 40% των κρουσμάτων πνευμονιοκοκκικής μηνιγγίτιδας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας συμβαίνουν μέσα στο πρώτο έτος της ζωής.
ΑΝΤΙΓΡΙΠΙΚΟ ΕΜΒΟΛΙΟ
Μύθος 6: καλύτερα να αφήνεται ο πληθυσμός να παθαίνει γρίπη και να αποκτά φυσική ανοσία από το να κάνει το ετήσιο αντιγριπικό εμβόλιο. Αλήθεια: Η γρίπη όντως παρέχει πολύ ισχυρότερη ανοσία απ’ ό,τι τα εμβόλιά της, η ανάπτυξή της όμως είναι επικίνδυνη (ιδιαίτερα για τις ομάδες υψηλού κινδύνου ) και έτσι το εμβόλιο αποτελεί ασφαλέστερη επιλογή. Όταν ο ιός της γρίπης εισβάλλει στον οργανισμό, το ανοσοποιητικό παράγει αντισώματα για να τον αντικρούσει, τον θυμάται, οπότε κάθε φορά που τον ξανασυναντά τον εξολοθρεύει. Μάλιστα, η προστασία που παρέχουν τα αντισώματα μπορεί να διαρκέσει επί πολλά χρόνια. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η φυσική ανοσία διαρκεί περισσότερο απ’ όσο η εμβολιαστική. Εφόσον λοιπόν ισχύουν όλα αυτά, γιατί δεν είναι προτιμότερη η φυσική ανοσία από το αντιγριπικό εμβόλιο; Κατ’ αρχάς, για να την αποκτήσει κάποιος πρέπει να αρρωστήσει. Μερικοί άνθρωποι όμως αρρωσταίνουν τόσο βαριά, ώστε καταλήγουν στο νοσοκομείο, όπου κάποιοι θα αναρρώσουν πλήρως, άλλοι θα απομείνουν με μόνιμες βλάβες εξαιτίας των επιπλοκών (η συνηθέστερη είναι η πνευμονία) και κάποιοι θα χάσουν τη μάχη να κρατηθούν στη ζωή. Ο κίνδυνος σοβαρής επιπλοκής είναι πιθανότερος στα μικρά παιδιά, στους ηλικιωμένους, στους πάσχοντες από χρόνια νοσήματα (και σε αυτά δεν ανήκουν μόνο η καρδιοπάθεια ή η πνευμονοπάθεια, αλλά και η παχυσαρκία) και στις εγκύους. Ακόμα όμως κι αν κάποιος είναι υγιής μπορεί να μολύνει κάποιο ευπαθές άτομο του περίγυρού του, με ό,τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει. Πολύ σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η φυσική ανοσία αφορά ένα στέλεχος του ιού της γρίπης κάθε φορά και κάθε χρονιά είθισται να κυκλοφορούν αρκετά. Επειδή, δε, οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται ασταμάτητα, η φυσική ανοσία θα αφορά μόνο τον συγκεκριμένο ιό από τον οποίο αρρώστησε κάποιος ή έστω και κάποιον πολύ παρόμοιο ιό του μέλλοντος.
Με άλλα λόγια, θα πρέπει να αρρωσταίνει κανείς από γρίπη κάθε χρόνο και ίσως πάνω από μία φορά για να αποκτά φυσική ανοσία σε καθένα από τα στελέχη των ιών της που θα κυκλοφορούν. Τα αντιγριπικά εμβόλια περιέχουν τους αδρανοποιημένους ιούς που είναι πιθανότερο να κυκλοφορούν κάθε χρονιά και οι οποίοι μιμούνται τη λοίμωξη, προκαλώντας ελεγχόμενη ανοσοποιητική αντίδραση. Αυτό σημαίνει ότι επειδή οι ιοί είναι αποδυναμωμένοι, ενεργοποιούν μεν το ανοσοποιητικό σύστημα αλλά δίχως να προκληθεί οξεία, βαριά γρίπη. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται προστασία κατά 50-60% από τη γρίπη, ενώ κι αν ακόμα αρρωστήσει κάποιος έχει ηπιότερα συμπτώματα απ’ ό,τι αν ήταν ανεμβολίαστος. Δεν είναι λοιπόν καθόλου συνετό να εκτίθεται κανείς στη γρίπη νομίζοντας ότι θα αποκτήσει γενικώς και αορίστως ανοσία εναντίον της, διότι θα αποκτήσει ανοσία για έναν συγκεκριμένο ιό ή κάποιον παρόμοιο, αλλά θα είναι εντελώς απροστάτευτος έναντι δεκάδων άλλων. Η έλλειψη γνώσης σχετικά με τον εμβολιασμό είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο μερικοί ενήλικες επιλέγουν συνειδητά να μην εμβολιαστούν οι ίδιοι ή να εμβολιάσουν τα παιδιά τους και η αναστροφή του φαινόμενου είναι ευθύνη των υγειονομικών και της πολιτείας.
ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΑΝΤΟΧΗ
Έχει αναγνωριστεί πλέον από τη διεθνή κοινότητα ότι βρισκόμαστε μπροστά στη διαχρονικότερη και σημαντικότερη κρίση δημόσιας υγείας ακόμη και στον ανεπτυγμένο κόσμο, εφόσον διανύουμε την εποχή της λεγόμενης «παν-αντοχής».
«Η μικροβιακή αντοχή αναπτύσσεται από την άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών και από τη μη εφαρμογή των κανόνων υγιεινής» επισημαίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Όπως αναφέρει, ο ΠΟΥ, η αντοχή στα αντιβιοτικά εμφανίζεται όταν τα βακτήρια γίνονται ανθεκτικά στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για να θεραπεύσουν τις ασθένειες που προκαλούν τα βακτήρια. Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα κατά των Αντιβιοτικών, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), παρουσίασε τα αποτελέσματα έρευνας που δείχνουν ότι η αντίσταση των μικροβίων στα αντιβιοτικά συνεχίζει να αυξάνει, με οκτώ χώρες να αναφέρουν διαπεριφερειακή εξάπλωση και τρεις χώρες ενδημική κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτές τις τρεις χώρες συνεχώς περισσότερα νοσοκομεία δέχονται επανειλημμένα ασθενείς που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ούτε με αντιβιοτικά τελευταίας γενιάς.
Σημειώνεται ότι η Ελλάδα παρουσιάζει «ρεκόρ» κατανάλωσης αντιβιοτικών, κατέχοντας την 1η θέση στην Ευρώπη καθώς και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανθεκτικών μικροβίων σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι εξάλλου πανευρωπαϊκή και ίσως παγκόσμια αρνητική «πρωτιά» το γεγονός ότι το 30% των συνταγογραφούμενων φάρμακων στη χώρα μας, χορηγείται χωρίς συνταγή γιατρού! Η πολιτεία απλά παρακολουθεί ΑΔΡΑΝΗΣ εδώ και χρόνια το φαινόμενο! Ειδικότερα για τα αντιβιοτικά, ένας στους τρεις Έλληνες αγοράζει και καταναλώνει αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή! Η χώρα μας δεν είναι μονο πρωταθλήτρια στην κατανάλωση αντιβιοτικών αλλα και πρώτη στην εμφάνιση ανθεκτικών, ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων! Βρέθηκε ότι στα δικά μας νοσοκομεία περίπου ένας στους 10 ασθενείς, που εισάγονται στο νοσοκομείο, μολύνεται από ενδονοσοκομειακή λοίμωξη!
Τα τελευταία χρόνια, οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις αφορούν μικρόβια, τα οποία εμφανίζουν υψηλή ανθεκτικότητα στα διαθέσιμα αντιβιοτικά και αυτό θα έπρεπε να μας προβληματίσει και να κινητοποιήσει την ιατρικη κοινότητα και την πολιτεία. Κύρια αιτία δεν είναι άλλη από την περιττή κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα αλλα και η αλόγιστη και συχνά παράνομη χρήση των αντιβιοτικών σε καλλιέργειες και ζώα, για πρόληψη και γρήγορη ανάπτυξη, τα οποία περνούν μέσω της τροφικής αλυσίδας στον άνθρωπο, πάντα σύμφωνα με το ΠΟΥ. Παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι χρησιμοποιείται περίπου η ίδια ποσότητα αντιβιοτικών για τα ζώα που προωθούνται στη διατροφή μας με τα αντιβιοτικά για ανθρώπινη χρήση!!
ΕΠΟΧΙΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ
Ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες η κατανάλωση των αντιβιοτικών για τη θεραπεία των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, αυξάνεται ραγδαία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού προκαλούνται όμως από ιούς, στους οποίους δε δρουν τα αντιβιοτικά. Η καλύτερη πρόληψη για να αποφευχθεί η μετάδοση των ιογενών λοιμώξεων, μέσω των εκκρίσεων του αναπνευστικού, είναι η εφαρμογή των απλών κανόνων υγιεινής Η διασπορά των ανθεκτικών βακτηρίων πραγματοποιείται κυρίως με τη μη εφαρμογή των κανόνων υγιεινής και πιο συγκεκριμένα της υγιεινής των χεριών.
Να θυμάστε λοιπόν:1. Το κοινό κρυολόγημα και γενικά οι ιώσεις δεν χρειάζονται αντιβιοτικά. 2. Τα αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στον οργανισμό μας. 3. Η κακή και άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών μακροπρόθεσμα θα δημιουργήσει μικρόβια που δεν θα σκοτώνονται από τα αντιβιοτικά που έχουμε στη διάθεσή μας. Άρα είναι καθήκον όλων μας να προστατέψουμε τα όπλα που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας για να αντιμετωπίζουμε τις μολύνσεις. 4. Οι απλές λοιμώξεις, στην πλειοψηφία τους, αυτοθεραπεύονται. 5. Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, χρησιμοποιείτε προϊόντα που δεν περιέχουν αντιβιοτικό. 6. Όπου είναι εφικτό, αποφύγετε τη λοίμωξη με κατάλληλο εμβολιασμό. 7. Τα αποχρεμπτικά απομακρύνουν τις εκκρίσεις από τους αεραγωγούς. 8. Τα παυσίπονα ανακουφίζουν από τον πόνο και τον πυρετό. 9. Μην λαμβάνετε αντιβίωση χωρίς ιατρική συμβουλή, γιατί με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσονται ανθεκτικά στελέχη μικροβίων στον οργανισμό σας. 10. Αερίστε καθημερινά το σπίτι για αρκετή ώρα κάθε φορά. 11. Πλένετε τακτικά τα χέρια σας και τα χέρια των παιδιών σας, για παράδειγμα μετά από φτέρνισμα ή βήξιμο, πριν αγγίξετε άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους. 12. Αν αρρωστήσετε, δώστε χρόνο στον εαυτό σας να αναρρώσει. 13. Απευθυνθείτε στο γιατρό σας και μόνο όταν εκείνος σας δώσει κάποια αγωγή με αντιβίωση, λαμβάνετε τα αντιβιοτικά ακριβώς όπως ορίζει η συνταγή, συμπεριλαμβανομένων της ποσότητας των δόσεων, της συχνότητας και της διάρκειας της αγωγής. 14. Δεν σταματάτε το φάρμακο απλώς όταν αισθανόσαστε καλύτερα. Η μικρότερη διάρκεια της αγωγής σημαίνει ότι δεν εξοντώνονται όλα τα βακτηρίδια, παρά μόνο τα πιο ευάλωτα. 15. Αν μειώσετε τη διάρκεια της θεραπείας ή τις δόσεις, ή δεν τηρήσετε τη συχνότητα λήψης τους (για παράδειγμα αν παίρνετε το φάρμακο μία φορά την ημέρα αντί για 2-3 φορές όπως συνιστάται), τότε δεν θα υπάρχει αρκετή ποσότητα φαρμάκου στον οργανισμό σας, τα βακτήρια θα επιβιώσουν και μπορεί να γίνουν πιο ανθεκτικά. Με τη συμβολή όλων μπορούμε να διασώσουμε τα πολύτιμα αυτά φάρμακα που σώζουν εκατομμύρια ζωές θεραπεύοντας ιάσιμα δυνητικά νοσήματα όπως είναι οι λοιμώξεις!
