Ανοχύρωτος ο πλανήτης απέναντι στην επόμενη πανδημία

Το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου αιώνα, μια στρατηγική γνωστή ως «εξάλειψη» ήταν ο «χρυσός κανόνας» για την αντιμετώπιση των θανατηφόρων νέων ιών.

Η απότομη όμως ανατροπή της πολιτικής της μηδενικής ανοχής απέναντι στον κορωνοϊό (zero covid policy) στην Κίνα δημιουργεί αμφιβολίες για τη συγκεκριμένη προσέγγιση και γεννά ερωτήματα για το ποια θα είναι η στρατηγική του πλανήτη στην επόμενη πανδημία.

Ακόμη και εκτός Κίνας τα μέτρα για την εκμηδένιση του νέου ιού που ελήφθησαν, όπως οι εντολές παραμονής στο σπίτι αποδείχθηκαν διόλου δημοφιλή και δύσκολα στην εκτέλεση τους.

Με ορισμένους ιατρικούς εμπειρογνώμονες να αμφιβάλλουν για το εάν τα αερομεταφερόμενα παθογόνα του αναπνευστικού μπορούν να κατασταλούν, οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας δεν έχουν πλέον μια κοινή θέση σχετικά με τον καλύτερο τρόπο περιορισμού νέων μολυσματικών ασθενειών.

Η αρχή του κακού

Στις αρχές της πανδημίας, κάποιοι υποστήριξαν ότι η «εξάλειψη» ήταν ηθικά, επιστημονικά και οικονομικά καλύτερη επιλογή από τις λεγόμενες προσεγγίσεις «μετριασμού», όπως η επιβράδυνση της εξάπλωσης της νόσου μέσω της φυσικής απόστασης και ο περιορισμός των κοινωνικών συναθροίσεων ή το να αφεθεί ελεύθερη η κυκλοφορία του μεταξύ των νέων και να προστατευτούν τα πιο ευάλωτα μέλη του πληθυσμού.

Όταν τα κρούσματα εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο, το βάρος έπεσε σε αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα, lockdown και εκτεταμένα τεστ και εντοπισμό επαφών. Αλλά χρειάζονταν επίσης γρήγορη δράση και παγκόσμιο συντονισμό, κάτι που ήταν δύσκολο να επιτευχθεί.

«Εκ των υστέρων, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να πουν ας ρίξουμε ό,τι μπορούμε σε αυτήν την πανδημία και να προσπαθήσουμε να την εξαλείψουμε», δήλωσε ο επιδημιολόγος Μάικλ Μπέικερ, αρχιτέκτονας της πρώιμης απάντησης της Νέας Ζηλανδίας για την εξάλειψη της Covid.

Ανεκμετάλλευτη ευκαιρία

«Πιστεύω ότι είχαμε λογικές πιθανότητες να το κάνουμε. Αλλά η ευκαιρία έρχεται πολύ νωρίς σε μια πανδημία. Μόλις υπάρξει παγκόσμια διασπορά, έχουμε μια τεράστια πρόκληση».

Η εμπειρία της Κίνας, που χαρακτηρίστηκε από πολύμηνα lockdown, απομόνωση και χωρισμούς οικογενειών, έδειξε ότι η εξάλειψη είναι δυνατή, αλλά και ότι έχει πολύ υψηλό κόστος για τις περισσότερες χώρες, ιδιαίτερα τις δημοκρατικές, ώστε να το αντέξουν.

Το πρώτο παράδειγμα ήταν στη Γουχάν, όπου η Covid διαπέρασε την πόλη στα τέλη του 2019 και εξαφανίστηκε λιγότερο από πέντε μήνες αργότερα.

Στοπ στη μετάδοση

«Ήταν μια αποκάλυψη ότι η Κίνα μπόρεσε να σταματήσει τη μετάδοση το 2020 στη Γουχάν», είπε ο Μπέικερ, ο οποίος έγινε πρόσφατα διευθυντής του Κέντρου Επικοινωνίας Δημόσιας Υγείας στη Νέα Ζηλανδία. «Αυτή ήταν η απόδειξη της ιδέας». 

Η Νέα Ζηλανδία ακολούθησε το παράδειγμα της Κίνας. Διέκοψε την πορεία του κορωνοϊού με ένα εντατικό δίμηνο lockdown, καθώς και άλλα μέτρα όπως η ανίχνευση επαφών και η καραντίνα.

Μια χούφτα άλλες κυβερνήσεις στην Ασία ακολούθησαν επίσης την πολιτική, μεταξύ άλλων το Χονγκ Κονγκ, η Αυστραλία, η Ταϊβάν και η Σιγκαπούρη, με διάφορους βαθμούς επιτυχίας. Το χρησιμοποίησαν επίσης το Βιετνάμ, το Λάος και η Μογγολία, χώρες με μακρά σύνορα και περιορισμένους πόρους.

Ξεκάθαρα οφέλη

Τα αρχικά οφέλη ήταν ξεκάθαρα. Όλες κατάφεραν να περιορίσουν τις λοιμώξεις μέχρι να αναπτυχθούν φαρμακευτικές παρεμβάσεις όπως τα εμβόλια και τα αντιικά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης έμαθαν πώς να αντιμετωπίζουν καλύτερα τους ασθενείς.

Τα κατά κεφαλήν ποσοστά θανάτων στις χώρες της μηδενικής ανοχής απέναντι στον κοροναϊό ήταν πολύ χαμηλότερα από αυτά κρατών που επέλεξαν τον μετριασμό, γνωστό και ως επιπέδωση της καμπύλης.

Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, οι οποίες δεν επιδίωξαν την εξάλειψη, αλλά παρακολούθησαν στενά την κοινωνική αποστασιοποίηση και την χρήση μάσκας, τα κατάφεραν επίσης καλά στην καταστολή των θανάτων.

Το λάθος της Κίνας

Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ είχε κάθε δικαίωμα να υποστηρίξει την επιτυχία της Κίνας στη διάσωση ζωών, οι αδυσώπητοι περιορισμοί για μακρό διάστημα αφότου τα εμβόλια έγιναν ευρέως διαθέσιμα, προκάλεσαν διαμαρτυρίες και παρέσυραν την οικονομία. 

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η προσέγγισης της Κίνας μπορεί να έχει κηλιδώσει το πώς αντιλαμβάνεται ο κόσμος την πολιτική «εξάλειψης» που, όταν εφαρμόζεται λιγότερο αυστηρά, έχει βοηθήσει στον περιορισμό θανατηφόρων ασθενειών όπως η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά και ο SARS.

«Δημιουργούσε μια λανθασμένη εναλλακτική στην οποία ένα δρακόντειο lockdown που καταστείλει τα ατομικά δικαιώματα θεωρείται ως μία επιλογή και η άλλη είναι να μην κάνουμε τίποτα», δήλωσε ο Έιμις Αντάλεια μελετητής στο Johns Hopkins Center for Health Security.

Η Κίνα επέβαλε ένα σύστημα παρακολούθησης που ανάγκασε εκατομμύρια ανθρώπους να υποβάλλονται τακτικά σε εργαστηριακές εξετάσεις PCR για να κάνουν πράγματα όπως να πάνε στο γραφείο, να φάνε σε ένα εστιατόριο ή να μετακινηθούν με το μετρό.

Το να είσαι απλώς κοντά σε κάποιον που αργότερα βρέθηκε θετικός θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιορισμό στο σπίτι ή σε καταυλισμό καραντίνας.

Η τραγωδία της Σαγκάης

Στη Σαγκάη, 25 εκατομμύρια άνθρωποι μπήκαν σε lockdown για δύο μήνες το 2022. Σε άλλες πόλεις, οι εργαζόμενοι εγκατέλειψαν τα εργοστάσια που τους ανάγκαζαν να ζουν μέσα σε αυτά.

Οι κάτοικοι σκαρφάλωσαν στους φράχτες και οι καταναλωτές έτρεχαν προς τις εξόδους καταστημάτων όταν κυκλοφόρησαν φήμες για μολύνσεις, από φόβο μήπως εξαναγκαστούν σε εβδομάδες απομόνωσης. Διαμαρτυρίες, κάποτε ανήκουστες, ξέσπασαν.

Μπροστά σε μια τέτοια δυσαρέσκεια, η Κίνα απέσυρε απότομα τα αυστηρά μέτρα εξάλειψης τον Δεκέμβριο. 

Τα ποσοστά μόλυνσης εκτινάχθηκαν στα ύψη, με την κυβέρνηση να υπολογίζει ότι 37 εκατομμύρια άνθρωποι την ημέρα μολύνονταν κάποια στιγμή.

Αυστραλία & Νέα Ζηλανδία

Η Κίνα δεν ήταν η μόνη που αντιμετώπισε το κόστος της εξάλειψης.

Χιλιάδες Αυστραλοί που πιάστηκαν έξω από τη χώρα τους όταν ξέσπασε η Covid δεν μπορούσαν να επιστρέψουν για περισσότερους από 18 μήνες, ενώ η Μελβούρνη επέβαλε έξι lockdown σε διάστημα 262 ημερών σε μια προσπάθεια να κρατηθεί εκτός ο ιός.

Η προσέγγιση «Go Hard, Go Early» της Νέας Ζηλανδίας επικρίθηκε επίσης όταν τα σκληρά μέτρα lockdown οδήγησαν σε αύξηση της ανεργίας και της ενδοοικογενειακής βίας.

Η εξέγερση των καταπιεσμένων

Ακόμη και οι κυβερνήσεις που αποφάσισαν να μην επιδιώξουν την «εξάλειψη», επιλέγοντας αντ’ αυτού να πετύχουν μια επίπεδη καμπύλη, αγωνίστηκαν να πείσουν τους πολίτες να ακολουθήσουν τους κανόνες ελέγχου. 

Στις ΗΠΑ και σε πολλές χώρες της Ευρώπης, θέματα όπως η χρήση μάσκας και οι εμβολιασμοί για άτομα υψηλού κινδύνου έγιναν πολιτικά θέματα, παρά τις μελέτες που έδειξαν ότι επιβράδυναν τις μολύνσεις και έσωσαν ζωές.

Ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να πειστούν οι άνθρωποι να αποδεχτούν πράγματα όπως η διαδικτυακή εκπαίδευση και η κοινωνική απομόνωση χωρίς να γνωρίζουν πόσο καιρό θα διαρκέσει η πανδημία.

Ειδικά στα αρχικά στάδια, οι υπεύθυνοι στο χώρο της υγείας δεν ήταν σίγουροι ποια μέτρα μετριασμού θα αποδεικνύονταν επιτυχή ή πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για την ανάπτυξη φαρμακευτικών παρεμβάσεων.

Η ελπίδα του εμβολιασμού

«Ελπίζαμε ότι θα μπορούσαμε να το απενεργοποιήσουμε», με ανοσία από εμβολιασμό ή προηγούμενη μόλυνση που αποτρέπει τη μετάδοση του ιού, δήλωσε η Τζόντι ΜακΒέρνον, διευθύντρια επιδημιολογίας στο Ινστιτούτο Doherty του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης.

«Αυτές οι ελπίδες ήταν σχετικά βραχύβιες. Ξεπεράσαμε την ιδέα ότι μπορούμε να ανοσοποιήσουμε τον κόσμο και να απενεργοποιήσουμε τη μόλυνση». 

Η φύση του κορωνοϊού, με τις μεταλλάξεις και την υπερμολυσματικότητά του, έκανε την εξάλειψη ιδιαίτερα δύσκολη. «Όταν έχεις να κάνεις με την Ομικρον, δεν υπάρχει κλωστή στη βελόνα», είπε η ΜακΒέρνον. «

Μόλις η μετάλλαξη βγήκε από το μπουκάλι, δεν μπορούσες να βάλεις το τζίνι ξανά μέσα».

Μια ενιαία παγκόσμια απάντηση είναι τώρα ακόμη λιγότερο πιθανή στην επόμενη πανδημία.

Ο αριθμός των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών συνεχίζει να αυξάνεται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της ανάπτυξης σε αγροτικές περιοχές που φιλοξενούν άγρια ζώα, τα οποία λειτουργούν ως ξενιστές για πολλούς ιούς.