Ρίζες από την αρχαία Ελλάδα για την τεχνητή νοημοσύνη

Ο όρος «ρομπότ» ανάγεται στις αρχές του 20ού αιώνα, και προέρχεται από την τσεχική λέξη «robοta», που σημαίνει «καταναγκαστική εργασία», ωστόσο η ιδέα τους – η ιδέα των τεχνητών αυτομάτων- είναι αρχαία, και ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα, όπου τέτοιου είδους πλάσματα συναντώνται στους μύθους, αλλά και σε πειραματικές συσκευές και τεχνολογίες όπως τα αυτόματα του Ήρωνα και του Φίλωνα- και ο τρόπος με τον οποίο την προσέγγιζαν είναι το αντικείμενο του «Gods and Robots: Myths, Machines and Ancient Dreams of Technology», βιβλίου της Αντριέν Μέιορ, ερευνήτριας κλασικών σπουδών στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.

«Η δυνατότητά μας να φανταζόμαστε την Τεχνητή Νοημοσύνη (Α.Ι.) πάει πίσω στην αρχαιότητα» λέει η Μέιορ, όπως αναφέρεται σε σχετική ανάρτηση στην ιστοσελίδα του World Economic Forum. «Πολύ πριν η τεχνολογική πρόοδος καταστήσει δυνατές τις αυτοκινούμενες συσκευές, οι ιδέες σχετικά με τη δημιουργία τεχνητής ζωής και ρομπότ είχαν διερευνηθεί σε αρχαίους μύθους».

Η Μέιορ, ιστορικός της Επιστήμης, σημειώνει πως οι πρώτες αναφορές στην Τεχνητή Νοημοσύνη, τα ρομπότ και σε αυτοκινούμενα αντικείμενα εμφανίζονται στα έργα του Ησιόδου και του Ομήρου. Ο Τάλως, στον οποίο είχε πρωτοαναφερθεί ο Ησίοδος κατά το 700 πΧ, είναι μια από τις πρώτες εκφράσεις της ιδέας του ρομπότ: Ένας πελώριος χάλκινος γίγαντας, δημιούργημα του Ηφαίστου, και δώρο του Δία προς τον Μίνωα για την προστασία της Κρήτης από τους εισβολείς. Σύμφωνα με τα «Αργοναυτικά», τον νίκησε η Μήδεια, παραπλανώντας τον και αφαιρώντας το καρφί στη φτέρνα που κρατούσε μέσα στη μία του φλέβα το «ιχώρ» - το μυστηριώδες «αίμα των θεών». Επίσης, υπάρχει και η Πανδώρα, η οποία στη Θεογονία παρουσιάζεται ως ένα τεχνητό ον, που πλάθεται από τον Ήφαιστο, κατά παραγγελία του Δία, το οποίο όμως, σύμφωνα με τον Ησίοδο, δημιουργήθηκε για να βλάψει τον θνητό άνδρα.

«Θα μπορούσε να πει κανείς πως η Πανδώρα ήταν ένα είδος πράκτορα Τεχνητής Νοημοσύνης. Η μόνη της αποστολή ήταν να διεισδύσει στον κόσμο των ανθρώπων και να απελευθερώσει συμφορές» λέει η Μέιορ.

Πέρα από τον Τάλω και την Πανδώρα, ο Ήφαιστος, σύμφωνα με τους μύθους, είχε φτιάξει και άλλα αυτοκινούμενα αντικείμενα, όπως αυτόματες υπηρέτριες, που έμοιαζαν με γυναίκες, μα ήταν φτιαγμένες από χρυσό. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Ήφαιστος τους είχε δώσει τη γνώση των θεών, και η Μέιορ υποστηρίζει πως θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα αρχαίο μυθολογικό παράδειγμα Τεχνητής Νοημοσύνης.

Οι αρχαίοι μύθοι τους οποίους εξετάζει η Μέιορ στην έρευνά της ασχολούνται με την ηθική διάσταση των δημιουργημάτων του Ηφαίστου. «Ούτε ένας από αυτούς τους μύθους δεν έχει καλό τέλος, από τη στιγμή που τα τεχνητά όντα στέλνονται στη Γη» λέει η Μέιορ. «Είναι σχεδόν σαν οι μύθοι να μας λένε πως είναι πολύ ωραίο να υπάρχουν αυτά τα πράγματα στους ουρανούς, να τα χρησιμοποιούν οι θεοί. Μα όταν αλληλεπιδρούν με ανθρώπους, έχουμε χάος και καταστροφή».

Σύμφωνα με την ερευνήτρια, οι μύθοι αυτοί υπογραμμίζουν επίσης τη γοητεία που ασκεί στους ανθρώπους η δημιουργία τεχνητής ζωής. «Οι άνθρωποι έχουν την τάση να φαντάζονται πράγματα που δεν είναι δυνατά ακόμα» λέει η ίδια. «Υπάρχει μια διαχρονική σχέση ανάμεσα στη φαντασία και την επιστήμη».