«Ζητούνται Αναγνώστες» για «Το πέρασμα»* της Λίλης Λαμπρέλλη!

Της Ελένης Μπετεινάκη

*Το Πέρασμα, Λίλη Λαμπρέλλη, εικ: Κατερίνα Βερούτσου, εκδ. Πατάκη

«Τίποτα χειρότερο στον κόσμο απ΄ τους πολέμους – και υπάρχουν λογιών λογιών πόλεμοι. Ως τώρα καμιά γενιά δε γλίτωσε από δαύτους. Σαν αφανιστούν από το πρόσωπο της γης, αυτό θα πει πως ο άνθρωπος έγινε άνθρωπος.»

Ο Παππούς Δημητρός που ‘χε γενέθλια στις 4 του Σεπτέμβρη, θα ήταν μάλλον η τελευταία φορά που τα γιόρταζε στον τόπο του, εκείνη τη χρονιά του 1922. Και να φανταστεί κανείς πως ποτέ δεν γιορτάζονταν τα γενέθλια στις οικογένειες εκείνου του καιρού. Λες το προαίσθημα, λες η ανάγκη για μαζώξεις, λες η μυρωδιά του αέρα που μύριζε τον ξεσηκωμό χωρίς να ξέρουν; Μπορεί κι όλα μαζί…

Ο παππούς Δημήτρης τα «θυμόταν όλα» κι ήταν δεινός αφηγητής, ειδικά σαν ήθελε να πει τις ιστορίες του τόπου του. Πως βρέθηκε ο δικός του προπάππους στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας, τους πειρατές, τα κρίματα, τον πρώτο ξεριζωμό, το θανατικό, την αναγέννηση. 

Θα μυρίσουμε τα ψωμιά που ψήνονταν στον πέτρινο φούρνο κι ήταν για τους τελευταίους στρατιώτες που έφευγαν για πάντα από τη Σμύρνη…

Και τα ταψιά με τα αρνιά, τις τυρόπιτες, τους μπακλαβάδες για τον Τούρκικο στρατό που θα ερχόταν στις 6 του Σεπτέμβρη, για να μην πειράξουν κανέναν…

Θα δούμε εκείνες τις πομπές με τα λάβαρα μπροστά, τα ταψιά από πίσω, τον μεγάλο κουρνιαχτό, το τρανταχτό «Γιασασίν**» κι ύστερα τις απειλές, τον μαρασμό, το… απροχώρητο!

Θα διαβάσουμε για την Αϊσέ και τη Ζεχρά, του καλούς γείτονες που δεν είχαν τίποτα να μοιράσουν με τη γιαγιά Ελένη, τη μάνα, τα κορίτσια…

Για όνειρα που βγαίνουν αληθινά, προμηνύματα του κακού…

Για απώλειες… 

Πρώτα οι άνδρες που κάνεις δεν ήξερε που τους πήγαν. 

Κι ύστερα θανατικό πολύ… Και φευγιό!

Η συμβουλή της Αϊσέ να ντύσουν κορίτσι τον θείο Κωστή…

Πέντε γυναίκες κι ένα μωρό από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη στα 1922…

Αποχαιρετισμοί, κατηφόρα, δάκρυα. Ουρές ατελείωτες, αποβάθρα, έλεγχος, τρεχάλα, τουφεκιές, οδυρμός.

Το πέρασμα; Όλοι οι χαμοί μέσα στο πέλαγος, όλα όσα γέμισε η θάλασσα  ίσαμε το άλλο λιμάνι : πατρίδα, αγαπημένοι, συγγενείς, φίλοι, ζώα, σχολείο, βιβλία, σπίτι, παιχνίδια, όλα!

Κι ύστερα η αρχή…

Η Γιαγιά Ελένη, η γιαγιά πολλών…Η γιαγιά της Λίλης Λαμπρέλλη ή μήπως όλων μας; 

Μια Ιστορία που ξεδιπλώνεται και αγκαλιάζει όλες τις δικές μας μνήμες, αφηγήσεις, παραμύθια, αλήθειες και βιώματα…

Μια ιστορία που θέλεις να ήταν έτσι αλλά και μην ήταν…

Εκεί που μπλέκεται ή αλήθεια με τ’ όνειρο. Το ψέμα  με τον πόνο που γεννά δικά του συμβάντα, που με τα χρόνια τα πιστεύεις, τα ζεις ή νομίζεις πως τα έζησες…

Δυνατό βιβλίο, συγκλονιστική γραφή, ολοζώντανες εικόνες που μας μεταφέρουν στο τότε, στην άνθιση και στην καταστροφή τόπων που έφτιαξαν Έλληνες και χάθηκαν από εξουσίες, λάθη  και κακούς χειρισμούς.

Μαρτυρίες ανθρώπων, σημαντικές καταγραφές και ιστορίες  σε ένα αφήγημα που γεμίζει πολλά συναισθήματα, πολλές συγκινήσεις και αναρίθμητες εικόνες. Η Ιστορία αλλιώς, των καθημερινών ανθρώπων που βίωσαν τον ξεριζωμό, τον θάνατο αγαπημένων τους, την αναζήτηση, την αγωνία,  την πείνα, και το ξαναγέννημα!

Δεν έχει σημασία να σας πω πόσο πολύ άρεσε σε μένα τούτη η γραφή. Σημασία  έχει διαβάζοντας το να σας γεμίσει την ψυχή με ψήγματα Ιστορίας, με αναθυμήσεις, με σπουδαίες εικόνες για την θύμηση, για «Το Πέρασμα» από τα πολλά στο τίποτα και πάλι από την αρχή. Για την Μικρά Ασία του τότε, για τις σχέσεις των ανθρώπων και ας είχαν διαφορετικό θρήσκευμα. Για τα έθιμα, τη ζωή, τους τόπους, τις συνήθειες. Για την έννοια της πατρίδας, για την προσφυγιά, για τη δύναμη της ψυχής…

Δεινή αφηγήτρια η Λίλη Λαμπρέλλη, μας μεταφέρει σε εκείνα τα χρόνια. Συμπάσχουμε, ταυτιζόμαστε, συμπορευόμαστε και  ζούμε μαζί με τους ήρωες της τα πάντα. Γινόμαστε όλοι μια οικογένεια, η οικογένεια της γιαγιάς Ελένης που έζησε πριν τόσα χρόνια, πόνεσε, έκλαψε, γέλασε, προχώρησε…

Δυνατές κι οι εικόνες της Κατερίνας Βερούτσου. Ας είναι μικρές κι ασπρόμαυρες σε κάθε αλλαγή κεφαλαίου. Η βασική εικόνα του εξωφύλλου τα είπε όλα. Ένα σπίτι σε μια  βάρκα, ένας ξεριζωμός στο πέλαγος, μια νέα πατρίδα, μια νέα ζωή…

Για την αγάπη, την χαρά, τον πόνο, το μίσος, τις μνήμες, την οικογένεια, την μοίρα και το ταξίδι …

«Λενελί μ’ Λενελί μ’ »μου είπε «άκου. Εσύ ξέρεις ν΄ακούς.Τίποτα πιο αβάσταχτο για την ψυχή από το μίσος.Μετά, η απληστία, κι ύστερα, η απάθεια. Οι πιο σπουδαίοι άνθρωποι στη ζωή δεν εναι αυτοί που μπορούν ν΄αποφασίουν αν θα ζήσουμε ή αν θα πεθάνουμε. Είν΄εκείνοι που αγαπάμε και μας αγαπούν. Ν΄αγαπηθείς πολύ είναι μεγάλη ευλογία. Ν΄αγαπήσεις πολύ είναι η μέγιστη ευλογία. Είναι το νόημα της ζωής…»

Ψάξτε το στα βιβλιοπωλεία και μπείτε κι εσείς στην Ιστορία των Ανθρώπων…

**Γιασασίν = Ζήτω

Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα : https://www.patakis.gr/product/656237/vivlia-paidika--efhvika-paidikh-neanikh-logotexnia/To-perasma-Aivali-Mutilhnh-1922/