Το «Τζιέρι μου, 1922»* … στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Της Ελένης Μπετεινάκη

Πάνε τριάντα χρόνια σαν βρέθηκα για πρώτη φορά στην Προύσα…

Με μάγεψε ο τόπος, η διαδρομή! Ανατριχίλα κάθε στιγμή που θυμόμουν ιστορίες που ΄χα διαβάσει. Γλυκάθηκα με τα κάστανα γλυκό κι απόρησα με τούτον τον καρπό πόσα πολλά γλυκίσματα και φαγητά μπορούσε να συντροφέψει. Τα γλυκοπωλεία - Καστανερί μού ήταν άγνωστα ίσαμε τότε…

Δεν θυμάμαι αν  περάσαμε από την Τρίγλια, μπορεί και ναι! Περάσανε τα χρόνια. 

Κι ύστερα ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο της Φωτεινής Στεφανίδη  κι ένιωσα το ταξίδι της γιαγιάς της σαν να ‘ταν της δικής μου γιαγιάς. Πριν την καταστροφή σ’ αυτήν την κωμόπολή ζούσαν όλοι εκείνοι οι σπουδαίοι άνθρωποι που περιγράφει. Τρίλγια ή Τρίγλεια που λένε πως το όνομά της το πήρε από ένα νοστιμότατο ψάρι, το μπαρμπούνι, στη διάλεκτο της περιοχής. Θύμησες πολλές, εικόνες νοσταλγίας, πίκρας κι ομορφιάς, βιώματα συνυφασμένα με τα έθιμα των καιρών. Η πίκρα της γιαγιάς για το σχολείο που δε την άφησαν να συνεχίσει. Η αγάπη για τον πατέρα κι ο σεβασμός. Κι εκείνα τα βερίκοκα στη γυάλα, μπουκιά και συχώριο. Τι να πεις για το φευγιό και τα εικονίσματα που έμειναν πίσω…

Τα σκουλαρίκια της, ένα κλικ, όσο χρειάζεται να γίνουν οι τρύπες στα αυτιά, ένα κλικ για μια φωτογραφία, ένα κλικ να ‘ρθει το ΄22. Και που δεν ταξίδεψε η γιαγιά! Όχι, για αναψυχή μα για επιβίωση. Πρόσφυγας μια ζωή… 

Μικρά Ασία, Βουλγαρία, Ρωσία, Μικρά Ασία και πάλι, Ελλάδα… Και θάλασσες, αχ πόσες θάλασσες πέρασε!

Κι ύστερα το Φωτεινιό σχεδίασε μια φωτογραφία, απίστευτη, σαν εικόνισμα, είπε η γιαγιά όταν  την είδε με όλους μέσα εκτός από τον προπάππο τον Πιλάτο.

Κι ο Πίσμαν – παπάς; Τι ιστορία και τούτη από την Πόλη και τη θάλασσα! Με τις γαρίδες, τα μύδια κι άλλα παράξενα που ‘χε η «συμπεριφορά » του παππά. Έτοιμο και το καινούργιο φαγητό :κριθαράκι, κρεμμύδι, δαφνόφυλλα, ρύζι, αυγά, λάδι και λεμόνι. Κι εκείνα τα πιτάκια με ό,τι περίσσευε… Νιώθω τη μυρωδιά και στα δικά μου ρουθούνια.

Και φτάνουμε σε εκείνες τις πολύτιμες εικόνες που ήρθαν στην Ελλάδα από την Τρίγλια της γιαγιάς : η Αγία Επίσκεψις και η Παντοβασίλισσα. Ο Καβουνίδης ο Καπετάνιος με το πλοίο Βυθινία κατάφερε και τις έσωσε από τον μαύρο Αύγουστο της Καταστροφής…

Ο Νουνός ο Χρυσόστομος ακολουθεί. Και πάλι φαγητά αλλιώτικα με συμβουλές, παραινέσεις και νήματα που βάφονται με κρεμμύδια και ρόδια σαν βράσουν μαζί όλα στην κατσαρόλα…

Κι ύστερα μπήκαν σε εκείνο το τρένο γεμάτο κοπριά, και τα άκρως απαραίτητα, με δυο μπόγους και δέκα βιβλία, το ταξίδι της προσφυγιάς για την Ελλάδα…

Και έτσι έπεσε ο κλήρος για τη Ραφήνα… Και τι δεν έγινε εκεί μέχρι η ζωή να πάρει μπροστά και να γενεί λίγο πιο ανθρώπινη.

Όσο για την μαριδόπιτα, τη σύγχρονη, νιώθω τη γεύση της και στο δικό μου ουρανίσκο…

Κι έτσι έμαθα κι εγώ τι ήταν το πρέπσος… Και θυμήθηκα την δική μου γιαγιά, ξανά!

Λόγος στρωτός που ρέει σαν δροσερό νερό και φέρνει θύμησες και καθαρίζει πληγές, ψυχή και μυαλό. Αφήγηση συγκλονιστική, γεμάτη εικόνες, μυρωδιές και χρώματα άλλων πατρίδων. Ζωές πολλές σαν παραμύθια, οδοιπόρο σε έναν αιώνα που κύλησε με ταξίδια ζωής, επιβίωσης, φτώχιας, χαράς και λύπης… 

Δεσμοί, καημοί, ανταμώματα, εξομολογήσεις και πάντα γύρω μια συνταγή γλυκού ή φαγητού. Με το τίποτα να φτιάχνεις πολλά. Με τη στιγμή να ζεις το πάντα. Και να ξορκίζεις το κακό με το να αρχίζεις πάλι από το μηδέν. Να μη βαρυγκωμάς, να δέχεσαι τη ζωή με όσα σου φέρνει. Πλούσιοι άνθρωποι, όχι στην ύλη μα σε συναίσθημα και περίσσευμα ψυχής. 

Αυτές οι μαγικές γιαγιάδες του παλιού καιρού. Που τα ήξεραν όλα. Που τα είχαν ζήσει όλα. Που ήταν πάντα εκεί για όλους…

Αυτή ήταν η γιαγιά της Φωτεινής Στεφανίδη που γύρισε …τον κόσμο και οι ιστορίες της, η ζωή της μπήκε σε ένα καλαίσθητο βιβλίο που όσα λόγια κι αν γράψει κάνεις θα είναι λίγα. Τα κείμενα κι οι εικόνες σδικές της. Έργα τέχνης και τα δυό. 

Καταθέσεις ψυχής, μνήμες από τις χαμένες πατρίδες. Αφηγήσεις ζωής από την ίδια τη γιαγιά στην δεκαοχτάχρονη εγγονή το καλοκαίρι του 1980. Η γιαγιά της Φωτεινής συμπλήρωνε τότε τα ενενήντα της χρόνια, και επτά μετά, έφυγε από την ζωή…

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Μας περπατούν στο ΠΡΙΝ, το ΤΟΤΕ και το ΜΕΤΑ ( από Πριν, Τότε και Μετά την Μικρασιατική καταστροφή).

 Σο τελευταίο μέρος υπάρχουν «Σημειώσεις και τεκμήρια για πρόσωπα, τόπους και γεγονότα» για μια εποχή που πάντα θα θέλουμε να μάθουμε περισσότερα.

Από τα καλύτερα για εκείνη την περίοδο. 

Να σταματήσετε στις εικόνες, ώρα πολύ…

Να βυθιστείτε στην αφήγηση που ζωντανεύει μπροστά σας και είναι σαν να ζείτε κι εσείς την ιστορία…

Να το διαβάστε αργά και σαν πολύτιμο φυλακτό να το κρατήσετε στη βιβλιοθήκη και την ψυχή σας…

Δείτε το εδώ : Τζιέρι μου, 1922, Φωτεινή Στεφανίδη, εκδ. Καλειδοσκόπιο * https://kaleidoscope.gr/el/-/9789604712373-tzieri-mou-1922-711.html