Ταξίδι στον κόσμο του Καραγκιόζη με "ξεναγό" τον καραγκιοζοπαίχτη Χρήστο Ιωαννίδη

«Ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει ολόκληρο τον ελληνικό λαό. Είναι ο φτωχός, ο καπάτσος, ο έξυπνος, ο αντιεξουσιαστής… Αντιμετωπίζει με απίστευτο χιούμορ και ειρωνεία τις δύσκολες καταστάσεις και μέσα από την αισιοδοξία και την καλοσύνη του, δίνει κουράγιο στον Έλληνα». Με αυτή τη διαπίστωση, ως ένας από τους πιο νέους καραγκιοζοπαίχτες, ο Χρήστος Ιωαννίδης επικοινωνεί με το ΑΠΕ-ΜΠΕ τί τελικά σηματοδοτεί η φιγούρα και οι ιστορίες του Καραγκιόζη για την ελληνική κοινωνία.

«Η μεγάλη καμπούρα του απεικονίζει όλα τα βάσανα που σηκώνει στην πλάτη του ο απλός Έλληνας πολίτης, το πράσινο χρώμα στην ενδυμασία του συμβολίζει την ελπίδα. Είναι άσχημος, αλλά και όμορφος. Είναι καλός οικογενειάρχης, είναι και γυναικάς… Όλα τα χαρακτηριστικά του ελληνικού λαού είναι αποτυπωμένα στη φιγούρα του Καραγκιόζη», αναφέρει ο 20χρονος Στέλιος Ιωαννίδης, ο οποίος από τα τέσσερα χρόνια του μαγνητίστηκε και παραμένει από τους καλούς φίλους και συμπορευτής του αγαπημένου του Καραγκιόζη. «Όλα ξεκίνησαν το 2007, μία εφημερίδα είχε εκδώσει σειρά DVD Καραγκιόζη του καραγκιοζοπαίχτη Άθω Δανέλλη… Την ίδια χρονιά, στα γενέθλιά μου, βλέποντας αυτό το πάθος οι γονείς μου, μου έκαναν δώρο ένα πακέτο με φιγούρες. Έτσι, ξεκίνησα κι εγώ δειλά-δειλά από παιδάκι, αγαπώντας, πιστεύοντας, είχα και ένα πολύ ισχυρό πρότυπο όπως προανέφερα, σε ένα απλό σεντόνι στηριγμένο σε δύο κολώνες πολύ πρόχειρα να κάνω τα πρώτα μου βήματα… Αν και δεν είχα κάποιον δάσκαλο κοντά μου να με σπρώξει σε αυτό, κατάφερα να φτάσω σε πολύ καλό επίπεδο. Άλλωστε εμείς οι καλλιτέχνες, είμαστε μια ζωή μαθητές, πάντα υπάρχει κάτι ακόμα να μάθουμε και δεν πρέπει να λέμε ποτέ ότι τελειώσαμε», λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ μνημονεύοντας ότι από το 2012 βλέπει πιο σοβαρά τον Καραγκιόζη και έχει ανεβάσει διάφορες παραστάσεις. Έπαιξε παραστάσεις στο μικρό του θεατράκι, σε σχολεία, σε φεστιβάλ, σε παιδότοπους, σε Πνευματικά Κέντρα, ενώ ήταν το μικρότερο μέλος της κριτικής επιτροπής του ηλεκτρονικού Καραγκιόζη μαζί με τον καραγκιοζοπαίχτη Νίκο Μπλαζάκη και τον καθηγητή Πολυτεχνείου Νεκτάριο Μουμουτζή. «Από το 2022 συνεργάζομαι με τον σπουδαίο νεότατο καραγκιοζοπαίχτη και πολύ καλό φίλο μου Ηλία Βασιλειάδη από το Ηράκλειο και κάναμε μαζί "περιοδεία" τους ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ, αυτή τη φορά με ασπρόμαυρες σκαλιστές φιγούρες (όπως είναι δηλαδή το παραδοσιακό θέατρο σκιών). Φέτος, παρουσιάζουμε την κοινωνικοπολιτική σάτιρα Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗ ΓΙΟΥΡΟΒΙΖΙΟΝ με μεγάλη συμμετοχή συντελεστών (με τον Ηλία και τους Βαρδή, Παναγιώτη & Κωστή Ξανθυνάκη) καθώς επίσης και την ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ του Ευριπίδη».

Εξομολογείται μάλιστα πως: «Η σχέση μου με τον Καραγκιόζη με βοήθησε ιδιαίτερα στα χρόνια της εφηβείας. Ο Καραγκιόζης ήταν η μοναδική διέξοδος…». Για το κατά πόσο ασχολούνται ή και παρακολουθούν τον Καραγκιόζη τα νέα παιδιά ο Χρήστος Ιωαννίδης απαντάει, θυμίζοντας στους αναγνώστες στοιχεία από την ιστορία του Καραγκιόζη, πως: «Πριν από μερικές γενιές ο Καραγκιόζης ήταν στις δόξες του. Όμως, από τη μια ήρθε ο κινηματογράφος, αργότερα η τηλεόραση και όλο και λιγότερος κόσμος πήγαινε στο καραγκιοζοθέατρο, κατά συνέπεια όλο και λιγότεροι νέοι καραγκιοζοπαίχτες έβγαιναν. Ο Ευγένιος Σπαθάρης την δεκαετία του '60 έκανε το μεγάλο βήμα, εφόσον δεν ερχόταν ο κόσμος στο θέατρο, πήγε εκείνος στην τηλεόραση. Το 1966 η τηλεόραση ξεκίνησε με Καραγκιόζη του Σπαθάρη. Προσέγγισε ανθρώπους των τεχνών και τον γραμμάτων, έφτιαξε καινούργια έργα (ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ, ΒΑΤΡΑΧΟΙ, ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ κλπ), πρόσθεσε νέα πρόσωπα, νέες φιγούρες, έβαλε να τραγουδούν σπουδαίοι ερμηνευτές της εποχής (Αλεξίου, Νταλάρας, Δήμου, Παπακωνσταντίνου, Γαλάνη, Ζαμπέτας, Καλογιάννης, Πάριος κλπ). Ο σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης Θανάσης Σπυρόπουλος (έφυγε πρόσφατα από τη ζωή) έβαλε το δικό του λιθαράκι στην ελληνική τηλεόραση με υπέροχα σκηνικά και τοπία, με υπερθεάματα και υπερπαραγωγές για το θέατρο σκιών που μέχρι τότε δεν τα φανταζόταν κανείς. Παρόλα αυτά ο Καραγκιόζης όλο και έπεφτε. Υπήρχαν ένας, δύο το πολύ τρεις καραγκιοζοπαίχτες στην Ελλάδα. Όλα τα καραγκιοζοθέατρα είχαν κλείσει. Τα τελευταία χρόνια όμως, ο Καραγκιόζης έχει ανέβει πάρα πολύ στα μάτια του κόσμου, όλο και περισσότεροι νέοι καραγκιοζοπαίχτες δημιουργούνται, όλο και περισσότεροι αγαπούν τον Καραγκιόζη. Σε αυτό έχει συμβάλει πολύ και το διαδίκτυο. Τα νέα παιδιά τον αγαπούν πολύ τον Καραγκιόζη και το ένα παιδί σπρώχνει το άλλο. Είναι πολύ ευχάριστο να βλέπεις πλέον τις αίθουσες γεμάτες όταν έχει Καραγκιόζη. Προσπαθούμε όλοι να επαναφέρουμε την ποιότητα και τον παραδοσιακό χαρακτήρα του και να μην στεκόμαστε μόνο σε εκείνα τα ''παιδικά'' έργα».

Φοιτητής σήμερα στη σχολή ΗΜΜΥ (Ηλεκτρολόγων μηχανικών και μηχανικών υπολογιστών) στο Πολυτεχνείο Κρήτης, και με σπουδαία πορεία ως πιανίστας παρά το νεαρό της ηλικίας του με σημαντικούς δασκάλους δίπλα του και συναυλίες σε Ελλάδα και εξωτερικό, ο Χρήστος Ιωαννίδης, ως ερευνητής της ιστορίας του Καραγκιόζη και καραγκιοζοπαίχτης, έχει ασχοληθεί σοβαρά με το μιξάζ και το μοντάζ. «Μου αρέσει να απολαμβάνω τη μουσική ή τις ταινίες σε άψογη ποιότητα και πολλές φορές κοπιάζω για να αποκτήσω κάτι τέτοιο. Μου αρέσει πολύ η τέχνη της μεταγλώττισης. Τώρα μοντάρω τη σειρά ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟ ΛΙΒΑΔΙ, δηλαδή έχω την αμερικανική μήτρα και μοντάρω από πάνω την ελληνική μεταγλώττιση για ένα άψογο τελικό αποτέλεσμα στην ποιότητα της εικόνας, διατηρώντας τις πρώτες ανυπέρβλητες ελληνικές μεταγλωττίσεις. Μου αρέσουν πολύ τα σπάνια οπτικοακουστικά υλικά, συλλέγω δίσκους βινυλίου, βιντεοκασέτες, κασέτες… Έχω δύο κανάλια στο YouTube: στο μεν πρώτο ΣΠΑΝΙΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ανεβάζω (με επιφύλαξη πάντα) σπάνιο υλικό που ενδεχομένως έχω μόνο εγώ. Στο δε δεύτερο ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ανεβάζω δικές μου δουλειές».

Μέσα από όλο αυτό το πρίσμα επιλογών και δράσεων αξίζει ίσως η γνώμη του Χρήστου για το τι πιστεύει όταν ακούει κάποιους να χαρακτηρίζουν ως Καραγκιόζη έναν συνάνθρωπο τους. «Το θέμα είναι η χροιά που το χρησιμοποιεί ο καθένας. Επειδή ο Καραγκιόζης τα τελευταία χρόνια έχει θεωρηθεί παιδικό θέατρο και κάνει αστεία για παιδιά, πολλές φορές χαμηλού επιπέδου (εξαρτάται πάντα από τον καραγκιοζοπαίχτη), τον έχει συνδυάσει ο κόσμος σαν έναν κλόουν όχι και τόσο ταυτισμένο με την εξυπνάδα. Γι' αυτό το λόγο χρησιμοποιείται ως βρισιά. Από την θέση που είχε ο Καραγκιόζης στην παλαιότερη εποχή, είναι φανερό το λάθος να μεταχειρίζεται η λέξη Καραγκιόζης για να υποτιμηθεί η νοημοσύνη κάποιου. Όπως έλεγε και ο σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης Ευγένιος Σπαθάρης, όταν κάποιος σε αποκαλεί Καραγκιόζη πρέπει να απαντάς ''Μακάρι να είχα την σοφία του Καραγκιόζη, κι ας με έβριζες''».

Όπως ενημερώνει το ΑΠΕ - ΜΠΕ, «υπάρχει μία επίσημη ομάδα στην Κρήτη και συγκεκριμένα στο Ηράκλειο, ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ, που αποτελείται από τρία μέλη: τον καραγκιοζοπαίχτη Άθω Δανέλλη, τον νέο καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Παπαδόπουλο (Γιουβάν) και τον φροντιστή Μιχάλη Φοινικιανάκη, με μαθητές αυτής της ομάδας τον Ανδρέα Τυμπακιανάκη και τον Ηλία Βασιλειάδη. Στα Χανιά υπάρχει ο επίσης σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης Νίκος Μπλαζάκης, που και αυτός προσφέρει πάρα πολλά στον χώρο αυτό». Φυσικά και είναι τέχνη ο Καραγκιόζης μας λέει ο Χρήστος «…και μάλιστα απίστευτα δύσκολη. Πρέπει να είσαι συγχρόνως ηθοποιός, μίμος, τραγουδιστής, ζωγράφος, μάστορας, σεναριογράφος, μορφωμένος (να γνωρίζεις τέλεια την ελληνική ιστορία), δάσκαλος (περνώντας μηνύματα στον κόσμο, να διδάσκεις την ιστορία μέσα από το θέατρο), να ενημερώνεσαι για την σύγχρονη πραγματικότητα, να γίνεσαι ο βλάχος, ο κόλακας, ο Τούρκος, ο αριστοκράτης, ο μάγκας κλπ…. Οι δυσκολίες που βιώνει ο κάθε Έλληνας γίνονται σάτιρα στον μπερντέ», λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ και ευχαριστεί παράλληλα την οικογένεια του που τον ενίσχυσε να ταξιδέψει σε αυτόν τον υπέροχο κόσμο.

Τον ρωτήσαμε αν είναι ένα ακριβό χόμπι και μας ενημέρωσε πως: «Εξαρτάται τι φιλοδοξείς να κάνεις με το θέατρο σκιών. Εμένα μου κοστίζει πολύ. Πρώτα από όλα, αν δεν έχεις μπερντέ, πρέπει να φτιάξεις. Τα υλικά για να φτιαχτεί κοστίζουν. Έπειτα είναι το υλικό (χαρτόνι, δέρμα, ζελατίνη ή πλαστικό) για να φτιάξεις τις φιγούρες σου, τα χρώματα να τις ζωγραφίσεις... Ειδικά εγώ που έχω ήδη περίπου 200 μεγάλες φιγούρες και 20 σκηνικά, χώρια τις 300-400 μικρές που αγόρασα και έφτιαξα στο πλαίσιο της εξάσκησής μου. Είναι και οι ειδικές σούστες που πρέπει να ικανοποιούν τις προδιαγραφές για να σηκώνουν τις μεγάλες φιγούρες …και άλλα πολλά έξοδα». Απαντώντας ποιους καραγκιοζοπαίχτες ακολουθεί είπε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ότι: «Ακολουθώ την Σπαθαρική σχολή, όσον αφορά κυρίως την ζωγραφική των φιγούρων μου και στηρίζομαι σε αυτό το στυλ ζωγραφικής. Πολλές φορές μου αρέσει να κάνω και πιστά αντίγραφα. Αγαπημένος μου καραγκιοζοπαίχτης είναι ο Άθως Δανέλλης, που χάρις αυτόν αγαπώ τον Καραγκιόζη και εύχομαι να γίνω μαθητής του».

Αν ο Χρήστος Ιωαννίδης καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τον Καραγκιόζη… «Έχω πάντα την απορία αν τελικά η παλιά εποχή ήταν καλύτερη από την νέα ή απλά γνωρίζουμε την παλιά και επειδή φοβόμαστε για το μέλλον, ότι θα είναι χειρότερο, αναφέρουμε την φράση "Άλλα χρόνια τα παλιά''. Θα ήθελα να μάθω από τον Καραγκιόζη, περισσότερα για μία παλιότερη εποχή. Επίσης, επειδή το θέατρο σκιών αναφέρεται στην τουρκοκρατία θα ήταν ωραίο να τους ρωτήσω και να μάθω λεπτομέρειες για την καθημερινή ζωή των Ελλήνων χριστιανών εκείνης της περιόδου». Λέει μάλιστα την άποψη του στο ΑΠΕ - ΜΠΕ για όσα έχουν να μάθουν τα μικρά παιδιά, αλλά και οι νέοι αν παρακολουθούν παραστάσεις Καραγκιόζη. «Μπορούν να αφομοιώσουν με διαδραστικό και απολαυστικό τρόπο την ελληνική ιστορία. Ο νέος μαθαίνει τα έργα δραματικά και κωμικά του αρχαίου θεάτρου. Επίσης, αναπτύσσεται η κριτική του σκέψη για την ελληνική πραγματικότητα, διότι ο Καραγκιόζης θίγει σύγχρονα προβλήματα ασκώντας κριτική χωρίς να επηρεάζεται από την προπαγάνδα και χωρίς να διατυπώνει μία συγκεκριμένη οπτική γωνία. Βάζει τον θεατή στην διαδικασία να σκεφτεί και να διαμορφώσει μια ορθή άποψη για τα πράγματα».

   Μας γνωστοποιεί ακόμα κάποια στοιχεία της ιστορίας του Καραγκιόζη… «Ο Καραγκιόζης φυσικά και εξελίσσεται συνεχώς. Μην ξεχνάμε ότι οι πρώτες φιγούρες του θεάτρου σκιών από τον πρώτο καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Μπράχαλη ήταν ασπρόμαυρες από χαρτόνι με λίγα σκαλίσματα και με ξύλο στηριγμένες που δεν μπορούσαν να γυρίσουν. Αργότερα, ο καραγκιοζοπαίχτης Ντίνος Θεοδωρόπουλος ταξίδεψε στην Αμερική και έφερε τη ζελατίνη για χρωματιστές φιγούρες, οι οποίες όμως έσπαγαν πολύ εύκολα. Έτσι, ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μανωλόπουλος έφερε από την Αίγυπτο το δέρμα για έγχρωμες και συγχρόνως ανθεκτικές φιγούρες. Από την άλλη, ο Λευτέρης Κελαρινόπουλος εφεύρε τη σούστα για να μπορεί η φιγούρα να παίζεται και να γυρίζει. Αυτήν την τελειοποίησε ο σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Χαρίδημος. Από εκεί και πέρα, ο κάθε καραγκιοζοπαίχτης προσέθετε και νέο χαρακτήρα και έχει διαμορφωθεί σιγά σιγά ο θίασος που γνωρίζουμε σήμερα. Πάντα ο κάθε καραγκιοζοπαίχτης αφήνει το στίγμα του στο θέατρο σκιών με τις καινοτόμες ιδέες του. Είναι συνεπώς συνεχής η εξέλιξη του Καραγκιόζη και είμαι πολύ θετικός σε αυτήν, αρκεί να μην χάνεται η λαϊκότητα και η παράδοση που έχει αυτό το θέατρο. Άλλωστε μέσα από το θέατρο ακούμε εκτός των άλλων και την παραδοσιακή ελληνική μουσική (το τσάμικο, το καλαματιανό, το χασαποσέρβικο, το νησιώτικο κλπ)».

Ο Χρήστος Ιωαννίδης μέσω του ΑΠΕ - ΜΠΕ θυμίζει και επισημαίνει ότι: «Ο Ευγένιος Σπαθάρης έκανε το βήμα να περιλαμβάνουν τα σχολικά βιβλία, έργα του Καραγκιόζη και οι μαθητές να έρχονται σε επαφή, με την τέχνη του. Η ΕΡΤ διασώζει πάρα πολύ οπτικοακουστικό υλικό από πολλούς παλαιούς καραγκιοζοπαίχτες (Μάνθος Αθηναίος, Θανάσης Σπυρόπουλος, Ευγένιος Σπαθάρης, Γιάνναρος, Βάγγος κλπ), στο οποίο θα έπρεπε να έχει πρόσβαση το κοινό, εμείς οι νέοι καραγκιοζοπαίχτες, ώστε να έχουμε περισσότερα ερεθίσματα από αυτούς τους μεγάλους δασκάλους. Η επίσημη πολιτεία, δήμοι και περιφέρεια, θα μπορούσαν, να δημιουργήσουν δημοτικά καραγκιοζοθέατρα σε διάφορους δήμους της Ελλάδας, τα οποία θα φιλοξενούν τους εξαιρετικούς νέους καραγκιοζοπαίχτες που υπάρχουν σήμερα. Πάντως, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια πολύ ευχάριστη άνοδο για την τέχνη του θεάτρου σκιών και τον Καραγκιόζη».