Οι κούκλες της ζωή μας, ο Λόλο το σκαθάρι και η Ρίτα η πυγολαμπίδα στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Της Ελένης Μπετεινάκη

Υπάρχει παιδί που ανατράφηκε χωρίς μια κούκλα ή ένα ζωάκι λουτρικό στα χρόνια της αθωότητάς του; Είναι σαν να μην έπαιξε ποτέ ή σαν να μην ένιωσε στην αγκαλιά του την τρυφερότητα και τη ζωή να μεγαλώνει. Κι είναι οι άνθρωποι διαφορετικοί κι είναι οι σχέσεις τους δύσκολες όμως η αγάπη κάνει πάντα θαύματα και προσπερνά τα δύσκολα και τα παράξενα...

Οι κούκλες του Μουσείου, Γλυκερία Γκρέκου, εικ: Κατερίνα Χαδουλού, εκδ. Ψυχογιός

Όλα τα συμβάντα στη ζωή των παιδιών, ευχάριστα ή δυσάρεστα, θα έχουν αντίκτυπο στην κούκλα τους. Ζαν Πιαζέ

Μια φορά κι έναν καιρό… ή μήπως είναι αλήθεια όλα τούτα και συμβαίνουν τώρα; Σε ένα μουσείο θα περιηγηθούμε. Ένα Μουσείο  που έχει μέσα τη ζωή του κόσμου, της παιδικής μας ηλικίας, της Ιστορίας από την Αρχαία Ελλάδα ίσαμε τα Νεότερα χρόνια. Την διηγούνται κούκλες την Ιστορία έτσι όπως την έζησαν στο πέρασμα των αιώνων, με μεγάλες χαρές, δυσκολίες, μεταναστεύσεις, ταλαιπωρίες!

Έξι ιστορίες που μας αποκαλύπτουν την ζωή απλών ανθρώπων και συγχρόνως  την Ιστορία του τόπου μας. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στο Μουσείο Παιδικής Κούκλας η Φάτιμα και η δική της κούκλα της η Νατάρα τρυπώνουν μια νυχτιά. Ταλαιπωρημένες  από το μεγάλο τους ταξίδι σε καινούργιο τόπο άγνωστο, μετανάστες που η σκόνη, η κούραση, ο πόνος του ξεριζωμού είναι ακόμα νωπά. Ένα κορίτσι και μια κούκλα σε ένα τόπο μαγικό που θα νιώσουν πως δεν είναι μόνες, πως η ψυχή κατοικεί ακόμα και σε αντικείμενα που μόνο όποιος έχει μάτια, ματιά, καρδιά και μνήμες μπορεί να καταλάβει, να αφουγκραστεί και να δει πώς κρύβουν μέσα τους οι κούκλες που ζωντανεύουν και μιλούν  μυστικά, αλήθειες και συμβάντα που σημαδεύουν ζωές.

Μαθαίνουμε πρώτα απ’ όλα τι ήταν η πλαγγόνα και πια η δική της ιστορία. Ο μύθος και η πραγματικότητα μπλεγμένα αριστοτεχνικά σε μια ιστορία της Γλυκερίας Γκρέκου που συγκινεί και μαθαίνει σε όλους μας πολλά. Ακολουθεί η κούκλα η Άννα η Βυζαντινή,μια από τα νιννία που ξεδιπλώνει τη ζωή της  Ειρήνης, του Ιωάννη και του Βυζάντιου, της Πόλης, των Σταυροφόρων.  Κι ύστερα ερχόμαστε πάλι στην Ελλάδα των χρόνων της τουρκοκρατίας, του παιδομαζώματος και συγκλονιζόμαστε από την ιστορία της Μπούλας, της Δέσπως της Λένας και του μικρού τσολιά. Η Δέσπω ξεκινά την αφήγηση, η Ηπειρώτισσα, η κουτσούνα. Πόσα  πολλά μαθαίνουμε από  τις μοναδικές αυτές κούκλες; Πόσο ραγίζει  η ψυχή, πόσο τρομάζει η σκέψη και μόνο όλων εκείνων των συμβάντων. Κι φτιάχτηκε  η Λένα για να γίνει η κούκλα του Γιάννου που γλίτωσε τη φοβερή εκείνη ώρα του παιδομαζώματος από τους ανθρώπους του Πασά. Κι είχε μετά σειρά η Μπεμπέκα η Σμυρνιά να πει την ιστορία της. Για τα  μεγαλεία, τις μυρωδιές από τα ανατολίτικα φαγητά, τα αρώματα και τις ομορφιές της Σμύρνης ίσαμε τον Μεγάλο Ξεσηκωμό, την χαμένη πατρίδα, την μετανάστευση, την τύχη της Σμαρώς. Και μπλέκεται το χθες με το σήμερα με μαεστρία περισσή.  Κι έμεινε για το τέλος η ιστορία της κούκλας της κατοχής που δεν ήταν άλλη από τον Λουκά βασικό μέλος του Κουκλοθεάτρου των Αθηνών, του αγαπημένου των παλαιότερων γενεών Μπάρμπα Μυτούση!

Κι όλους τους συντονίζει η Φωνή που ίσως να είναι η ίδια η Ιστορία χιλιάδων χρόνων. Ίσως να είναι η συνείδηση όλων μας, η Θύμηση και Μνήμη που πρέπει να παραμένει ζωντανή να μας μνημονεύει τις ρίζες μας, τους αγώνες, τα παράξενα της ζωής παιχνίδια και τις παραδόσεις του κάθε τόπου, της κάθε εποχής.

Τι να γράψω για αυτό το βιβλίο; Πολλά και έντονα τα συναισθήματα. Δυο τρεις φορές το διάβασα για να μην ξεχάσω ούτε μια λέξη του. Για να κρατήσω την συγκίνηση μου ζωντανή, για να θυμηθώ όλη εκείνη την Ιστορία μας που απαριθμεί χιλιάδες σελίδες, χιλιάδες γκρίζες, μπορντό, κόκκινες και χρυσαφένιες εικόνες. Είχα κι εγώ μια κούκλα αγαπητή Γλυκερία. Μια κούκλα με γαλάζιο φόρεμα και καστανά μακριά μαλλιά. Μια κούκλα που ακόμα έρχεται στον ύπνο μου με τα γαλάζια της μάτια και μου λέει όλες τις ιστορίες από εκείνα τα χρόνιά που περάσανε στον δικό μου τόπο. Την έχασα την κούκλα μου, δεν ξέρω αν υπάρχει κάπου σε κάποιο άλλο σπίτι, αν την κρατάει αγκαλιά ένα άλλο κορίτσι και της λέει τα μυστικά του, τις ανησυχίες, τις χαρές και τις πίκρες του. Η Ροζίνα μου, έτσι την είχα ονομάσει, θα ήθελα πολύ να πιστέψω πως μπορεί και να ζει επίσης σε ένα  από τα Μουσεία του κόσμου που έχουν παιχνίδια, που ‘χουν ψυχή. Το δικό σου το φανταστικό Μουσείο με μάγεψε. Νομίζω πως ο λόγος, η αφήγηση, το θέμα σου δεν θα αφήσουν κανέναν ασυγκίνητο. Τροφή συναισθημάτων. Τροφή για βουτιά στο παρελθόν στα όμορφα και τα άσχημα τούτης της μικρής μας Πατρίδας που τα ξεχνάμε τα όσα έχει περάσει και που δεν θα έπρεπε,ίσως. 

Η κούκλα είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών όλου του κόσμου και ανά τους αιώνες. Όπως και αν είναι φτιαγμένη είναι ο καλύτερος φίλος τους. Είναι το στήριγμα, η παρηγοριά, η ψυχή τους  για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής τους. Στο βιβλίο της η Γλυκερία κατάφερε να συνδυάσει την Ιστορία με την τρυφερότητα των παιδικών χρόνων. Κατάφερε να μας βάλει όλους να σκεφτούμε τα παλιά μας παιχνίδια, να δώσουμε μεγαλύτερη αξία σε ασήμαντες μικρές στιγμές που λίγο πολύ όλοι ζήσαμε κάποτε παρέα με μια κούκλα. Μας έβαλε να ψάξουμε τα παλιά μας  παιχνίδια και να συνειδητοποιήσουμε  πως θα πρέπει να  βρίσκονται ΟΛΑ στο μουσείο των παιχνιδιών που ήδη υπάρχει ένα στην Αθήνα και ίσως και σε κάποιο άλλο μέρος της Ελλάδας. Είναι κληρονομιά μας σε επόμενες γενιές τα  παιχνίδια, είναι ζωή που διατηρείται ζωντανή όσο την θαμάζουν τα μάτια έστω και μέσα από προθήκες.

Ένα βιβλίο ξεχωριστό , άψογο λογοτεχνικό κείμενο και λόγος που ρέει και δημιουργεί πολλά  συναισθήματα και εικόνες. Εικόνες που φιλοτέχνησε με  μοναδικό τρόπο η Κατερίνα Χαδουλού. Εξαιρετική η εικονογράφηση, εξαίρετη επιλογή και συνεργασία σε ένα βιβλίο που θα μπορούσε να αποτελεί ακόμα και εγχειρίδιο Ιστορίας σε παιδιά Δημοτικού. Μέσα από ιστορίες και παραμύθια μαθαίνονται ευκολότερα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα.

Δυνατό βιβλίο, δυνατές οι στιγμές του!

Γλυκερία η κούκλα ήταν και παραμένει σύμβολο για καθέναν μας και όπως γνωρίζεις για μένα έχουν όλες οι κούκλες τέτοια ψυχή που συνεχίζουν και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μου.

Να το διαβάστε τούτο το βιβλίο. Να νιώσετε τι πάει να πει Ελλάδα, τι προσφυγιά, τι φόβος, επίμονη, πείσμα και νίκη. Να θυμηθείτε ή να μάθετε την Ιστορία της χώρας μας και να αφεθείτε σε γλυκιές αναμνήσεις ή να δημιουργήστε καινούργιες με τις δικές σας αγαπημένες κούκλες που θα ριζώνουν πάντα στην ψυχή σας.

Βρείτε το εδώ και διαβάστε ένα απόσπασμα : https://www.psichogios.gr/oi-koykles-toy-moyseioy.html

Και μην ξεχάστε αν είστε στην Αθήνα να επισκεφτείτε το Μουσείο Παιχνιδιών Μπενάκη για να δείτε πολλές κούκλες. https://www.benaki.org/index.php?option=com_buildings&view=building&id=7&lang=el

Επισκεφθείτε το Μουσείο Κυκλαδίτικης Τέχνης και δείτε πλαγγόνες : https://cycladic.gr/exhibit/ng0142-plaggona-koukla

Κι εδώ περιηγηθείτε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και παίξτε από το σπίτι παιχνίδια της Αρχαίας Ελλάδας: https://cycladic.gr/page/paizontas-sto-spiti

Σ΄αγαπάω (σχεδόν πάντα),Άννα Λιένας, (Μετάφραση Μαρία Παπαγιάννη)εκδ. Πατάκη

Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένα σκαθάρι ο Λόλο και μια πυγολαμπίδα η Ρίτα! Ζευγάρι στη ζωή τους αλλά εντελώς διαφορετικοί. Τους ένωνε μια δυνατή αγάπη. Ο Λόλο ήταν σκληρός, βασιλιάς στις μεταμορφώσεις λέγανε, ανεξάρτητος, μυστηριώδης και έλεγχε σχεδόν κάθε του κίνηση. Η Ρίτα πάλι ήταν ανάλαφρη, φωτεινή, με πολλή φαντασία, με ειλικρίνεια και εύθυμο χαρακτήρα. Μια μέρα αυτές οι διάφορες τους αρχίσαν να ενοχλούν και να δημιουργούν θέματα στη σχέση τους. Όμως όσο και αν αυτό τους στεναχώρησε επειδή η αγάπη τους ήταν πολύ δυνατή, είδαν τα άσχημα από άλλη οπτική γωνία. Αρχίσαν να δέχονται ο ένας  τα ελαττώματα του άλλου και να κάνουν μικρές υποχωρήσεις.

Ίσως την πιο τρυφερή και αληθινή ιστορία για τις σχέσεις των …ανθρώπων, μας την λένε τελικά δυο μικρά έντομα δια χειρός και πινέλου της Άννας Λιένας. Πόσες φορές βλέπουμε ζευγάρια ανθρώπων που δεν ταιριάζουν και τόσο πολύ να ζουν χρόνια μαζί γιατί τους δένει και τους κρατά καλά η αγάπη που τρέφουν ο ένας τον άλλο. Κάθε άνθρωπος έχει την μοναδικότητά του και πέρα από μεγάλες κουβέντες και στερεότυπα δύσκολα μπορεί να κυριαρχήσει σε μια σχέση αν δεν κάνει αμοιβαίες υποχωρήσεις και αν δεν δεχτεί τον άλλο όπως ακριβώς είναι. Το να προσπαθείς  να αλλάξεις τον χαρακτήρα του άλλου είναι αποδεδειγμένα παράλογο και  αδύνατον. Κι η Άννα Λιένας μας το εξηγεί αυτό με τρόπο μαγικό.

Διαφορετικότητα λοιπόν το θέμα της ιστορίας. Σχέσεις ανθρώπων (και εντόμων), ιδιαιτερότητες, προτερήματα, ελαττώματα, απόψεις. Πως κρατιέται ζωντανή μία σχέση; Με πολύ απλό τρόπο. Χωρίς εγωισμούς και με ελευθερίες χωρίς γκρίνιες και κτητικότητες.. Μαθήματα μας δίνει τούτη η γραφή  με τρόπο απλό για την φιλία και την αγάπη.

Ένα βιβλίο γεμάτο συναισθήματα, διάφορες κι αλήθειες. Μια ιστορία αγάπης που μας κάνει να σκεφτούμε τις δικές μας ιδιαιτερότητες και σχέσεις. Η Άννα Λιένας κατάφερε με τον καλύτερο τρόπο να εξηγήσει πως να ζεις και να προχωράς, να συνυπάρχεις με το ταίρι σου  χωρίς υπερβολές, εξάρσεις και πείσματα. Η εικονογράφηση του βιβλίου, απλά εξαιρετική. Ζωγραφική και  κολλάζ από φυσικά υλικά και χαρτόνια  που μοιάζουν τρισδιάστατα.  Υπέροχη σύλληψη, απλός και στητός λόγος στο κείμενο, κατανοητός και απόλυτα αποδεκτός ακόμα και από πολύ μικρές ηλικίες.

Ένα μικρό αριστούργημα το αποτέλεσμα, ύμνος στην αγάπη και στις σχέσεις.

Ψάξτε το, αφεθείτε στην απλότητα της ύπαρξης και στα όμορφα της αγάπης.

Ευκαιρία στο σχολείο να μιλήσουμε για συναισθήματα, για διαφορετικότητα, για έντομα. Άπειρες ιδέες για κολλάζ με κάθε υλικό, χαρτιά, παλιές εφημερίδες, χαρτόκουτες, φύλλα, κλαδιά κλπ κλπ.

Δείτε το εδώ και διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα:  https://www.patakis.gr/product/619234/nees-kuklofories/S-agapao-sxedon-panta/

https://zhtunteanagnostes.blogspot.com/