Ο Καζαντζάκης στον 21ο αιώνα

Νέα πνοή αποκτά το έργο του Νίκου Καζαντζάκη και μια κομβική αλλαγή σκυτάλης συντελείται στον ελληνικό εκδοτικό χώρο. Οι εκδόσεις Διόπτρα αναλαμβάνουν την αποκλειστική έκδοση των βιβλίων του οικουμενικού συγγραφέα στην Ελλάδα, έπειτα από συμφωνία του εκδότη Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου με τις εκδόσεις Καζαντζάκη και την εκδότρια Νίκη Σταύρου.

Τα βιβλία του πολυμεταφρασμένου συγγραφέα, το έργο του οποίου απασχόλησε και απασχολεί τους μελετητές της λογοτεχνίας και της γλώσσας, ξεκινούν μια καινούργια διαδρομή με μια στρατηγική κίνηση των εκδόσεων Διόπτρα, που δημιουργεί νέα δεδομένα στον χώρο του βιβλίου. «Η αποστολή μας είναι διπλή», λέει στην «Κ» ο εκδότης της Διόπτρας, «να δώσουμε την ευκαιρία στους νέους να γνωρίσουν τον κόσμο του Νίκου Καζαντζάκη, αναδεικνύοντας μια γραφή που αναμετρήθηκε με όλες τις μεγάλες αγωνίες και ερωτήματα της ύπαρξης και να φέρουμε το έργο του στον 21ο αιώνα. Είναι μια τεράστια ευθύνη για εμάς, νιώθουμε περήφανοι και ταυτόχρονα είμαστε γεμάτοι δέος απέναντι στο έργο που αναλάβαμε».

Ο κ. Παπαδόπουλος πιστεύει βαθιά ότι το έργο του Νίκου Καζαντζάκη παραμένει σύγχρονο και επίκαιρο και πως μπορεί να απευθυνθεί στη νέα γενιά, αρκεί να γίνει πιο προσιτό και να έρθει πιο κοντά στη σύγχρονη εποχή. Πώς θα γίνει αυτό; Αρχικά, η Διόπτρα σχεδιάζει νέες, αναβαθμισμένες αισθητικά εκδόσεις των βιβλίων του συγγραφέα, που θα περιλαμβάνουν εισαγωγή και επίμετρο αλλά και γλωσσάρι στο τέλος του βιβλίου για να εξοικειώσει τους νέους αναγνώστες με τη γλώσσα του «λεξιθήρα» Καζαντζάκη. Επίσης, θα κυκλοφορήσουν οι διασκευές που έκανε ο συγγραφέας σε παιδικά βιβλία και μεταφράσεις του που ήταν εκτός αγοράς για πολλές δεκαετίες. Την επόμενη χρονιά θα δούμε και τη μεταφορά έργων του Καζαντζάκη σε μορφή graphic novel, που έχει μεγάλη διείσδυση στις νεότερες ηλικίες, αλλά και βιβλία με αποφθέγματα του συγγραφέα και την ανάλυσή τους. Οι νέες εκδόσεις θα είναι και πιο προσιτές οικονομικά για τον μέσο αναγνώστη.

Ο εκδοτικός οίκος έχει συστήσει εσωτερικά μια ομάδα που θα ασχολείται αποκλειστικά με τον Καζαντζάκη και προγραμματίζει επίσης δράσεις και κινήσεις εξωστρέφειας που θα αναδείξουν το έργο του, όχι μόνο εντός των βιβλιοπωλείων αλλά και στην εκπαίδευση και τον χώρο των γραμμάτων και του πολιτισμού γενικότερα. «Θα αναλάβουμε μια σειρά από μεγάλες δράσεις που θα δυναμώσουν τη φωνή του Καζαντζάκη στον 21ο αιώνα και απευθύνουμε ανοιχτό κάλεσμα στο υπουργείο Παιδείας, στο υπουργείο Πολιτισμού, στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, στη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Καζαντζάκη, αλλά και σε όλους τους φορείς, συλλόγους και μελετητές του Νίκου Καζαντζάκη, να μας συντροφεύσουν σε αυτό το ωραίο ταξίδι. Θέλουμε η Διόπτρα να γίνει η σκέπη που κάτω από αυτήν θα είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι για τη διάδοση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη στις νέες γενιές», τονίζει ο κ. Παπαδόπουλος.

Πάντως, το πρώτο δείγμα γραφής της νέας εποχής του Καζαντζάκη θα έρθει γρήγορα και πιο συγκεκριμένα τον Οκτώβριο, με την κυκλοφορία ενός καινούργιου μυθιστορήματος του συγγραφέα, 61 χρόνια μετά την «Αναφορά στον Γκρέκο», που ήταν το τελευταίο βιβλίο του και εκδόθηκε τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του. Η Διόπτρα ετοιμάζει την έκδοση του ανέκδοτου μυθιστορήματος «Ανήφορος», που τοποθετείται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και θεωρείται η απάντηση του συγγραφέα στις επικρίσεις που δέχτηκε ότι από τον «Βίο και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» απουσίαζαν οι αναφορές στον πόνο και την καταστροφή που γνώρισε η Ελλάδα στη ναζιστική κατοχή. Το χειρόγραφο που φυλασσόταν στο Μουσείο Καζαντζάκη στην Κρήτη έχει ήδη μεταγραφεί και ο εκδοτικός οίκος προχωράει στην επεξεργασία της έκδοσης.

Η ικανοποίηση και η χαρά είναι έκδηλη στην επικοινωνία που είχαμε με τον κ. Παπαδόπουλο, ο οποίος αναφέρθηκε με θερμά λόγια στην εμπιστοσύνη που του έδειξε η εκδότρια Νίκη Σταύρου και το ίδιο μας λέει και εκείνη.

«Ιστορική στιγμή»

«Αυτές τις μέρες βιώνουμε μια ιστορική στιγμή στα εκδοτικά δεδομένα της Ελλάδας», σημειώνει η ίδια στη γραπτή της δήλωση και προσθέτει: «Σήμερα την ιερή σκυτάλη, με δέος και αγάπη για τον συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη και λαχτάρα για δουλειά, παίρνει ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, εκδότης της Διόπτρας, ένας άνθρωπος βαθιά πνευματικός, με τον οποίον το κάθε βιβλίο του μεγάλου μας συγγραφέα θα φτάσει σε ολόκληρο τον ελληνισμό, από το νοτιότερο στο βορειότερο σύνορό της, αλλά και όπου στην υφήλιο υπάρχει Ελληνας και άνθρωπος που διαβάζει ελληνικά».

Η κ. Σταύρου μοιράστηκε μαζί μας και ένα σύντομο χρονικό των εκδόσεων Καζαντζάκη. «Ολα άρχισαν μετά τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη, όταν η πολυαγαπημένη σύζυγος και σύντροφος της ζωής του συγγραφέα, η Ελένη, μια γενναία, δραστήρια γυναίκα, δεν κάθισε άπραγη. Γνωρίζοντας καλά το έργο του Νίκου της, όπως επίσης και το πώς ο ίδιος οραματιζόταν τα βιβλία του, αντί να πράξει το αυτονόητο για την εποχή της και να δώσει προς έκδοση τα χειρόγραφά του σε κάποιον εκδότη, αποφάσισε να ιδρύσει μόνη της ένα εκδοτικό οίκο, που θα εξέδιδε ολόκληρη την εργογραφία του συζύγου της, με τις δικές του προδιαγραφές», αναφέρει. Το εγχείρημα αυτό, συμπληρώνει, ξεκίνησε από μια μικρή αποθήκη στην οδό Ασκληπιού και συνέχισε με την ίδρυση του εκδοτικού οίκου με την επωνυμία «Ελένη Ν. Καζαντζάκη» στη Χαριλάου Τρικούπη. Τα ηνία του εκδοτικού οίκου είχε αρχικά η Ελένη Καζαντζάκη και έπειτα ο θετός υιός της και πατέρας της Νίκης Σταύρου, Πάτροκλος Σταύρου. «Αφιερώσαμε τη ζωή μας στην ανάδειξη του έργου του μεγάλου συγγραφέα. Με συνοδοιπόρους το Μουσείο Καζαντζάκη και τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, αφοσιωθήκαμε ολόψυχα στο έργο της διάδοσης του ιερού λόγου του Νίκου Καζαντζάκη και μέσω αυτού, του ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού, ένας στόχος που η επίτευξή του απαιτεί υπέρβαση, σκληρή εργασία και μεγάλο όραμα», προσθέτει.

Η συμφωνία των δύο πλευρών οριστικοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες. Οι διαπραγματεύσεις των δύο εκδοτικών οίκων ξεκίνησαν μετά το καλοκαίρι του 2021 και έγιναν πιο εντατικές τους τελευταίους τέσσερις μήνες. Η οικονομική πτυχή της συμφωνίας δεν έγινε γνωστή και σε σχετική ερώτησή μας ο κ. Παπαδόπουλος σημείωσε πως η Διόπτρα «κεφαλαιοποίησε την ανάπτυξή της επενδύοντας για το μέλλον», προσθέτοντας με έμφαση ότι για τον εκδοτικό οίκο η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων ήταν κάτι πολύ παραπάνω από μια εμπορική συναλλαγή.

Η συμφωνία εκτείνεται και στην εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων που απορρέουν από την κινηματογραφική, τηλεοπτική και θεατρική μεταφορά των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη, στα οποία θα υπάρχει συνεκμετάλλευση των δύο πλευρών. Στα σκαριά βρίσκεται ήδη η κινηματογραφική μεταφορά των βιβλίων «Καπετάν Μιχάλης» και «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», ενώ υπάρχουν συζητήσεις και για μια νέα θεατρική παραγωγή. Η εκδότρια Νίκη Σταύρου διατηρεί την εκμετάλλευση των δικαιωμάτων από τη μετάφραση έργων του Ν. Καζαντζάκη στο εξωτερικό.

Το επόμενο διάστημα θα διατεθεί στα βιβλιοπωλεία το απόθεμα βιβλίων των εκδόσεων Καζαντζάκη και θα ξεκινήσουν ανατυπώσεις (με το λογότυπο της Διόπτρας) για να μην υπάρξει κενό στην αγορά, μέχρι να ετοιμαστούν οι νέες εκδόσεις. Μια νέα εποχή ξεκινάει.