Νέα κυκλοφορία: ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΣ Η ρητορική και ο λογοτέχνης στο Βυζάντιο

Ο ρήτορας και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (Κωνσταντινούπολη, 1018-1078) είναι μια εμβληματική προσωπικότητα στην ιστορία της λόγιας βυζαντινής λογοτεχνίας και ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους Έλληνες συγγραφείς του Μεσαίωνα. Η απήχησή του δεν είναι τυχαία. Ἐγραψε σχεδόν για τα πάντα, καλλιεργώντας περίπου όλα τα βυζαντινἀ λογοτεχνικά είδη και παρέχοντάς μας όχι απλώς μια μοναδική ματιά στο Βυζάντιο του ενδέκατου αιώνα, αλλά και μια πολυτυπία προσωπογραφιών που ακροβατούν ανάμεσα στην εξιδανίκευση, την ειρωνεία και την ευαισθησία.

Η μορφή που ξεχωρίζει στις προσωπογραφήσεις του Ψελλού είναι αναμφισβήτητα εκείνη του εαυτού του, το εγώ του συγγραφέα. Το βιβλίο προσπαθεί να αποδομήσει αλλά και να ανασυνθέσει τον αυτοαναφορικό λόγο του Ψελλού, εντοπίζοντας τις εμμονές και τις σιωπές του. Πώς ορίζει τον λογοτέχνη και την αυτοπαρουσίαση; Πώς χειρίζεται τη σχέση ανάμεσα στο κείμενο και το πρόσωπο; Με ποιούς τρόπους σκιαγραφεί και πραγματώνει το πορτρέτο του; Τι ρόλο προσδίδει στο σώμα και στα συναισθήματα, στο εγώ που γοητεύει αλλά και πάσχει; Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, ποιο ήταν το κύρος ενός ρήτορα, όπως ο Ψελλός, στη βυζαντινή κοινωνία; Ποιο το ακροατήριο και οι προσδοκίες του; Ποια η θέση των κειμένων του στην ιστορία της ρητορικής και της  αυτοπαρουσίασης στον ελληνικό έντεχνο λόγο, από τους κλασικούς έως το Βυζάντιο της μέσης περιόδου; Τι ήταν εντέλει η βυζαντινή ρητορική; Και ποια η σχέση της με αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως λογοτεχνία;  Στις απαντήσεις που προτείνονται, αναδύεται μια λογοτεχνία που παραμένει άγνωστη και παρεξηγημένη, ένας λόγος ίσως ξένος, αλλά και τόσο οικείος.

Ο Στρατής Παπαϊωάννου είναι καθηγητής βυζαντινής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Έχει επίσης διδάξει στο Catholic  University of Amerika (2000-2005) και στο Πανεπιστήμιο Βrown (2006-2018), καθώς και ως επισκέπτης καθηγητής στην École des Hautes Études en Sciences Sociales (Παρίσι), στο Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών Dumbarton Oaks του Πανεπιστημίου Harvard (Ουάσινγκτον) και στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Ασχολείται με τη βυζαντινή λογοτεχνία σε όλες της τις εκφάνσεις. Για το έργο του έχει λάβει την Υποτροφία Guggenheim στις ανθρωπιστικές επιστήμες (2018). Οι δημοσιεύσεις του συμπεριλαμβάνουν την κριτική έκδοση των επιστολών του Μιχαήλ Ψελλού (Michael Psellus, Epistulae, 2 τόμοι, De Gruyter, 2019) και κείμενα του Συμεών Μεταφραστή (Christian Novels from the Menologion of Symeon Metaphrastes, Harvard University Press, 2017)· το 2021, θα κυκλοφορήσει το Handbook of Byzantine Literature το οποίο έχει επιμεληθεί για το Oxford University Press.