Μια συμβολική δράση του Μουσείου Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων

Με ιδέες και εμπνεύσεις από τη βυζαντινή τέχνη και την εκκλησιαστική μας παράδοση συμμετέχει το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων στις 18 Μαΐου, που φέτος έχει ως κεντρικό θέμα του το περιβάλλον, την αειφορία και την ποιότητα ζωής. Η κεντρική δράση του Μουσείου εστιάζεται στην προβολή των εξιδανικευμένων εγκόσμιων τοπίων από τα οποία άντλησαν παραδείγματα οι βυζαντινοί αγιογράφοι προκειμένου να εξεικονίσουν την παράδεισο.     

Οι απεικονίσεις της παραδείσου στη βυζαντινή τέχνη εμπνέονται από τη βιβλική παράδοση και τις όχι σπάνιες αναφορές των Πατέρων της Εκκλησίας. Είναι ένας τόπος απόλυτης γαλήνης και μοναδικής ομορφιάς που μπορεί να ανακαλεί στη μνήμη εξιδανικευμένα εγκόσμια τοπία αλλά παραπέμπει σε έναν υπερβατικό κόσμο, προσλαμβάνοντας εν τέλει πνευματικές διαστάσεις.

Δεν είναι κοινός ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζεται η παράδεισος στη βυζαντινή τέχνη. Στους τρούλους των ιερών ναών το εγκόσμιο πράσινο των δέντρων συνδυάζεται συχνά με το χρυσό φόντο που περιβάλλει συνήθως τον Παντοκράτορα παραπέμποντας άμεσα στον υπερβατικό ουράνιο κόσμο, ενώ στις εικόνες που βλέπουμε στην κατώτερη ζώνη των τέμπλων και παριστάνουν σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη (Δημιουργία, Δευτέρα Πλάσις, Έξοδος κ.α.) η παράδεισος ομοιάζει με γήινο τοπίο εξιδανικευμένης ωραιότητας στο οποίο συνυπάρχουν και συμβιώνουν αρμονικά όλα τα πλάσματα του Θεού. Κυρίαρχη θέση σε αυτά τα τοπία κατέχει το νερό ως φορέας ζωής που πηγάζει από τη Εδέμ, αρδεύει την παράδεισο και τροφοδοτεί τα ποτάμια της γης, θείο δώρο που το απολαμβάνουν οι άνθρωποι αν και ζουν μακριά από τα παραδείσια τοπία της Γραφής. Οι σημερινές συνθήκες ζωής με την κλιματική αλλαγή και την ξηρασία μας καλούν επιτακτικά να αναλογιστούμε τον πολύτιμο συμβολισμό των ιερών παραδόσεων, όπως αποτυπώνεται στη βυζαντινή τέχνη.

Οι σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και για μας, τους ανθρώπους του Μουσείου Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» και, πιο συγκεκριμένα, οι εικόνες του Καστροφύλακα, του σπουδαίου αγιογράφου που αντιπροσωπεύει μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδο αναγέννησης της κρητικής τέχνης, στο πρώτο μισό του σκοτεινού 18ου αιώνα. Με τη σύμφωνη γνώμη του Σεβ. Αρχιεπισκόπου μας κ.κ. Ευγενίου και του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά μεταφέραμε στο Μουσείο, ειδικά για τον φετινό εορτασμό, δυο από τις εικόνες - κειμήλια που βρίσκονται στον παλαιό μητροπολιτικό μας ναό, τον Πειρασμό του Όφεως και την Έξοδο. Στα έργα αυτά ο Καστροφύλακας μας παραδίδει παραστατικές σκηνές της παραδείσου, υπέροχους κήπους με οπορωφόρα δέντρα γεμάτα καρπούς, φυτά, ποτάμια και πλήθος ζώων που συμβιώνουν.

Την εκδήλωση σχεδίασε η επιμελήτρια του Μουσείου Δρ. Έφη Ψιλάκη σε συνεργασία με τον Πρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής κ. Νίκο Γιγουρτάκη και το προσωπικό του Μουσείου.